Atasözünün tanımını yapmayı üstlenmek, altından kalkılması güç bir vaatte bulunmaktır. Ne mutlu ki atasözünün bir tanımını yapmaya gerek yoktur, çünkü hepimiz onun ne olduğunu biliyoruz. Bartlett Jere Whiting

Atasözü halk arasında geçerliliği olan (olmuş ya da olacak) açık bir gerçeğin özlü ifadesidir. Stuart A. Gallacher Atasözleri halk arasında geçerli olan açık gerçeklerin özlü ve geleneksel ifadeleridir. Wolfgang Mieder

Atasözü, doğuşunu toplumlara borçlu olan, biçim ve deyiş olarak kökenini açığa vuran bir ifadedir. Kökten – doğruluğu herkesçe kabul edilen – bir gerçeği sade bir dilde, genellikle süslü, ses yinelemesiyle ve kafiyeli olarak ifade eder.

Masallar, efsaneler, uzun hikâyeler, fıkralar ve bilmeceler gibi çeşitli sözlü folklor türleri arasında atasözleri en veciz olanlardır.

Fakat bu en basit tür oldukları anlamına gelmez.

Atasözleri üzerine yapılan çok sayıda araştırma, bunların toplumun gündelik meseleleri ile ilgili olduğunu ortaya koymuştur.

Atasözleri, deneyimleri ve gözlemleri özetleyerek insanlara kişisel ilişkiler ve sosyal meselelerde hazır yorumlar sağlayan bilgelik külçelerine dönüştürür.

Azıcık aşım, ağrısız başım Fazla mal göz çıkarmaz Tasavvur edilebilen her bağlamda atasözleri mevcuttur ve böylece atasözleri de hayatın kendisi gibi çelişkilidir. Azıcık aşım, ağrısız başım

Belirli bir insan grubunun insanın ve dünyanın doğası ile insanın bu dünyadaki hayatı hakkındaki geleneksel kavrayışlarına “halk düşünceleri” denir.

Dundes, bu halk düşüncelerinin belirli bir folklor türü teşkil etmeyip, daha çok farklı folklor türlerinde geniş ölçüde vurgulandıklarını belirtmektedir. Dundes’e göre, atasözleri, neredeyse tamamen bir ya da daha fazla halk fikrinin dışavurumudur.

Atasözlerinin farklı toplumlarda halk tarafından benzer ifadelerle açıklanması, onların içinde doğdukları belirli toplumlarda aynı işlevi görmelerinden, yani, halk düşüncesinin dışavurumu olmalarından kaynaklanmaktadır.

Kimi zaman atasözleri mantıksal bir düşünce sistemini ortaya koymaz Kimi zaman atasözleri mantıksal bir düşünce sistemini ortaya koymaz. Fakat, özel bir durum için belirli bir atasözü seçildiği zaman bu, etkin bir iletişim stratejisi reçetesi olarak duruma mükemmelen uymak zorundadır.

Az sayıdaki varsayımın tersine, atasözleri modern toplumda işlevselliğini yitirmiş değildir. Bunlar, neredeyse otomatikman akla gelen önceden hazırlanmış sözel birimler olarak insanlara hem sözlü hem de yazılı halde hizmet ederler.

Atasözleri otoriterdir. Onların bildirdiği gerçekler mutlaktır. Bu etkiyi atasözünün gelenekselliği ve çağrıştırdığı kişiye özel olmayan toplum mutabakatının ağırlığı yaratır.

Atasözünün biçimi, kulağa çok “doğru” gelerek bu etkiyi pekiştirir Atasözünün biçimi, kulağa çok “doğru” gelerek bu etkiyi pekiştirir. Zarif bir ahenk, ses ve anlamın zekice (nükteli bir şekilde) yakınsaması, mantıksal ilişkilerin özlü formülü, son derece düzenli tekrarlamalar, yapısal uyum ve benzer metaforlar genel prensipleri özetler ve kulağa doğru gelenin gerçek olması gerektiği hissini uyandırır. Bu, atasözlerinin stratejisinin etki yaratma kısmıdır. Fakat bu atasözlerinin mutlak gerçekleri ifade ettiği anlamına gelmez.

tek bir kişinin zekâsı ve pek çok kişinin bilgeliğinin eseridir.” “Bir atasözü tek bir kişinin zekâsı ve pek çok kişinin bilgeliğinin eseridir.” John Russell

Atasözleri sadece öyleymiş [mutlak gerçeği ifade edermiş] gibi bir izlenim yaratırlar. Belirli durumlardaki fiili kullanımlarına bakıldığında, bir atasözünün birden çok anlamı ifade edebildiğini, bazen bunların birbiriyle çeliştiğini ve atasözlerinin anlamlarının, bağlama göre belirlendiğini görürüz.

Ses yinelemeleri, kâfiye ve genelleme, bir cümlenin mutlaka atasözü olmasını gerektirmez. Mieder’in örneğiyle: “Yıldızların olduğu yerde skandallar vardır,” atasözü gibi görünebilir fakat aslında öyle değildir. İcat edilmiş cümle, yaygın atasözü kalıbı olan “X olan yerde Y de vardır,” şablonunu içermektedir ve görünüşe göre film yıldızlarının bazı davranış kalıplarının genelleştirilmesiyle oluşmuştur.

Fakat bu özellikler onun atasözü olduğu iddiasını kanıtlamaz Fakat bu özellikler onun atasözü olduğu iddiasını kanıtlamaz. Bu üretilmiş bilgi başkaları tarafından kabul edilmeli ve hakiki bir atasözü haline gelene dek kullanılmaya devam edilmelidir.

Nesiller geçip de artık halk arasında gerekli hallerde kullanılan belirli bir söz kalıbı uzak atalara mal edilecek denli köklü hale gelmedikçe, atasözüne benzer işlev yahut biçime sahip olması, onu aynı kategoriye sokmaz.

Sonuç olarak: * Atasözü bir durumu özetleyen, geçmiş bir olay hakkında hüküm veren, gelecek için bir davranışı öğütleyen geleneksel bir sözdür. * Bazı atasözleri bir gerçeği işaret edebilir (dürüstlük en iyi politikadır, gibi) fakat çoğu atasözü metaforiktir. * Atasözleri en az bir konu ve o konu üzerine bir yorum içerirler.

* Atasözleri iki kelime gibi kısa cümlelerden oluşabilirler (para konuşur ya da zaman uçar gibi). Çoğu atasözü belirli bir kalıba uyar. Atasözleri halk ürünleri arasında en eski olan türlerden biridir. Atasözlerinin bilgelik dolu olması beklenir; aslında bir atasözü birçok kişinin tecrübesi ve bu tecrübeyi bir kişinin ifade etmesiyle oluşmuştur.