İZMİR YÜKSEK TEKNOLOJİ ENSTİTÜSÜ Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Hizmetleri İZMİR YÜKSEK TEKNOLOJİ ENSTİTÜSÜ

ERGENLİK DÖNEMİ

Birey, çocukluğundan yaşlılığına kadar gelişen yaşam çizgisi üzerinde birbirinden farklı gelişim dönemlerinden geçer ve bu dönemler içerisinde birbiriyle aynı olmayan fizyolojik ve psikolojik bazı özellikler gösterir Ergenlik

Bu bağlamda yaşam çizgisini dikkate alarak bireyin hayatını genel hatlarıyla; Çocukluk Ergenlik/Gençlik Yetişkinlik Yaşlılık gibi ana gelişim dönemlerine ayırarak incelemek mümkündür Ergenlik

Ergenlik, bireyin gelişim süreci içerisinde çocukluk döneminin bitişiyle beraber sözü edilen dönemin başlangıcından fizyolojik olarak erişkinliğe ulaşıncaya kadar geçen bir gelişim dönemidir Ergenlik

Ergenlik dönemi, fiziksel ve duygusal süreçlerin yol açtığı cinsel ve psikososyal olgunlaşma ile başlayan ve bireyin bağımsızlığını, kimlik duygusunu ve sosyal üretkenliğini kazandığı zaman sona eren dönemdir Ergenlik

Ergenlikte biyolojik gelişim; iskelet sisteminde hızlı büyüme ve cinsel gelişim ile belirlenir Ergenlikte psikolojik gelişim ise; bilişsel ve kimlik gelişimi ile belirlenir Ergenlikte Gelişim

Ergenliğin Evreleri Erken Ergenlik: 12-14 yaş arasındaki dönemdir Bu dönemde, hızlı gelişen fiziksel ve davranışsal değişiklikler gözlemlenir Ergenliğin Evreleri

Bu dönemde ergenlerin en büyük uğraşları, bedenleridir Önemli fiziksel değişimlerden biri cinsiyet özelliklerinin gelişimidir ve bu gelişim gencin, toplumsal olarak da bazı cinsiyet rollerini edinmesine öncülük eder Ergenliğin Evreleri

Bu dönemde yakın arkadaşlıklar önem kazanmaya başlar ve genellikle aynı cinsiyette arkadaş tercih edilir Arkadaş grupları ergenin ilgi alanları ve giyimini etkiler Ergenliğin Evreleri

Erken ergenlik döneminde bilişsel gelişimde de önemli değişiklikler olmaktadır Soyut düşüncenin gelişiyle birlikte ergenler felsefe, din, politika, ölüm gibi kavramlar üzerinde de daha fazla konuşmaya ve düşünmeye başlarlar Zaman kavramının farkına varmaya, gelecekle ilgili kaygılar duymaya, kendi ölümlülüğünü fark etmeye başlarlar Ergenliğin Evreleri

Ergenliğin Evreleri 2. Orta Ergenlik 15-18 yaşlar arasındaki dönemdir Bu dönemde anne babadan ayrışma bireyselleşme ve anne babaya bireyselliğini kabul ettirme çabaları yoğundur Bu yaşlarda duygusal yatırım aileden çok arkadaşlara ve özellikle de karşı cinse yapılır Ergenliğin Evreleri

Bireyselleşme ve istekler nedeniyle aileyle çatışmalar yaşanır Günlük tutma yaygındır Arkadaş ilişkileri ve değerlendirmeleri bu dönemde ergen için kaygı nedeni olabilir Ergenliğin Evreleri

Ergenliğin Evreleri Dönem, bir çelişkiler dönemidir Yalnızlıktan duyulan hazzın yanı sıra bir gruba katılma özlemi, yetişkini hor görme ama ona dayanma; endişe ve umutsuzluğa karşın geleceğe coşkuyla yöneliş bu çelişkilerin en belirginleridir Ergenliğin Evreleri

Bu evrede duyguların şiddet kazandığı görülür Bu evrede duyguların şiddet kazandığı görülür. Bunlar sinirlilik, öfke, bağırma, her şeye karşı gelme gibi özelliklerdir Ergenin duygusal tepkilerini etkileyen başlıca faktörler sağlık durumu, zeka düzeyi, cinsiyet, okul başarısı ve ayrıca sosyal kabul düzeyidir Ergenliğin Evreleri

Çevresinin istediği gibi davranmak ve duygularını gizlemek için ergen içine kapanır Ergenin kontrol altında tuttuğu duyguları çoğunlukla sosyal grup tarafından hoş karşılanmayan korku, öfke ve kıskançlık gibi duygulardır Ergenliğin Evreleri

Ergenliğin Evreleri 3. Geç Ergenlik 18 yaş dolaylarında başlar ve kimlik duygusunun bütünleşmesiyle sona erer Akademik ve sanatsal arayışların, sosyal bağların ergenin kendini daha iyi tanımlamasına ve kendini bir topluluğa ait hissetmesine yol açtığı dönemdir Ergenliğin Evreleri

Ergenliğin başından beri yaşanan duygular, kazanılan beceriler, kurulan özdeşimler harmanlanıp sentezlenir ve bu sentez sonucunda «kimlik» duygusu oluşur Kimlik duygusu ergenin «Ben kimim?», «Ne olacağım?» sorularına fazla kuşku ve bocalamaya kapılmadan, aynılık ve süreklilik duygusunun başkaları tarafından algılananla örtüşmesidir Ergenliğin Evreleri

Ergenliğin sonuna geldiği halde cinsel, toplumsal ve mesleki kimlik gelişimini tamamlamayan gençlerde kimlik karmaşası görülür

Kimlik duygusunu edinebilen gençlerde Yakın ilişkiler kurma ve sürdürme, iş ve eş seçebilme, sorumluluk üstlenebilme becerileri kazanılır Bağlanma ve ait olma duygusu, içgörü kazanımı, sosyal kurum ve kültürel gelenekleri kabul etme eğilimi doğar

Unesco’nun tanımına göre ergenlik dönemi 15-25 yaşları arasında gösterilirken, Birleşmiş Milletler’in tanımında 12-25 yaşları arasında değerlendirilmiştir Ergenliğin başlangıç süresi ırk, iklim ve beslenme şartları gibi değişik faktörlere bağlı olarak da değişebilmektedir sosyolojik veriler de genç ve yetişkin ayrımı hakkında bir fikir verebilir

Türkiye’de, ergenlerdeki benlik imgesi ile benlik saygısı arasındaki ilişkiyi konu alan bir alan araştırmada; ergenlerin, beden memnuniyeti ile benlik saygıları arasında bir ilişki olduğu, buna bağlı olarak beden imgelerine ilişkin geliştirdikleri olumsuz düşüncelerin, benlik saygılarında azalmaya neden olduğu tespit edilmiştir Cinsiyet rolünün belirginleşmesinde ergenin içinde yaşadığı kültür ve toplumun önemli ölçüde belirleyici bir rol oynadığı söylenebilir

Ergenlik döneminde özerklik-bağımsızlık elde etmek ergenin temel gelişim görevlerindendir Ergenlik dönemindeki birey, ebeveynleriyle daha az zaman geçirmekte ve ebeveynlerinden uzaklaşmaktadır Ergen özerklik elde etmeye çalışırken aile çocuğu üzerindeki kontrolünü artırma eğilimi göstermektedir

Ergen ile ebeveyni arasında bir uzaklaşma olsa da ergen yetişkinlik için gereken gelişimsel görevlerini tamamlayabilmek için en yakın model olarak ailesinin davranış örüntülerinden beslenmektedir

Ergenlik döneminin en önemli gelişim görevlerinden biri de akranlarına yönelimin artmasıdır Akranlarla ilişkiler bir bakıma gelişimi destekleyici bir işlev görürken diğer yandan bazı durumlarda saldırganlık, şiddet ve zorbalık davranışları ile ilişkilendirilmektedir

Ergenlikte Gelişim Görevleri Bedensel Özelliklerini Kabul Etmek ve Bedenini Etkili Biçimde Kullanmak Eril Ya da Dişil Bir Toplumsal Rolü Gerçekleştirmek Her İki Cinsten Yaşıtlarıyla Yeni ve Daha Olgun İlişkiler Kurmak Ergenlikte Gelişim Görevleri

Ailelerin Şikayetleri Hırçınlaşması Ders çalışmaması Sorumluluk duygusu olmaması En küçük isteklerini sert bir dille bildirmesi Kardeşlerini kızdırmaktan zevk alması Durgunlaşması, dalgınlaşması Çabuk karamsarlığa düşmesi Ailelerin Şikayetleri

Ailelerin Şikayetleri Ara sıra hiç yoktan huysuzlaşması Sert karşılıklar vermesi İleri derecede alıngan olması Oyuna, eğlenceye çok düşkün olması Olur olmaz her şeye ağlaması Evde huzursuz, dışarıda sıkılgan olması Ailelerin Şikayetleri

Ailelerin Şikayetleri Her istediğini yaptırmak istemesi Aşırı süslenmesi Çok harçlık istemesi Çok gezmesi, eve girmek istememesi Ders çalışmaması Banyoya girmek istememesi Saçını kestirmek istememesi Ailelerin Şikayetleri

Ailelerin Şikayetleri Son derece asi ve hırçın olması Başına buyruk olması Dayak, kötü söz, tatlı söz hiçbirinin sonuç vermemesi Bir psikologla mı görüşmeliyim? Ailelerin Şikayetleri

Çocukların Şikayetleri Büyüklerin anlayışsızlığı ve baskısı, onur kırıcı davranışlar sergilemesi Arkadaş edinmede güçlük çekilmesi Kız-erkek arkadaşlığının olmaması Kız erkek arkadaşlığının aile ve çevre tarafından anlaşılmaması ve karşı çıkılması Boş zamanlarını etkin bir biçimde değerlendirecekleri yerlerin, olanakların olmaması Çocukların Şikayetleri

Çocukların Şikayetleri Cinsel sorunlarını aile üyeleriyle konuşulamaması Çocuk yerine konması, ana-babayla karşılıklı konuşulamaması Ana-babanın arkadaş seçimlerine karışması Yeni tanıştıkları insanlarla rahat iletişim kurulamaması İzinsiz dışarı çıkılamaması Çocukların Şikayetleri

Çocukların Şikayetleri Kendine güven duyamaması Sık sık yaptığı hatalardan dolayı utanması Dikkati toplayamaması Ders çalışırken zamanını iyi değerlendirememesi Çocukların Şikayetleri

Ailenin Üzerinde Düşen Görevler Yetişkinin baskılı ve disiplinli davranışlardan ziyade, gence karşı sevgi gösteren, güven veren, önemseyen ve değer veren bir tutum içine girmesi onun kimlik geliştirmesini kolaylaştıracaktır Ailenin Üzerinde Düşen Görevler

Ailenin Üzerinde Düşen Görevler Kendisine güven duyulmaması gençte kaygı yaratır Genç, ana-babasına güven duyduğu ölçüde, sorunlarına onları da ortak eder ve böylelikle çözümü kolaylaştırmış olur Diyalogun çocukluk yıllarından bu yana kopuk olması, gençlik döneminde gencin ana-babasıyla zıtlaşmasına, kutuplaşmasına sebep olur Ailenin Üzerinde Düşen Görevler

Ailenin Üzerinde Düşen Görevler Aile içinde ergene yöneltilen farklı tutumlar, ergenin dengesizlik ve kararsızlığını artırır Ergenin görüş ve düşüncelerini hiçbir zaman bir tebessüm, ya da alaylı bir gülme ile karşılanmamalıdır Evde kendi gücünü kanıtlayacak bir girişimde bulummuşsa, bu faaliyetini sürdürebilmesi için kendisine cesaret verilmelidir Ailenin Üzerinde Düşen Görevler

Ailenin Üzerinde Düşen Görevler Anne-babalar geçici bir bunalım dönemi olduğunun bilincinde olmalıdırlar Ergeni başkalarının önünde eleştirmemeye, davranışlarını başkalarıyla kıyaslamamaya özellikle dikkat etmelidirler Ergenin artık bir çocuk olmadığının, sözle ve davranışla hatırlatarak, onun için gerekli olan destek ve güveni sağlamalıdırlar Ailenin Üzerinde Düşen Görevler

Ailenin Üzerinde Düşen Görevler Ergene birtakım görev ve sorumlulukların verilmesi gerekmektedir Anne baba arasındaki olumlu etkileşim çocukların da olumlu davranışlar içerisine girmesini sağlar Ailenin Üzerinde Düşen Görevler

Ailenin Üzerinde Düşen Görevler Anlayışlı, olumlu ve yapıcı bir tutumla çocuklarını kendilerine yakınlaştırabilirler Güven vermek önemlidir Sabır göstermek gereklidir Ailenin Üzerinde Düşen Görevler

Koç M. (2004). Gelişim Psikolojisi Açısından Ergenlik Dönemi ve Genel Özellikleri. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (17), 231-256. Totan T., Yöndem Z. D. (2007). Ergenlerde Zorbalığın Anne, Baba ve Akran İlişkileri Açısından İncelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 2 (8), 53–68. Derman O. (2008). Ergenlerde Psikososyal Gelişim. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri. Sempozyum Dizisi, 63, 19-21. Kaynaklar

TEŞEKKÜRLER