İSLAM ENTELEKTÜEL GELENEĞİNİN YAPISI VE GÜNÜMÜZDEKİ ANLAMI Prof. Dr İSLAM ENTELEKTÜEL GELENEĞİNİN YAPISI VE GÜNÜMÜZDEKİ ANLAMI Prof. Dr. İlhan Kutluer

İslam Entelektüel Geleneğinin Yapısı

Terminolojik Bağlam İSLAM ENTELEKTÜEL GELENEK Din Olarak Medeniyet Olarak ENTELEKTÜEL el-Akl (Intellect) ve Akletme İslam’ın Entelektüel Boyutları GELENEK Doktrin Olarak Tarih Olarak

DİN OLARAK İSLAM Vahiy ya da İlâhî Bilgi (el-‘İlm) Olarak Kur’ân İlâhî Bilginin Naklî Oluşu Âyet (Gösterge) Olarak İlâhî Bilgi Kur’ân’ın Temel Mevzûu Allah (İlâhî İsimler/Fiiller/Sıfatlar) Âlem (Yaratılış Süreçleri, Kozmik Varoluşun Hikmetleri, Varlık Alanları Arasındaki İlişki, İnsan (Yaratılış Süreçleri, Varoluşunun Boyutları, Anlamı ve Gayesi, Âlemdeki Seçkin Konumuyla İlgili Etik, Sosyal ve Siyasal Vazifeleri, İnsan ve Toplum Tipolojileri). Allah, âlem ve İnsan Arasındaki İlişkiler Üç “Kitab”ın Âyetleri Arasındaki Bütünlük Hakîm Kitabımız Kur’ân-ı Kerîm’in Âyetleri “Büyük âlem” Olarak Kâinat Kitabı’nın Âyetleri “Küçük Âlem” Olarak İnsan Kitabının Âyetleri Üç Kitabı Bir arada Okumanın İmkan ve Gereği

MEDENİYET OLARAK İSLAM Medeniyet Perspektifi Değerler: Özgünlük ve Evrensellik Zihin Dünyası: Müslüman Aklın İnşâı Zaman: Tarih Bilinci ya da Süreklilik ve Değişim Mekân: Dârü’l-İslâm ya da Kültürel Coğrafya İslam Medeniyetinin Kurucu Unsurları İlimler (Ulûm): Naklî İlimler-Aklî İlimler Sanatlar: Dinî-Dünyevî Kurumlar: Resmî-Sivil

ENTELEKTÜEL FAALİYETİ BAŞLATAN VE GELİŞTİREN BAŞLICA TARİHSEL FAKTÖRLER Sosyal ve Siyasal Gelişmeler Siyasal Gerilimler ve Kelam Fırkalarının Doğuşu Dünyevîleşme Eğilimleri ve Zühd Ahlakının Belirginleşmesi Fetihlerle Kültürel Coğrafyanın Gelişmesi Grek-Hellenistik, Bizans ve Fars Kültürleriyle Temas Harran, Süryani, İskenderiye ve Cündişapur Havzaları Tercüme Faaliyetleri Tercüme Faaliyetinin Genel Profili Beytü’l-Hikme Akademisi

ENTELEKTÜEL YAPI İslam Düşüncesinde Üç Metafizik Perspektif Kelam Felsefe Tasavvuf İslam Düşüncesinde İlişkiler ve Ayırımlar Kelam, Felsefe ve Tasavvuf İlişkileri Üç Perspektifin Ayırıcı Vasıfları

KELAM İLMİNİN TEMEL MESELELERİ Epistemoloji: Nazarî Bilginin İmkanı ve Kaynakları Kozmoloji: Cevher-Araz Sorunu Teoloji: İsbât-ı Vâcib ve İlâhî Sıfatlar Etik: Ef ‘âl-i İbâd Sorunu Politik: İmametTartışmaları

Felsefe :Philo-sophia’dan el-Felsefe’ye İslam Felsefesi’nin Doğuşu ve Gelişimi İlk İslam Filozofu: Kindî Kurucu Şahsiyetler: Fârâbî, İbn Sînâ Gazzâlî ve Sonrası “Grand Commentator”: İbn Rüşd İslam Entelektüel Geleneğinde Üç Felsefe Tasavvuru Hikmet Olarak Felsefe Bilim Olarak Felsefe İlhad Olarak Felsefe Arapça’dan Latince’ye: İslam Felsefesinin Ortaçağ Avrupa Muhitine İntikali

Aklî İlimler (el-Ulûmü’l-felsefiyye) İslam filozofları ve bilimler tasnifi Aklî-felsefî İlimler Kavramı Aklî İlimler Şeması: Nazarî İlimler Tabîiyyât (Fizik Bilimler) Riyâziyyât (Matematik Bilimler) İlâhiyyât (Metafizik Disiplinler) Amelî İlimler İlmü’l-Ahlâk (Etik) İlmü Tedbîri’l-Menzil (Ev İdaresi) İlmü’s-Siyâse (Politika)

Tasavvuf: Şeriat, Tarikat, Hakikat Şeriat: Umumi yol/Çember; Tarikat: Hususi Yol/Yarıçap; Hakikat: Gaye/Merkez Zühd Ahlâkı: Muhasebe, Mücahede, Tevekkül, Rıza, Vera, Takvâ, Uzlet, Terk-i Dünya, Rücû. Haller : Zikr/Tezekkür, Gurbetin Farkında Olma. Aslî Vatana Özlem, Cezbe. İlâhî Varlığa yönelme ve makamlar: Aşk, Vecd, Vuslat, Fenâfillah İlâhî Asl’a Dönüş: Bekâ Billah.

İslam Entelektüel Geleneğinin Günümüzdeki Anlamı

Gelenek ve Gelecek Tarihe Güncel Bakış: Vak’alar ve Vâkıalar Yeniden: Yenile ve Yinele Geleneğin Yeniden Keşfi Geleneğin Yeniden Teşekkülü Yeniden Teşekkül İçin Yeniden Keşif Gelenekten Geleceğe: İstikbal Köklerdedir

Klasik ve Güncel Geleneğin Taşıyıcısı : Klasik Klasiğin Temel Nitelikleri: Evrensel Ölçülerde Nitelikli Olmak, Anlam Dünyasının Sürekliliği, Yeni Kültürel Atılımlara İlham Vermek. İslam Entelektüel Geleneği Bağlamı: Kelam, Felsefe ve Tasavvuf Klasikleri İslam Klasiklerini Niçin Çevirmeliyiz? İslam Klasiklerini Niçin Okumalıyız? İslam Klasiklerini Nasıl Okumalıyız?

Günümüzde Kelam Günümüzde Kelam Geleneği Araştırmalarının Değeri ve Önemi Yeni Bir İlm-i Kelam Mümkün mü? Günümüzün Mübrem İhtiyacı: Kelam Yapmak Günümüz Kelamcısının Temel Donanım ve Birikimi Klasik İslam Disiplinleri (İslam Felsefesi ve Tasavvuf Dahil) Felsefe Tarihi ve Çağdaş Felsefe Dinler Tarihi ve Yaşayan Dinler Günümüz Kelamcısının Temel Vasıfları: Dini Esasları Müdafaa Gayreti Tefekkür İstidadı Tahkik Yöntemi

Günümüzde İslam Felsefesi İslam Felsefesi Tarihini Araştırmak Ne İşe Yarar? Günümüzde İslam Felsefesi Araştırmalarının Düzeyi Günümüzde İslam Felsefesi Yapmanın İmkanı Günümüzde İslam Felsefesi Yapmanın Gereği Günümüzde İslam Felsefesi Yapmanın Yöntemi Çağdaş İslam Felsefecisinin Sahip Olması Gereken Temel Birikim: İslam Entelektüel Geleneği Batı Felsefe Geleneği ve Çağdaş Felsefe Batı Teoloji Geleneği ve Çağdaş Dinî Akımlar İslam ve Batı Bilim Tarihi Modern Bilimsel Yöntem ve Eleştirisi

Günümüzde Tasavvuf İslam Entelektüel Geleneğinin En Canlı Formu: Tasavvuf ve Tarikatlar Tasavvufun Klasik ve Güncel Sorunu: Bilgi-İletişim Klasik İslamî İlimler Açısından Felsefenin Dili ve Tasavvuf Akademya ve Tasavvuf Araştırmaları Tasavvuf ve Edebiyat : Ülkemizde Tasavvufun En Etkin İfade Formu Şeriat-Tarikat-Hakikat Bütünlüğünü ve Kriterlerini Yeniden Gözetmek.

GELENEK MİRASÇISININ MİSYON VE VİZYONU Entelektüel Sorumluluk Taşımak Medeniyet Perspektifini Esas Almak Çağın Modern ve Postmodern Zihin Haritalarına Vakıf Olmak Problem Bilincine Sahip Olmak Yöntem Geliştirirken “Geleneğin İhyâ ve Tecdîdi” Tavrını Gözetmek Eser Vermede Nitelik ve Özgünlüğü Gözetmek Araştırma İçin Kurumsallaşmaya Önem Vermek Farklı Yöntemleri Kutuplaşma İçin değil Ekolleşme İçin Benimseme Farklı Perspektiflerin Diyaloğu ve Sentezi

XV./XXI. YÜZYILDA BİR İSLAM RÖNESANSI GERÇEKLEŞTİRMEK İÇİN ENTELEKTÜEL VAZİFELER İslam Medeniyetinin Entelektüel Tezahürleri Olan Kelam, Felsefe ve Tasavvuf Geleneklerine Ait Büyük Klasiklerin Neşir ve Tercüme si. Bu Klasikleri Okumak, Anlamak, Yorumlamak, Eleştirmek ve Yeniden Üretmek Üzere Verimli ve Özgün Metodolojiler İnşa Etmek. Tarihsel ve Güncel Tecrübenin Işığında Geleneksel Naklî İlimler-Aklî İlimler Tasnifindeki Dengeleri Mutlaka Sağlamak; Dengeyi Bunlardan Biri Aleyhine Asla Bozmamak.. XV./XXI. Yüzyılda İvme Kazanan Küreselleşme Olgusunu Hesaba Katarak Özgünlük ve Evrenselliğin Gereklerini Karşılayan Yeni İfade Formları Geliştirmek. XV./XXI. Yüzyılın Nitelikli Müslüman Entelektüelini Yetiştirmek Üzere Sadece Tarih Araştırmaları Düzeyinde Değil, Kelam/Felsefe “Yapmak” ve Bunu Yaparken Tasavvufun Entelektüel İmkan ve İlhamlarına Açık Olmak Üzere Bütünleyici İlim Politikaları ve Sentezci Tavırlar ı Öne Çıkarmak.

DÜŞLE VE DÜŞÜN ! Tıpkı İslâm’ın Klasik Çağında Olduğu Gibi XV./XXI. Yüzyılın İkinci Yarısında da Müslüman Entelektüellerin Tam Bir Özkimlik Bilinci ve Özgüven Duygusu İçinde Yeryüzünün Öğretmenleri Olduğunu; Müslüman Entelektüellere Ait Eserlerin Harıl Harıl Dünya Dillerine Çevrildiğini, Hakkında Doktora tezleri Yapıldığını; Müslüman Üniversitelerine dünyanın Her Yerinden Talebelerin Akın Ettiğini; Akıl-Vahiy, Din-Felsefe, Din-Bilim, Felsefe-Bilim, Tasavvufî Bilgi-Teorik Bilgi, Teknoloji-Çevre, Ekonomi-Ahlak , Siyaset-Ahlak Arasındaki İlişkilerin Birer Çatışma Alanı Olarak Değil, Birbirini Besleyen ve Yekdiğerinin Ufkunu Açan Birer Diyalog Alanı Olarak Kavranmaya Başladığını; Klasik Düşünce Geleneklerindeki Tarihsel Yıpranmışlıkların, Modernlikteki Kutsala Sırt Çevirmiş Yaşama Biçimlerinin ve Postmodern Yönelişlerdeki “Hakikat” Kavramını Anlamsızlaştıran İlkesizliklerin Aşıldığı, Tüm Entelektüel Faaliyetin Sırasıyla Ruhun, İslâm’ın ve İnsanlığın Kemâle Ermesine Odaklandığı Bir DüşünmeTarzının Müslümanlarca Geliştirildiğini veTüm Yeryüzüne Egemen Olduğunu…

TEŞEKKÜRLER. Dersimiz İçin Okunması Tavsiye Edilen Yitirilmiş Hikmeti Ararken Adlı Kitabımızın Sunuş’undan Bir Alıntıyla Bitirmek İstiyorum: Bu derse mesnet teşkil eden bilgi ve düşünceler “GELENEĞİN SANCAKLARINI GÜNÜMÜZÜN FİKİR DÜNYASINA TAŞIYACAK VE GELECEĞİN MEDENİYET BURÇLARINA DİKECEK OLAN HİKMET YOLCULARINA İTHAF EDİLMİŞTİR. YİTİK HİZMET HAZİNESİNE GÖTÜRECEK FİKRÎ HARİTALARI GELENEĞİN BİRİKİMİ VE ÇAĞININ DENEYİMİYLE YENİDEN ÇİZECEK OLAN BU SEÇKİN YOLCULARI SELAMLIYORUM.” Prof. Dr. İlhan KUTLUER 17.04.2011