ESKİ ÇAĞLARDA TÜRKİYE VE ÇEVRESİNDEKİ KÜLTÜR VE UYGARLIKLAR

MEZOPOTAMYA UYGARLIKLARI

MEZOPOTAMYA NERESİDİR?

SÜMERLER

Asya kökenli oldukları sanılan Sümerler M. Ö Asya kökenli oldukları sanılan Sümerler M.Ö.4000’lerde Mezopotamya’ya gelmişler,ilk şehir devletlerini kurmuşlardır. İlk Sümer şehirlerine site denilmektedir. Lagaş,Ur,Uruk,Umma,Kiş,Nippur önemli şehirlerindendir. Tapınak merkezli siteleri yöneten rahip krallara patesi ya da ensi denilmiştir. Birkaç şehri yöneten patesilere Lugal,tüm Sümer şehirlerini yönetenlere Lugal Kalma, bütün Mezopotamya’yı yönetenlere Lugal Zagisi denirdi.

Sümer yönetiminin esası tapınak ekonomisine dayanır. Tapınakta yaşayan rahip krallar tanrının yardımcısı olarak kutsal sayılırlar. Halk her türlü faaliyetini dinsel kurallara göre düzenler. Halkın ürettiği tarımsal ürünlerin bir kısmı tapınakta depolanır.İşte depolama ihtiyacının sonucunda duvarlara çizilen çizgiler çivi yazısını doğurmuştur. Sulama kanalları yaparak,tarımı geliştirmişlerdir.

Ekonomik faaliyetlerin ve ihtiyaçların ilk ürünü olarak yazı Sümerler tarafından bulunmuştur

Rahiplerin mülkiyet üzerindeki tekellerini kıran Lagaş kralı Urukagina ilk yazılı kanunları yapmıştır. Böylece hukuk devletine öncülük yapmıştır.

Tarımsal faaliyetleri sonucu geometri ve matematiğin temelleri atılmıştır. (Dört işlem, çarpım tablosu,karenin,dikdörtgenin alanı) Bir yılı 360 gün olarak hesaplayarak,İlk kez Ay yılı takvimini kullanmışladır. Ziggurat denilen basamaklı tapınaklarının en üst katını rasathane olarak kullanmışlardır. Astronomide ileri gitmişler ,burçları bulmuşlardır.

AKADLAR .

Mezopotamya’ya Arabistan Yarımadası’ndan gelen Sami kökenli bir uygarlıktır. Tarihin ilk imparatorluğunu kurmuşlardır. Başkentleri Agade şehridir. İlk düzenli ve sürekli orduyu kurarak,tüm Mezopotamya’yı ele geçirmişlerdir. Sümer uygarlığının yayılmasında etkili olmuşlardır.

Akadlar’ın en önemli kralı Sargon

ELAMLILAR

Mezopotamya’’da Sümer egemenliğinin sona ermesi üzerine bu bölgede Asya kökenli Elamlılar etkin olmaya başladılar. Madencilik ve seramik sanatı çok gelişmiştir. Akad kralı Sargon tarafından ortadan kaldırılmıştır.

BABİL UYGARLIĞI

Samiler’in bir kolu olan Amurrular tarafından kurulmuştur. Zamanın kültür ve diplomasi dili olan Akadca’yı kullanmışlardır. Kralları Hammurabi zamanında SÜMER ve AKAD ülkeleri tek bir yönetim altında birleşmiştir. Hammurabi ,teokratik devlet anlayışı yerine ,gücünü ordudan alan mutlak monarşik bir yapı oluşturmuştur.

Hammurabi Sümer ve Akad kanunlarını yeniden düzenleyerek kendi adıyla anılan kanunlar hazırlamıştır. Hammurabi Kanunları Sümer kanunlarına göre şiddet içeren ,katı kurallar içeren kanunlardır.Kısasa kısas prensibine göre düzenlenmiştir.

Babilliler , Hititler’in saldırısına uğramış, yerlerini önce Kasitler,sonra Asurlular işgal etmişlerdir. M.Ö.625’te tekrar bağımsızlığını kazanan Babilliler,M.Ö. 539’ da Persler tarafından yıkılmıştır.

ASURLULAR (M.Ö.2000-609)

Asurlular Yukarı Mezopotamya’da egemenlik kurmuşlardır. Başkent:Ninova şehridir. Anadolu’nun Kapadokya bölgesi,Mısır,İran ve Basra Körfezi’ne kadar olan ülkeleri güçlü orduları sayesinde ele geçirdiler.

Anadolu’da kurdukları Ticari kolonileri ve ticaret merkezlerine Karum denilmektedir. Bunların en büyüğü Kültepe (Kayseri)’dir.

Kültepe

KARUMUN GENEL GÖRÜNTÜSÜ

Kültepe karumundan çıkan eşyalar

Anadolu’da bulunan Karum’daki bir duvar resmi

Tabletler üzerine çivi yazısı ile yazdıkları senet niteliğindeki belgeler,Anadolu’nun ilk yazılı belgeleridir.

Paralı,düzenli,disiplinli atlı sakeri birlikler oluşturdular. Ayaklanan Babilliler Medler’le birleşerek Ninova’yı alarak Asur egemenliğine son verdiler.

Dicle ve Fırat nehirleri arasında bulunan Mezopotamya göç yolları üzerinde bulunması,topraklarının verimli olması ve ikliminin etkisiyle tarih boyunca uygarlıkların merkezi olmuş ve bu bölge doğal sınırlarla çevre bölgelerden ayrılmamıştır. Aşağıdakilerden hangisi bu durumun Mezopotamya Uygarlıkları açısından yarattığı olumsuz sonuçlardan biridir? A)Tarım ve ticaretin gelişmesi B)Kültürel alışverişin yoğunlaşması C)İlkçağ’ın en gelişmiş uygarlıklarının doğması D)Yerleşik hayata geçişin kolaylaşması E) Sık sık istilalara uğraması

Sami soyundan gelen Akadlar Kral Sargon döneminde tüm Sümer ülkesini ele geçirerek ilk merkezi devlet yapısını gerçekleştirmişlerdir. İmparatorluk sınırlarını Basra Körfezi’nden Akdeniz’e kadar genişleten ve ticaretle uğraşan Akadlar Lübnan’dan Sedir ağacı kerestesi, Toroslar’dan gümüş madeni getirmişlerdir. Bu bilgilere bakıldığında Akadlar’la ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine Dağınık kent devletlerini birleştirmişlerdir. Tarihte yazıyı kullanan ilk uygarlık olmuştur. Güçlü ordu birliklerine sahiplerdir. Sümer Uygarlığı’nın Ön Asya’ya yayılmasında etkili olmuşlardır. Ticaret önemli ekonomik faaliyetlerden biridir.

Sümerlerde toprak tanrıların malı sayılıyor ve tanrıların yeryüzündeki temsilcileri olan rahiplerin gözetimi altında işleniyordu.Halk elde ettiği ürünlerin bir kısmını mabetlere veriyordu. Bunun yanısıra soylulara ait Topraklar ve köylülerin müştereken işledikleri topraklar mevcuttu. Buna göre; Tarım ekonomisi gelişmiştir. Dini zümrenin ekonomik gücü artmıştır. Toplumda sınıf farklılıkları yoktur. yargılarından hangisine ulaşılabilir? Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) I ve II E) Yalnız III

Mezopotamya’da yapılan kazılarda bulunan M.Ö.3000 yılına ait bazı eserlerin,Anadolu’da bulunan M.Ö. 2000 yılına ait eserlere benzediği görülmüştür. Bu bilgilere dayanarak; İki bölgede de aynı kavimler yaşamıştır. Anadolu Uygarlığı daha gelişmiş bir uygarlıktır. Tarihteki ilk toplumsal örgütlenme Mezopotamya’da oluşturulmuştur. Anadolu uygarlığını meydana getirenler Mezopotamya’dan etkilenmişlerdir. Anadolu Uygarlıkları günümüze daha yakın bir dönemde oluşturulmuştur. yargılarından hangisine ulaşılabilir? Yalnız I B) I ve III C) II ve IV D) II, III ve IV E) Yalnız IV