OLAY KOMUTA SİSTEMİ (OKS)

OKS Nedir? Arama ve Kurtarma, diğer tüm acil durum müdahaleleri gibi hızlı, etkili ve sürekli eylem planlanabilmesini gerektirir. Zamanın ve koşulların en etkin değerlendirilebilmesinin sağlanması ancak iyi tasarlanmış ve planlanmış bir işleyiş ile olanaklıdır. İşte Olay Komuta Sistemi adını verdiğimiz bu model, meydana gelen olayın niteliklerinden ve müdahalede bulunacak ekiplerin öznelliklerinden bağımsız örgütlenebilecek bir çalışma sistemi sunar. OKS’nin temel mantığı, müdahalenin sistematik olarak kişilerden bağımsız sürekliliğini sağlamaktır. İdeal olan bu tür bir sistemin ulusal boyutlarda geliştirilebilmesi ve farklı birimlerin eşgüdüm içerisinde çalışmasının sağlanmasıdır.

OKS Organizasyonu Olay komuta sistemi, bir komuta merkezine bağlı olan dört ana birimden oluşur. Gerçekleşen olayın büyüklüğünden bağımsız olarak bu temel birimlerin oluşturulması şarttır.

Komuta OKS’nin beyni olarak kabul edilebilecek komuta noktasında, tüm müdahalenin genel sorumluluğunu üstlenen bir sorumlu bulunur. Komuta sorumlusu, olayın tamamını izleyip, değerlendirebilecek, hızlı ve kesin kararlar alabilecek, önder niteliklerine sahip kişilerden oluşmalıdır. Bu sorumlu, komuta noktasında üç yardımcı ile çalışır. Bu yardımcılardan ilki, “bilgilendirme” çalışmasını, yani olay ve müdahale ile ilgili her tür bilginin doğru zamanda edinilmesi ve belli oranda işlenmesi işini yürütür. Diğer iki alan, güvenlik ve diğer ilişkilerdir. Güvenlikten kastedilen, hem olay yerinin ve kazazedelerin, hem de operasyonda görev alan tüm personelin güvenliğidir. Olay sırasında her tür üçüncü şahıslarla, basın, kazazede yakınları, diğer yardım ekipleri, merkezi birimler vb. ilişkileri de yürütecek bir ilişkiler yardımcısı bulunmalıdır.

Planlama Plan her ne kadar müdahalenin her aşamasında ayrı bir başlık olarak bulunsa da tüm organizasyon için merkezi bir planlama ekibine gereksinim vardır. Bu ana birim bir sorumlu ve üç alt alandan oluşur. Bunlar sırasıyla, operasyonun tüm personelinin oluşturduğu insan kaynaklarından, her tür ekipmana kaynaklar sorumlusu; operasyonu sürekli izleyecek ve hem kayıt, hem de bilgi sağlama işini yürütecek durum belireme sorumlusu ve her aşamanın önceden hazırlanmış araçlarla (formlar, rapor formatları, kontrol listeleri vb.) dokümantasyonu yürütecek sorumludur.

Operasyon Olaya müdahale eylemini gerçekleştiren birim operasyon birimidir. Alanında uzman ve deneyimli bir teknik sorumlunun altında oluşturulacak yeterli sayıda ekipten oluşur. Bu ekipler olayın niteliğine ve büyüklüğüne göre kendi aralarında işbölümüne gidebilirler ya da her ekip kendi içerisinde işbölümüne sahip olan kişilerden oluşturulabilir (sağlık ekiplerinin ayrı oluşturulması ya da her ekipte bir medikal uzmanın bulunması gibi). Operasyon biriminde ayrıca doğrudan operasyonda kullanılacak ekipmanı denetleyecek bir ekibin de bulunması gerekebilir.

Lojistik Olay komuta sisteminin en kritik boyutu kendini sürdürebilir ve yenileyebilir olmasıdır. Bu noktada da lojistik biriminin önemi ortaya çıkar. Bu birim sistemin her bileşeninin gereksinimlerinin sağlanmasından, yedeklenmesinden ve değişen koşullara uyarlanabilmesinden sorumludur. Lojistik hem hizmet anlamında, hem de destek anlamında tüm ayrıntısıyla planlanmalıdır.

Yönetim Genellikle büyük boyutlu olaylarda gereksinim duyulan bir birimdir. Mali konular ve idari başlıklardan sorumludur.

ACİL EYLEM PLANI Olay komuta sisteminin eyleme geçirilmesinin temel koşulu bir acil planın oluşturulabilmesidir. Bunun için aşağıdaki sıralama etkin kılınmalıdır:

Duyum Duyumun alınması ve ulaştırılması mekanizmalarının önceden oluşturulmuş olması gereklidir. İlk duyum bilgilerinin neler içermesi gerektiği, duyumların nasıl kategorize edileceği, hangi tür duyumlarda hangi uzmanlık alanlarının devreye gireceği net bir şekilde planlanmış olmalıdır.

Örgütlenme Duyum sürecinin tamamlanmasından hemen sonra OKS’nin örgütlenmesi gerekir. Bu süreç ne gerekenden hızlı, ne de gerekenden yavaş olmalıdır. OKS’nin doğru yerde doğru içerik ve nitelikle doğru zamanda kurulmuş olması gerekir.

Müdahale İyi örgütlenmiş bir OKS tek başına yeterli değildir. Bu sistemi devreye sokan müdahale aşamasının sürekli durum analizini yenilemesi, olasılıkları değerlendirebilmesi ve stratejilerini gerektiğinde değiştirebilmesi gerekir.