Bölüm 20 Çıktı (Output) ve Toplam Talep (Aggregate demand) David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics, 8th Edition, McGraw-Hill, 2005 PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward

Kısa Vadede Toplam Çıktı Potansiyel Çıktı Düzeyi Tüm üretim faktörleri tam kapasite kullanılıyor olsaydı üretilebilecek olan çıktı düzeyi; maksimum üretilebilecek düzey değil Fiili (Actual) Çıktı Düzeyi Belirli bir dönemde üretilebilmiş olan çıktı düzeyi Ki, çoğunlukla potansiyel düzeyden sapar See the introduction to Chapter 20 in the main text.

Kısa Vadede Toplam Çıktı (2) Fiili çıktı düzeyi potansiyel çıktı düzeyi etrafında salınır. Örnek olarak, fiili çıktının potansiyel düzeyinin altında olduğunu varsayalım. Ekonominin potansiyel çıktı düzeyine nasıl, ne kadar hızlı geri döneceğine bakalım.

Birkaç Basitleştirici Varsayım Fiyatlar ve ücretler sabit Bu fiyat ve ücret düzeyinde ekonomide kullanılmayan (atıl) kapasite vardır. Bu ücretten çalışmak isteyen ancak iş bulamayan işçiler vardır Ve firmaların kârlı bir şekilde kullanabilecekleri halde atıl duran üretim kapasiteleri vardır. Dolayısıyla, toplam çıktının düzeyi talep tarafından belirlenir (demand-determined) Talepte ortaya çıkan bir artış, üretimi ve çıktıyı arttırır, ya da tam tersi. Şimdilik, Hükümet (harcamaları) ve Dış ticaretin olmadığını varsayalım Sonraki bölümlerde bu kısıtları gevşeteceğiz. These assumptions underlie the analysis of this Chapter, but will all be relaxed in later Chapters. See the introduction to Chapter 20 in the main text.

Potansiyel Çıktı düzeyine nasıl erişilir? Bu varsayımlar altında, çıktının talep tarafından belirleneceğini gördük. Ekonomide, o ücret düzeyinden çalışmak isteyen işşizler ve o fiyat düzeyinden satış yapmak isteyen firmalar olduğu için, hükümet toplam talebi arttıracak müdahalelerle, fiili çıktı düzeyini potansiyel düzeye çıkarabilir. Fiyatlar ve ücretler ancak bu potansiyel düzey aşıldıktan sonra artabilir. Dolayısıyla, hükümet uygulayacağı politikalar ile ekonomiyi potansiyel çıktı düzeyinde tutabilir. Keynes (1936) İstihdam, Faiz ve Paranın Genel Teorisi

Toplam Talep (AD) Hükümet harcamaları ve dış ticaret yokken, toplam talep iki bileşenden oluşur: Yatırım (Investment): I Firmaların fiziksel sermayeye ve stoklara yapmayı planladıkları eklemeler Şimdilik bunun otonom yani gelirden bağımsız olduğunu varsayalım Tüketim (Consumption): C Hanehalkının mal ve hizmet talebi Dolayısıyla, AD = C + I See Section 20-1 and 20-2 of the main text.

Tüketim (Consumption) Talebi Hanehalkı gelirlerini TÜKETİM ve TASARRUF etmek için kullanırlar. Kişisel Harcanabilir Gelir (Personal Disposable Income) Hanehalkı ellerindeki üretim faktörlerini arz ederek gelir elde ederler, bu miktar üzerinden vergi öderler, üstüne transfer gelirleri eklenir. Hanehalkı bu harcanabilir gelirini, tüketim ve tasarruf etmek için kullanır. See Section 20-1 of the main text.

İngiltere’de Tüketim ve Gelir, 1995 sabit fiyatlarıyla, 1989-2001 See Section 20-1 of the main text. Figure 20-1 shows a similar picture but for a longer time period, which creates a stronger impression of linearity in the relationship. The data shown here are measured at constant 1995 prices. Gelirin tüketim harcamaları üzerindeki etkisi çok güçlüdür ancak tek etken gelir değildir.

Türkiye’de Tüketim ve Gelir, sabit fiyat, 1996-2005

Tüketim fonksiyonu C = A + c Y C = 8 + 0.7 Y 8 Tüketim fonksiyonu toplam geliri toplam tüketime bağlar: C=f(Y) C = A + c Y Gelir sıfırken, istenilen tüketim 8’dir (otonom tüketim -“autonomous consumption”). 8 C = 8 + 0.7 Y Tüketim (C) Marjinal tüketim eğilimi (marjinal propensity to consume) (doğrunun eğimi) 0.7’dir. Her 1 birimlik gelir artışı tüketimde 0.7 birimlik artışa sebep olur. See Section 20-1 and Figure 20-2 in the main text. Gelir (Y)

Tasarruf Fonksiyonu S = -A + (1-c) Y S = -8 + 0.3 Y Tasarruf (S) Tasarruf fonksiyonu her gelir düzeyinde yapılmak istenen tasarruf miktarını gösterir: S=f(Y) S = -A + (1-c) Y S = -8 + 0.3 Y Tüm gelir ya harcanacak ya da tasarruf edileceğinden tasarruf fonksiyonu tüketim fonksiyonundan türetilebilir. See Section 20-1 and Figure 20-3 in the main text. Gelir (Y)

Toplam Talep (AD) Doğrusu Toplam talep toplam tüketime eşittir. Toplam tüketim, hanehalkı tüketim harcamaları ve firmaların yatırım harcamalarından oluşur. AD = C + I I Toplam talep (AD) doğrusu C ve I’nın dikey toplamıyla elde edilir. (Şimdilik I’yı otonom kabul ediyoruz) C Toplam Talep See Section 20-2 and Figure 20-4 in the main text. Gelir

Denge Çıktı Düzeyi 45o doğrusu 45o doğrusu harcamaların çıktı ve gelire eşit olduğu noktaları gösterir. Denge E noktasında oluşur E AD AD doğrusu veriyken, Harcamalar C See Section20-3 and Figure 20-5 in the main text. Adjustment towards this equilibrium is expected: if output is below the equilibrium, then there will be an unplanned rundown of stocks, and firms will realize that they can sell more, because AD exceeds supply. SO the signals are there to ensure that the economy moves towards equilibrium. Similarly if output is above equilibrium, stocks will accumulate, and firms will realize that they are producing too much. E noktasında planlanan harcamalar çıktı ve gelire eşittir. Y* kısa dönem denge çıktı düzeyidir, ancak potansiyel çıktı düzeyine eşit olmayabilir. B Y* Y1 Çıktı

Alternatif Yaklaşım S E İki yaklaşım da aynı sonucu verir. Denge noktasını, planlanan yatırımları (I) planlanan tasarruflara (S) eşitleyerek de bulabiliriz. S, I S I E Denge noktası yine E’dir. See Section 20-4 and Figure 20-6 in the main text. Y* Çıktı İki yaklaşım da aynı sonucu verir.

Toplam talepteki düşüşün etkileri 45o doğrusu Ekonominin Y0 noktasında dengede olduğunu varsayalım. AD0 Toplam talep AD1’ e düşerse AD1 Harcamalar Ekonomi Y1’de yeni denge noktasına gelir. Y1 See Section 20-5 and Figure 20-7 in the main text. Y0 Çıktı Denge çıktı düzeyindeki değişim AD’deki değişimden daha büyüktür.

Çarpan (Multiplier) Etkisi Toplam harcamalardaki (C ve I) artış zayıflayan dalgalar biçiminde ekonomiye yayılarak ulusal geliri ilk harcama düzeyinden daha yüksek ölçülerde arttırır. Harcamaların gelir üzerindeki bu etkisine Çarpan Etkisi denir. Marjinal tüketim eğilimi (mpc) ne kadar yüksekse çarpan etkisi de o kadar güçlüdür. Marjinal tasarruf eğilimi ne kadar yüksekse, kazanılan her ilave birim gelirin daha büyük bir kısmı döngüsel akımdan dışarıya akar. Çarpan= 1/1-mpc See Section 20-6 in the main text.

Çarpan Etkisi: Örnek Marjinal Tüketim Eğilimi’nin (c) 0.9 olduğunu varsayalım. Bu ekonomide, 1 birimlik yatırımın (I), ulusal gelirde (Y) zaman içinde yaratacağı artışı hesaplayalım. 1 birimlik yatırım ulusal geliri 1 birim arttırır. Ulusal gelirdeki 1 birim artışın tüketimi 0.9 birim arttırır. Tüketimdeki 0.9 birimlik artış, ulusal geliri 0.9 birim arttırır, bu da yine aynı şekilde tüketimi 0.81 birim arttırır. Sonuçta, 1 birim yatırım artışının ulusal gelirde zaman içinde sebep olduğu artış miktarı; M=1/1-c, yani 10 birimdir.