AKHİSAR CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞI T.C. ADALET BAKANLIĞI AKHİSAR CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞI UZLAŞTIRMA

UZLAŞTIRMA NEDİR? Uzlaşma, suçtan doğan zararın kısmen veya tamamen giderilmesi, maddi veya manevi diğer bir eylem karşılığında ya da uzlaşmayı sağlayacak diğer bir usulle iki tarafın anlaşmasıdır. C.M.K.’ya göre; şikayete bağlı suçlar ile T:C.K.’nda yer alan kasten veya taksirle yaralama, konut dokunulmazlığının ihlali, çocuğun kaçırılması ve alıkonulması, ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi ve belgelerin açıklanması suçlarında uzlaştırma hükümleri uygulanır.

Uzlaşma gerçekleşmesi durumunda şüpheli hakkındaki suç soruşturması aşağıdaki koşullarla son bulacaktır: 1-Uzlaştırma teklifinin kabulü, mağdurun şikayetinden vazgeçmesi ya da şüphelinin suçunun kabul etmesi demek değildir. 2-Taraflar uzlaştırma teklifini kabul etseler dahi, görüşmeler sonucunda uzlaşmak zorunda olmayıp, uzlaşmaktan vazgeçme hak kaybına yol açmaz. 3-Uzlaşma teklifinde bulunulması veya teklifin kabul edilmesi, soruşturma konusu suça ilişkin delillerin toplanmasına ve koruma tedbirlerinin uygulanmasına engel değildir.

4- Uzlaştırma müzekkereleri sırasında tarafların konuyla ilgili olarak yapacakları açıklamalar hiçbir davada delil olarak kullanılmaz. Uzlaştırma müzekkereleri kesinlikle gizli olarak yürütülür. 5- Uzlaştırma müzakerelerine şüpheli, mağdur, suçtan zarar görenler ile bu kişilerin kanuni temsilcisi, müdafi ve vekil katılabilir. 6- Uzlaşma gerçekleştiği takdirde, şüpheli hakkında kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilir, tazminat davası açılamaz, açılmış olan davadan vazgeçilmiş sayılır. Bu durum, adli sicile kaydedilmez.

UZLAŞTIRMA UYGULAMALARI Uzlaştırma; gelişmiş hukuk sistemlerine sahip ülkelerce yaygın olarak kullanılan bir “Alternatif Uyuşmazlık Çözüm” (Alternative Dispute Resolution, ADR) yöntemidir. Uzlaştırma; tarafların mahkemeye gitmeden içinde bulundukları uyuşmazlığı çözebilmelerine olanak sağlamaktır. Avrupa’da yaygın bir şekilde uygulama imkanı bulan bu yöntem ile ülkemiz 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe giren yeni TCK ve CMK ile tanıştı. Mağdur ve failin tarafsız bir uzlaştırmacının yardımıyla, suçtan doğan sorunların çözülmesine aktif olarak katılmaya özgür iradeleriyle rıza göstermeleri halinde, sorunların ortadan kaldırılmasını hedefleyen uzlaşma kurumu, TCK.nun 73 ve CMK.nun 253, 254 ve 255. maddelerinde düzenlenmiştir. Uzlaşma; uzlaşma kapsamına giren bir suç nedeniyle, şüpheli veya sanık ile mağdur veya suçtan zarar görenin Ceza Muhakemesi Kanunu ve Uzlaştırma Yönetmeliğindeki usul ve hükümlere uygun olarak uzlaştırma süreci sonunda anlaştırılmış veya anlaşmış olmalarını ifade eder. (Uzlaştırma Yönetmeliği 4/1-b)

Uzlaşma kurumunun üç temel unsuru; mağdur, fail ve uzlaştırmacıdır Uzlaşma kurumunun üç temel unsuru; mağdur, fail ve uzlaştırmacıdır. Mağdur kelime anlamı ile “herhangi bir konuda zarara veya haksızlığa uğramış, belirli kazanımlardan mahrum kalmış” demek olan (Develioğlu 2003:274s.49) mağdur kavramı literatürde farklı şekillerde tanımlanmaktadır. Paasch’a göre mağdur hukuk düzenince korunan, hakkı ihlal edilen kişidir. Schneider’e göre ise mağdur, bir suçla tehlikeye sokulan, zarar verilen veya tahrip edilen bir kişi, organizasyon, topluluk, devlet veya Uluslar arası düzendir. Fail ise Türk Ceza Kanunun 37. maddesine göre suçun kanuni tarifindeki fiili gerçekleştiren kişidir. Uzlaştırmacının tanımı, görevleri ve bu görevlerinin kapsamı CMK’da açık olarak belirtilmemiş ise de 253. maddenin 4. fıkrasında uzlaştırıcının “”tarafları bir araya getirerek bir sonca ulaşmalarını sağlamak üzere” görevlendirileceği yazılmıştır. Yönetmelikte ise uzlaştırmacı; Şüpheli veya sanık ile mağdur veya suçtan zarar gören arasındaki uzlaştırma müzakerelerini yöneten, Cumhuriyet savcısı veya mahkeme tarafından görevlendirilen hukuk öğrenimi görmüş kişiyi veya Cumhuriyet savcısı ya da mahkemenin isteği üzerine baro tarafından görevlendirilen avukat olarak tanımlanmıştır.

Söz konusu suç uzlaşmaya tabi ise Cumhuriyet savcısı şüpheli ile mağdura “Uzlaşma için görüşme teklifinde” bulunur. Cumhuriyet savcısının talimatıyla Adli Kollukta aynı teklifte bulunabilir. ‘Uzlaştırma Yönetmeliği 8/1) Uzlaşma için görüşme teklifinin taraflarca kabul edilmesi herhangi bir hak kaybına sebebiyet vermez. Uzlaşma için görüşme teklifinin kabulü mağdur için “şikayetten vazgeçme” şüpheli içinse “suçu kabul etme” anlamı taşımaz. Herhangi bir haktan vazgeçilmesi söz konusu değildir. Yapılacak uzlaştırma görüşmeleri sonunda taraflar mutlaka uzlaşmak zorunda değildirler. Uzlaşma sağlanana kadar her iki tarafta bu kararından vazgeçebilir.

Uzlaştırma müzakereleri iki temel ilke ile şekillenir Uzlaştırma müzakereleri iki temel ilke ile şekillenir. Bunlar tarafsızlık ve gizliliktir. Atanan uzlaştırmacı yaptığı iş ve eylemleri mutlak bir tarafsızlıkla yürütülür. Uzlaştırma müzakereleri gizli olarak yürütülür. Uzlaştırmacı sürecinde yapılan açıklamaları, kendisine aktarılan veya diğer bir şekilde öğrendiği olguları gizli tutmakla yükümlüdür. Uzlaştırma sürecinde yapılan açıklamalar herhangi bir soruşturma, kovuşturma ya da davada delil olarak kullanılamaz. Müzakerelere katılanlar bu bilgilere ilişkin olarak tanıklık yapmak zorunda bırakılamaz. Uzlaştırma Yönetmeliği 19. madde)

Taraflar uzlaştırma görüşmeleri sonunda bir veya birkaç edim kararlaştırabilirler. Buna göre mağdur, şüpheliden fiilen kaynaklanan maddi veya manevi zararın tamamen ya da kısmen tazmin edilmesi veya eski hale getirilmesini, mağdurun veya suçtan zarar görenin haklarına halef olan üçüncü kişi ya da kişilerin maddi veya manevi zararlarının tamamen ya da kısmen tazmin edilmesi veya eski hale getirilmesini, bir kamu kurumu veya kamu yararına hizmet veren özel bir kuruluş ile yardıma muhtaç kişi ya da kişilere bağış yapmak gibi edimlerde bulunulmasını, mağdurun suçtan zarar görenin veya bunların gösterecekleri üçüncü şahsın, bir kamu kurumunun ya da kamu yararına hizmet veren özel bir kuruluşun belirli hizmetlerini geçici süreyle yerine getirmesi veya topluma faydalı birey olmasını sağlayacak bir programa katılması gibi diğer bazı yükümlülükler altına girilmesini, mağdurdan veya suçtan zarar görenden özür dilenmesini isteyebilir.

Uzlaştırma kurumu ile mağdur, ceza-adalet sürecinde aktif bir atılımcı olup, suçun çözümlenmesinde ali unsurlardan biri haline gelir. Mağdurun, suçtan doğan mağduriyetleri daha hızlı bir şekilde giderilebilir. Bu yöntem mağdurun maddi ve manevi kayıplarını kısa sürede tazmin etmesine yardımcı olur. Tarafların mahkemeye gitme ihtiyacını ortadan kaldırarak ceza-adalet sürecini kısaltır. Mağdurun ceza-adalet sürecinde yaşayacağı ikincil mağduriyetleri de engeller. Uzlaştırma sürecinin sonunda taraflar arasında barışma sağlanması ile şüphelinin mağdura karşı yeniden suç işleme riski azalır. Uzlaştırma kurumu mağdurun tatminine yönelik barışçıl alternatifler sunar. Mağdurun uzlaştırma sonunda kararlaştırılan edimlerle adaletin yerine geldiğine inancı artar.

Şüpheliler uzlaştırma sayesinde hatasını düzeltme, özür dileme, ya da açıklama yapma fırsatı kazanır. Uzlaşma ile biten ceza soruşturması şüphelinin adli siciline kayıt edilmez. Bu da şüphelilerin toplum tarafından bir suçlu olarak görünmek yerine toplumun onurlu bir bireyi olarak yaşama fırsatını verir. Uzlaştırma kurumu, mağdurun olaydan dolayı yaşadığı mağduriyetleri anlamak için şüpheliye fırsat tanır ve şüpheliye bu mağduriyetleri giderici makul bir çözüm üretilme sürecine katılmayı sağlar.

Uzlaştırma sayesinde mağdur ve şüpheli arasında yeni bir husumetin olması engellenir ve toplumsal barışa katkı sağlanır. Suç mağdurlarının yaşadığı mağduriyetler daha hızlı ve etkin bir şekilde telafi edilmekle suç olgusunun toplum üzerindeki etkileri hafifler. Bu sayede suç mağdurlarının ihtiyaçları karşılanır ve yargı sistemine olan memnuniyet artar. Ceza-adalet sürecinin önemli bir ölçüde kısaltır. Şüpheliler için alternatif yollar tesis edilir ve bu sayede ülkemize büyük bir yük olan mahkumiyet giderleri azalır. Mahkemelerin ve kolluk kuvvetlerinin iş yüklerinde azalma olur ve bu sayede iş gücü daha etkin bir şekilde kullanılabilir. Tüm bu süreç ile toplumda barış, kardeşlik ve uzlaşma kültürü artar. Bu sayede toplum barışına pozitif katkılar sağlanır. Tüm bu anlatımlardan anlaşıldığı üzere uzlaştırma tarafsız üçüncü bir kişinin (Uzlaştırmacı) yönettiği bir müzekkere sürecidir. Ancak bu süreçte unutulmamalıdır ki taraflardan hiçbir hak kaybına uğramazlar uzlaşma bu anlamıyla tüm tarafların kazandığı, barışçıl ve toplum huzuruna yardımcı alternatif çözüm bulma yöntemidir.