G.Hüseyin Gülen/Tarih Öğretmeni ÜNİTE 12: OSMANLI TARİHİ – Dağılma ve Çöküş Dönemi (1792-1922) GENEL ÖZELLİKLERİ: AZINLIK İSYANLARI: 1792 Yaş Antlaşması'yla başlayıp devletin yıkılışına kadar geçen dönemdir. Eldeki toprakları koruma politikası izlendi. Osmanlı Devleti bu dönemde; Sıcak denizlere ulaşma amacı içinde olan, Balkanlar’daki Slav halkı Osmanlı’ya karşı kışkırtan Rusya ile sürekli mücadele içinde oldu. 1878 Berlin Antlaşması’yla dağılma hız kazandı. Denge Politikası uygulanarak, devletler arası çıkar çatışmaları ile ayakta kalmaya çalıştı. Osmanlı Devleti’nin dağılması hızlandıran en önemli etmenler; Fransız İhtilali [Milliyetçilik Akımı] Çok uluslu olan Osmanlı Devleti’ndeki azınlıklar Avrupa Devletlerinin de kışkırtması ile bağımsızlık isyanları çıkardılar. Sanayi Devrimi; Hammadde ve Pazar ihtiyacı olan Avrupalılar Osmanlı topraklarını sömürmek için işgal etmeye başladılar. Sırp İsyanı (1804): Nedenleri; Fransız İhtilali Sırp topraklarındaki yöneticilerin halka baskı uygulaması Rusya’nın Panslavizm politikası ile Sırpları kışkırtması Osmanlı - Avusturya savaşlarında Sırp topraklarının zarar görmesi. Osmanlı – Rus Savaşı (1806 – 1812) Sırp İsyanını Osmanlı Devleti bastırınca Rusya isyana destek vermek istemiş, Eflak ve Boğdan’ı işgal etmiştir. Bu durum Osmanlı – Rus Savaşı’na neden olmuştur. Savaş başladığında Osmanlı ile Fransa, Rusya ile de İngiltere ittifak içinde olmuştur.. Ancak savaş sırasında Fransa ile Rusya Tilsit Antlaşması ile ittifak oluşturmuşlarıdr. Bu gelişme üzerine, Osmanlı ile İngiltere Kale-i Sultan-i Antlaşmasını imzalayarak ittifak oluşturmuştur. Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-http://www.ghgulen.com www.ghgulen.com
Eflak ve Boğdan Osmanlı’ya geri verilmiş. Osmanlı – Rus savaşı 1812 yılında Bükreş Antlaşması ile bitti. Antlaşmaya göre; Eflak ve Boğdan Osmanlı’ya geri verilmiş. Prut Nehri sınır kabul edilmiş. Sırplara ayrıcalıklar tanınmıştır. Osmanlı Devleti’nde ayrıcalık elde eden ilk azınlık Sırplar olmuştur. 1820 – 1829 Yunan İsyanı [Mora İsyanı] Nedenleri: Fransız İhtilali 1814’te kurulan Filik-i Eterya (Etnik-i Eterya) Cemiyeti’nin Yunan halkını İsyan için örgütlemesi. Rum gençlerinin Avrupa’da eğitim görmesi ve halkı milliyetçilik konusunda aydınlatması. Rönesans’ın temeli kabul edilen Antik Yunan düşüncesi nedeniyle Avrupa’nın Yunan halkına sempati duyması. Avrupa’nın kışkırtmaları ve desteklemesi. İsyan önce 1820’de Eflak’ta çıkarılmışsa da kısa sürede bastırılmıştır. Asıl Yunan İsyanı 1821’de Mora’da çıkmıştır. Osmanlı devleti isyanı bastırmakta zorluk yaşayınca İsyanı bastırması amacıyla Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’dan destek istemiştir. Kavalalı, isyanı bastıma şartı olarak Mısır valiliğine ek olarak Girit ve Mora valiliklerini Padişah II. Mahmut’ta istemiş, padişah bu istekleri kabul etmiştir. Bu durum Osmanlı merkezi otoritesinin zayıfladığını göstermektedir. İsyan Kavalalı’nın desteği sayesinde 1827 yılında bastırılmıştır. İsyanın bastırılması üzerine; İngiltere, Fransa ve Rusya, Osmanlı’dan Yunanistan’ın bağımsızlığını talep etiler. Osmanlı bu isteği reddedince Navarin Baskını (1827) ile Osmanlı donanmasını yaktılar. Rusya ayrıca Osmanlı’ya savaş ilan etti. Osmanlı – Rus Savaşı (1828 -1829) Nedenleri: Osmanlı’nın Navarin Olayının tazminatını istemesi Rusların tarihi amaçları (Sıcak Denizlere inme) Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-http://www.ghgulen.com
(KAVALALI M.ALİ PAŞA İSYANI: Osmanlı, Denge politikası yürütemediği, Yeniçeri Ocağının yeni kaldırılmış olması ve donanma eksikliği gibi nedenler ile yenilmiştir. Edirne Antlaşması – 1829 Yunanistan bağımsız olacak. Sırbistan’a özerklik verilecek. Osmanlı savaş tazminatı ödeyecek. İlk kez bir Osmanlı azınlığı bağımsızlık kazanmıştır. Rus donanmasının boğazlara ineceğinden endişe eden İngiltere ve Fransa Kavalalı’nın ordusunu Kütahya’da durdurmuştur. Kütahya Antlaşması imzalanmıştır (1833). Antlaşmaya göre: Mısır valiliğinin yanı sıra, Suriye, Girit, Adana ve Cidde valilikleri Kavalalı ailesine bırakılmıştır. Önemi; İç sorun dış Soruna dönüşmüştür. Osmanlı, İngiltere’nin tutumu karşısında Rusya’ya yakınlaşarak Hünkar İskelesi İttifak Antlaşması’nı imzalamıştır (1833). Antlaşmaya göre; Osmanlı’ya her hangi bir saldırı olursa Rusya Osmanlı’ya donanma gönderecek. Rusya’ya saldırı olursa Osmanlı, boğazları kapatacak. Antlaşma 8 yıl geçerli olacak. Osmanlı Boğazlar üstünde egemenlik haklarını son kez kullandı. "Boğazlar Sorunu" ortaya çıktı. Rusya, Karadeniz’deki güvenliğini arttırdı. MISIR SORUNU (KAVALALI M.ALİ PAŞA İSYANI: Nedenleri: Kavalalı M. Ali Paşa, Mora valiliğini alamayınca Suriye, Adana valiliklerini istemesi, Navarin’de yanan donanmasının tazminatını istemesi İsteklerin II. Mahmut tarafından reddedilmesi. Gelişimi: Osmanlı Devleti, Kavalalı karşısında başarılı olamayınca, önce İngiltere’den yardım istemiş, destek alamayınca Rusya’dan yardım istemiştir. (Denize Düşen Yılana Sarılır) Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-http://www.ghgulen.com
Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-http://www.ghgulen.com Osmanlı Devleti, Mısır Sorunu’nun tam olarak çözülmemesi nedeniyle İngiltere ile de ilişkileri geliştirmek istemiştir. Bu amaç doğrultusunda İngiltere’ye bir takım ticari ayrıcalıklar vermeyi kabul etmiştir. Balta Limanı Antlaşması imzalanmıştır. (1838) Antlaşmaya göre; Tekel sistemi kaldırıldı. İngilizler diledikleri miktarda hammaddeyi satın alma imkânı verildi. İngilizler, Osmanlı ürünlerini, Osmanlı tüccarları ile aynı vergi koşulları altında satın alma hakkına sahip oldular. İngiliz gemileriyle gelen mallar için bir defa gümrük ödendikten sonra, mallar alıcı tarafından nereye götürülürse götürülsün bir daha gümrük ödenmeyecekti. Bu antlaşma ile İngiltere'ye çok geniş ekonomik haklar verilmiş, Osmanlı ülkesinde tekel sistemi ve iç gümrük yönetimi kaldırılmış böylece Osmanlı ekonomisinin çöküşü hızlanmıştır. 1839’da Mehmet Ali Paşa bağımsızlığını ilan etti. Oğlu İbrahim Paşa , üzerine gönderilen Osmanlı kuvvetlerini Nizip'te yendi. İngiltere ve Fransa Hünkar İskelesi antlaşmasına dayanarak Rusya’nın boğazlara egemen olmasından çekindiklerinden , hemen devreye girerek MISIR konusunda Londra’da uluslararası bir konferans düzenlendi. Londra Antlaşması (1840) Mısır eyaleti hukuk bakımından Osmanlı Devletine bağlı kalacak, yönetimi Mehmet Ali Paşa ve oğullarına bırakılacaktı. Mısır, Osmanlı devletine yılda vergi verecek. Suriye, Adana ve Girit Osmanlı’ya geri verilecekti. Bu anlaşmayla Mısır iç işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlı’ya bağlı imtiyazlı bir eyalet haline geldi. Londra Boğazlar Sözleşmesi (1841) Hünkar antlaşmasının süresi bitince Londra’da bir konferans toplandı. Toplantıya İngiltere, Rusya, Fransa, Avusturya, Prusya ve Osmanlı Devleti katıldı. Sözleşmeye göre; Boğazlar Osmanlı Devleti’nin egemenliğinde olacak. Barış zamanında boğazlardan hiçbir yabancı savaş gemisi geçmeyecekti Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-http://www.ghgulen.com
Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-http://www.ghgulen.com Önemi: Bu sözleşme ile boğazlar, devletlerarası bir statü kazandı. Osmanlının boğazlar üzerindeki hükümranlık haklarına kısıtlama getirilmiştir. Rusya boğazlar üzerindeki üstünlüğünü kaybederken, Fransa ve İngiltere Akdeniz'deki güvenliklerini artırmışlardır. Paris Antlaşması imzalandı. (1856) Osmanlı bir Avrupa devleti sayılacak. Toprakları Avrupa devletlerin garantisi altında olacak. Osmanlı kendisini koruyamayacak kadar zayıfladığını kabul etmiştir. Karadeniz tarafsız hale getirilecek, tüm ticaret gemilerine açık olacak, Osmanlı ve Rusya savaş gemisi ve tersane bulunduramayacak. Osmanlıyı mağlup devlet olarak göstermiştir. İngiltere ve Fransa Rusya’yı boğazlardan ve Akdeniz’den uzak tutmuşlardır. Tuna nehrinde ulaşım ve ticaret serbest olacak ve nehir antlaşma devletlerince kurulacak bir komisyonca yönetilecek. Osmanlı’nın egemenlik hakları zedelenmiştir. Avrupalı devletler, Islahat Fermanı ile Osmanlı’nın azınlıklara verdiği hakları takip edecekler ancak fermanı bahane ederek Osmanlı’nın içişlerine karışmayacaklardır. Avrupa’nın azınlık haklarını bahane ederek Osmanlı’nın içişlerine resmen karışma fırsatı vermiştir. Osmanlı ilk dış borcu bu savaş sırasında İngiltere’den 1854 yılında almıştır. KIRIM SAVAŞI (1853-1856): Nedenleri: Rusya’nın boğazlar üzerinde kaybettiği hakları yeniden elde etmek istemesi Rusya’nın «Kutsal Yerler Sorununu» gündeme getirmesi. Osmanlı’nın bunu kabul etmemesi Rusya’nın Osmanlı için «Hasta Adam» diyerek İngiltere ile Osmanlı topraklarını paylaşmak istemesi İngiliz çıkarlarının bunu reddetmesi Gelişimi: 1853 Sinop Baskını ile Osmanlı donanması Ruslar tarafından yakılmış İngiltere, Fransa ve Piyomente (İtalya) Osmanlı’ya askeri yardımda bulundular. Kırım’daki Rus limanları İşgale uğrayınca Ruslar barış istemek zorunda kaldı. Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-http://www.ghgulen.com
OSMANLI - RUS SAVAŞI - 1877-1878: Bosna-Hersek’e özerklik verilecek. Kars, Ardahan, Batum ve Doğu Beyazıt Ruslara verilecek. Girit’te ve Ermenilerin bulunduğu yerlerde Islahatlar yapılacak. ERMENİ SORUNU ortaya çıktı. Osmanlı Rusya’ya savaş tazminatı ödeyecek. İngiltere; Bulgaristan maddesine, Avusturya; Bosna-Hersek maddesini kabul etmedi. Bu anlaşma kâğıt üzerinde kaldı. Kesin antlaşma için Berlin’de yeni bir konferans düzenlendi. Berlin Antlaşması imzalandı (1878): Bulgaristan; Asıl Bulgar Prensliği, Doğu Rumeli, Makedonya olarak 3’e bölündü. Osmanlıya bağlı özerk bir yapıya kavuşturuldu. İngiltere bu değişiklikle Rusya’yı Akdeniz'den bir kez daha uzaklaştırdı. Bosna-Hersek Osmanlı toprağı kalacak. Yönetimi Avusturya’da olacak. Avusturya Bosna-Hersek’i almak için önemli bir şans elde etti. Kars, Ardahan, Batum Rusya’ya verilecek. Doğu Beyazıt Osmanlı’da kalacak. Nedenleri: Balkanlar’da ortaya çıkan milliyetçilik isyanlarını Osmanlı’nın bir türlü çözememesi. Balkan sorunları için toplanan, Tersane ve Londra Konferansları kararlarına Osmanlı’nın uymaması. Konferans kararlarını kabul etmeyen Osmanlıya, Avrupa devletlerinin tepki duyması Rusya’nın sıcak denizlere inmek isteği. Rusya'nın yayılmacı Panslavizm politikası. Gelişimi: Denge politikası uygulayamayan Osmanlı, Rusların Balkanlar üzerinden Yeşilköy’e kadar, Doğu’da da Erzurum’a kadar gelmesini önleyemedi. Barış istemek zorunda kaldı. Rusya ile Ayastefanos Antlaşması imzalandı. (1878) Maddeler; Büyük Bulgar Krallığı kurulacak. Sırbistan, Romanya ve Karadağ bağımsız olacak. Rusya, Panslavizm politikasını büyük oranda hayat geçirdi. Bulgaristan üzerinden Ege Denizi’ne ulaşma imkanı elde etti. Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-http://www.ghgulen.com
BULGARİSTAN’IN BAĞIMSIZLIĞI - 1908 BOSNA-HERSEK’İN KAYBEDİLMESİ- 1908 Girit’te ve Ermenilerin bulunduğu yerlerde Islahatlar yapılacak. Sırbistan, Romanya ve Karadağ bağımsız olacak. Osmanlı’nın Rusya’ya vereceği savaş tazminatı iki katına çıkarılacak. Berlin Antlaşması sırasında yanımızda olması için İngiltere'ye Kıbrıs’tan askeri üs verildi. İngiltere Sömürge yollarını güvence altına aldı. İngiltere’de Berlin Antlaşması ile Osmanlı’nın toprak bütünlüğü politikasından vazgeçmiştir. Osmanlı kendisine yakınlık gösteren Almanya’ya yakınlaşmaya başlamıştır. Büyük devletler araya girdi. 1897 İstanbul Anlaşması imzalandı. Girit özerk olacak Yunan prensi Girit'i yönetecek (Girit fiilen kaybedildi). II. Meşrutiyetin ilanından sonra Yunanistan Girit'i ilhak etti (1908). Osmanlı II. Balkan Savaşı'ndan sonra 1913 Atina Anlaşması ile Girit'i Yunanistan'a verdi. BULGARİSTAN’IN BAĞIMSIZLIĞI - 1908 1908 yılında II. Meşrutiyet dönemindeki karışıklıklardan faydalanan Bulgaristan bağımsızlığını ilan etmiştir. Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-http://www.ghgulen.com BOSNA-HERSEK’İN KAYBEDİLMESİ- 1908 1908 yılındaki II. Meşrutiyet dönemindeki karışıklıklardan faydalanan Avusturya, Bosna-Hersek’i ilhak etmiştir. DÖMEKE MEYDAN SAVAŞI - 1897 Nedenleri: Yunan Megola İdeası Yunanistan’ın Girit’i almak istemesi 1868 Halepa Fermanı’nın Rumlarca yetersiz bulunması. Sonuçları: Yunanlıları yenildi.
TRABLUSGARP SAVAŞI – (1911-1912) Uşi antlaşması - 1912; Trablusgarp İtalyanlara verilecek. On İki Ada, Yunan işgali ihtimaline karşı, geçici olarak, İtalya’ya bırakılacak Trablusgarp dini bakımdan halifeye bağlı kalacak. (Böylelikle Osmanlı Devleti Trablusgarp halkıyla olan dini-kültürel bağını sürdürmeyi hedeflemişti) Önemi; Osmanlı Devleti Kuzey Afrika’daki son toprak parçasını İtalya’ya verdi. Afrika’da toprağımız kalmadı. On İki Ada fiilen Osmanlı’nın elinden çıktı. Mustafa Kemal; ilk defa sömürgeciliğe karşı savaştı. Örgütleyici yönü ilk kez görüldü. Nedenleri: Birliğini geç kuran İtalya’nın ham madde ve Pazar arayışı Trablusgarp’ın İtalya’ya yakın olması İtalya’nın Habeşistan’daki başarısızlığını telafi etmek istemesi Gelişimi: Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp ile kara bağlantısının olmaması ve Mısır’ın İngiltere’nin elinde olması, Trablusgarp’a doğrudan yardımı engellemiştir. Gönüllü subaylar (M. Kemal ve Enver Paşa vs.) gizlice Trablusgarp’a giderek halkı örgütlemiş ve İtalya’yı kara savaşlarında durdurmuşlardır. İtalya, Osmanlı’yı barışa zorlamak için Rodos ve 12 adayı işgal etmiştir. Bu sırada Karadağ ve diğer Balkan devletleri Osmanlı’ya savaş ilan etmiş Osmanlı, İtalya ile Uşi Antlaşmasını imzalamak zorunda kalmıştır. Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-http://www.ghgulen.com
Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-http://www.ghgulen.com BALKAN SAVAŞLARI (1912-1913) I.BALKAN SAVAŞI – (1912-1913) Osmanlı’nın Yenilmesinde; Ordunun siyasete karışması Savaştan önce askerlerin bir bölümünün terhis edilmesi Ordunun savaşa hazır olmaması Osmanlı donanmasının yetersiz olması Osmanlı’nın Balkanlar’da gelişen olayları takip etmemiş olması. Nedenleri: Rusya’nın Balkanlarda takip ettiği Panslavizm politika Balkanlardaki gelişmelerin, Osmanlı tarafından, takip edilememesi Fransız ihtilalinin etkisi Türklerin Balkanlardan tamamen atılmak istenmesi Gelişimi: Savaşı fırsat bilen Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti. İttihat ve Terakki, savaşta ordunun ve hükümetin iyi yönetilmediğini bahane ederek Bab-ı Ali Baskınını düzenledi ve hükümeti ele geçirdi. Osmanlı Devleti bütün cephelerde yenilerek Çatalca’ya kadar geriledi. Londra Antlaşması - 1913 Osmanlı Devleti'nin batı sınırı Midye-Enez hattı olacaktır. Selanik, Güney Makedonya ve Girit, Yunanistan'a verilecektir. Orta ve Kuzey Makedonya, Sırbistan'a bırakılacaktır. Ege Adaları'nın geleceğinin saptanması büyük devletlere bırakılacaktır. (Osmanlı Devleti, Ege Adaları'nı fiilen kaybetmiştir.) En kârlı çıkan devlet Bulgaristan olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu'nun yalnızca Bulgaristan ile sınırı kalmış, Bulgaristan Ege Denizi'nde hakimiyet kurmuştur. Karadağ Bulgaristan Yunanistan Sırbistan Osmanlı Devleti Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-http://www.ghgulen.com
Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-http://www.ghgulen.com II.BALKAN SAVAŞI – (1913) Bükreş Antlaşması (10 Ağustos 1913): Balkan devletleri arasında yapıldı. Bulgar toprakları küçültüldü. Dobruca bölgesini Romanya aldı. Bulgaristan’ın Ege ile bağlantısı kesildi. İstanbul Antlaşması (29 Eylül 1913) Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasında imzalandı. Meriç nehri iki ülke arasında sınır kabul edildi. Edirne, Kırklareli ve Dimetoka Osmanlı Devle-tinde kaldı. Bulgaristan’daki Türklerin yasal hakları garanti altına alındı. Atina Antlaşması (14 kasım 1913): Osmanlı ile Yunanistan arasında Yunanistan’daki Türklerin hakları güvence altına alındı. Yanya, Girit ve Selanik Yunanistan’a bırakıldı. İstanbul Antlaşması (13 Mart 1914): Osmanlı ile Sırbistan arasında Sırbistan’daki Türklerin hakları güvence altına alındı. Nedenleri: Bulgaristan’ın I. Balkan Savaşı sonucunda en büyük payı alması. Bulgaristan’ın Ege Denizi’ne ulaşmasının Yunanistan’ı rahatsız etmesi. Gelişimi: II. Balkan Savaşı sonucunda Bulgaristan yenildi. Karadağ Yunanistan Sırbistan Romanya (Dobruca’yı Bulgaristan’dan almak için Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-http://www.ghgulen.com Bulgaristan Osmanlı (Edirne ve Kırklareli’yi Bulgaristan’dan almak için
XIX. YY. ISLAHAT HAREKETLERİ Adem-i Merkeziyetçilik Batının bilimsel ve teknolojik gelişmelerinin örnek alınması Lale Devri ile başlamıştır. Günümüze kadar etkisini sürdürmüştür. Batıcılık Osmanlıcılık Din, dil, ırk ayrımı gözetmeden herkesin Osmanlı sayılmasıdır Tanzimat Fermanı ile başlamış Islahat Fermanı, I. Meşrutiyet ile güç kazanmıştır. Balkan Savaşları ile önemini kaybetmiştir. İslamcılık (Ümmetçilik) Bütün Müslümanların bir çatı altında toplanmasıdır İstibdat Devri ile I. Dünya Savaşı arasında etkili olmuştur. Turancılık Türklerin bir bayrak altında toplanmasıdır. II. Meşrutiyet ile önemini arttırmış, I. Dünya Savaşına girilmesinde etkili olmuştur. Türkçülük Trakya ve Anadolu topraklarında bir Türk devleti olarak varlığını sürdürmesini savunmuşlardır. II. Meşrutiyet ile başlamış, Kurtuluş Savaşı’nın kazanılması ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasında etkili olmuştur. Adem-i Merkeziyetçilik (Federatiflik) Yerel yönetimlerin yetkilerinin arttırılması yani Federatif yönetimi savunmuştur. II. Meşrutiyet ile beraber Prens Sebahattin tarafından savunulmuş. Hiçbir zaman Osmanlı idaresinde etkin hale gelmemiştir.
Askeri işleri düzenlemek için Darü’l Şuray-ı Askeri kuruldu. II. Mahmut Devri Yeniçeri Ocağı yerine, Asakir-i Mansure-i Muhammediye adı ile ordu kuruldu. Askeri işleri düzenlemek için Darü’l Şuray-ı Askeri kuruldu. Tımar Sistemi kaldırıldı. Bu nedenle, taşrada güvenliği sağlamak için Redif Birlikleri oluşturuldu. Asker sayısını öğrenmek amacıyla ilk nüfus sayımı yapıldı. Sadece erkekler sayıldı. İdari Alandaki Islahatlar: Divan kaldırıldı. Nazırlıklar (Bakanlık) kuruldu. Memurluklar Dahili ve Harici olarak ikiye ayrıldı. Tımar sistemi kaldırıldı. Memurlar maaşa bağlandı. Devlet memuru yargılamak için Darü’ş Şuray-ı Bab-ı Ali kuruldu. Eyaletler illere ayrıldı. İllere valiler atandı. Köy ve mahalle muhtarlıkları kuruldu. Müsadere Usulü kaldırılmış. Ancak uygulanamamıştır. Yasaların hazırlanması için Meclis-i Valay-ı Ahkam-ı Adliye kuruldu. İlk resmi gazete Takvim-i Vekayi çıkarılmış. Sened-i İttifak - 1808 II. Mahmut’un Ayanlar ile imzaladığı sözleşmedir. Amaç; otoriteyi arttırmaktır. Sözleşmenin imzalanmasında Rusçuk Ayanı Alemdar Mustafa Paşa’nın etkisi vardır. Sözleşmeye göre; Ayanlar padişaha bağlı kalacak Ayanlar bulundukları bölgelerde vergi ve asker toplanmasında devlete yardımcı olacak İstanbul’da bir isyan çıkarsa bastırılmasına yardımcı olacak Yeniçeri Ocağı’na karşı Ayanların desteği alınarak otorite arttırılmaya çalışılmıştır. Bu sözleşme ile padişahın yetkileri ilk kez kısıtlanmıştır. Osmanlı’da demokratikleşmenin ilk adımıdır. Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-http://www.ghgulen.com Askeri Alandaki Islahatlar: Sekban-ı Cedid Ocağı kuruldu. Eşkinci Ocağı Kuruldu. Yeniçeri Ocağı kaldırıldı. (Vaka-i Hayriye) Islahatların önü açıldı.
Eğitim Alandaki Islahatlar: Ekonomi Alandaki Islahatlar: Memura, fes ve pantolon giyme zorunluluğu getirildi. Devlet dairelerine padişahın resmi asılmaya başlandı. Eğitim Alandaki Islahatlar: İlkokul zorunlu hale getirildi. Rüştiyeler ve Mekteb-i Edebiyeler açıldı. Harbiye ve Tıbbiye okulları açıldı. İlk kez Avrupa’ya öğrenci gönderildi. Devlet memuru yetiştirmek için Mekteb-i Maarif-i Adliye açıldı. Ekonomi Alandaki Islahatlar: Yerli kumaş kullanma zorunlu oldu. İstanbul’da Çuha Fabrikası açıldı. Gümrük vergileri yeniden düzenlendi. İngiltere ile imzalanan, BALTA LİMANI ANTLAŞMASI ile Osmanlı Avrupa’nın açık pazarı konumuna gelmiştir. Abdülmecit Devri Tanzimat Fermanı – Gülhane Hatt-ı Hümayunu (3 Kasım 1839): Hazırlayan ve Okuyan Mustafa Reşit Paşa’dır. Amaçları; Devletin parçalanmasını engellemek Mısır sorunu ve Boğazlar Meselesi’nde Avrupa’nın desteğini almak Avrupa’nın azınlık haklarını bahane ederek Osmanlı’nın iç işlerine karışmasını önlemek Milliyetçilik fikrinin etkisini azaltmak. Kararları; Bütün halkın, can, mal ve namus güvenliği sağlanacaktır. Vergiler herkesin gelirine göre toplanacaktır. Askere alma ve terhis işlemleri belli kurallara bağlanacaktır. Müslüman olmayanlardan alınan cizye vergisi kaldırılacak Herkes kanun önünde eşit olacak. Hiç kimse yargılanmadan haksız yere ceza almayacak Müsadere kaldırılacak. Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-http://www.ghgulen.com
Islahat Fermanı – 18 Şubat 1856 Tanzimat Fermanı’nın Özellikleri: I. Meşrutiyet’in ilanına kadar sürecek olan Tanzimat Devri başlamış. İlk kez hukuk üstünlüğü kabul edilmiştir. Batı tarzı kanunlar yapılmaya başlanmış. Anayasal yönetim için ilk adım atılmış Osmanlıcılık fikri devlet politikası olmuş. Müsaderenin kaldırılmasıyla Özel Mülkiyetin önündeki engel kaldırılmış. Tanzimat Fermanı’nda Batıdaki gelişmeler etkili olmuşsa da Avrupa devletlerinin baskısı söz konusu olmamıştır. Islahat Fermanı – 18 Şubat 1856 İngiliz ve Fransız devlet adamlarının etkisi ile Sadrazam Mehmet Ali Paşa hazırlamıştır. Amaçları; Devletin parçalanmasını engellemek Paris Barış Konferansı’nda Avrupa’nın desteğini almak ve azınlık haklarını bahane ederek Osmanlı’nın iç işlerine karışmasını önlemek Milliyetçilik akımının etkisini azaltmak Kararları; Herkes dil, din ve mezhep özgürlüğüne sahip olacak, Karma mahkemeler oluşturulacak herkes kendi dinine göre yemin edebilecek Azınlıklar il meclisine üye olabilecek Azınlıklara, hakaret ifade eden sözcükler kullanılmayacak Azınlıklarda devlet memuru olabilecek Azınlıklar Nakt-i Bedel ödeyerek askerlik yapmayacak Yabancılar mal, mülk sahibi olabilecek. Islahat Fermanı’nın Özellikleri: Tanzimat Fermanı’nın genişletilmiş şeklidir. Avrupalı devletlerin baskısı sonucunda ilan edilmiştir. Bu ferman ile azınlıklar, Müslüman halktan daha ayrıcalıklı hale geldiler. Avrupalı devletler Islahat Fermanı’nı Paris Antlaşmasının bir maddesi olarak kabul etmişler ve Osmanlı Devleti’nin iç işlerine yasal olarak karışma hakkını elde etmişlerdir. Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-http://www.ghgulen.com
I. Meşrutiyet’in İlanı – Kanun-i Esasi Tanzimat Fermanı Islahat Fermanı Tüm Osmanlı halkını ilgilendiren haklar içerir Sadece azınlıklara verilen haklar içerir Avrupa’ya hiçbir taahhüt verilmemiş. Paris Antlaşması ile Avrupa’ya taahhüt verilmiş. Jön Türkler, meşrutiyeti ilan etme yanlısı olmayan padişah Abdülaziz’i tahttan indirerek yerine V. Murat’ı çıkardılar. Jön Türkler, sağlığı bozuk olan V. Murat’ı üç ay sonra tahttan indirerek, meşrutiyeti ilan edeceğine söz veren II. Abdülhamit’i tahta geçirmişlerdir. I. Meşrutiyet’in İlanın Getirdikleri Kanun-i Esası adı ile ilk Osmanlı anayasası ilan edildi. Anayasal dönem başladı. Mutlak Monarşiden Meşrutiyet’e geçildi. Yönetim şekli değişti. Mebusan Meclisi açıldı. Halk ilk kez ülke yönetimine ortak oldu. Anayasal hakları nedeniyle padişahın otoritesi tam olarak kısıtlanamamıştır. Azınlıklarda Osmanlı yönetiminde söz sahibi oldu ve Osmanlıcılık fikri tam olarak hayata geçti. II. Abdülhamit Devri I. Meşrutiyet’in İlanı – Kanun-i Esasi 23 Aralık 1876 İlanında etkili olanlar, Genç Osmanlılar (Jön Türk)’dır. Amaçları; Devletin parçalanmasını engellemek Balkan sorununu bahane ederek Avrupa’nın Osmanlı’nın iç işlerine karışmasını önlemek Milliyetçilik fikrinin etkisini azaltmak Balkan Sorunu için İstanbul’da toplanacak olan Tersane Konferansı’nı engelleme düşüncesi I. Meşrutiyet’in ilanını hızlandırmıştır. Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-http://www.ghgulen.com
I. Meşrutiyet’in Uygulanışı Yürütme Yasama Kanun-i Esasi Padişah Mebusan Ayan Hükümet, padişah tarafından seçilir ve hükümet padişaha karşı sorumludur Hükümet Halk seçer Padişah atar Padişah meclisi açıp kapayabilir. 4 yıl Ölene dek Padişah kişileri sürgün edebilir. Padişah yasaları sınırsız veto edebilirdi. Mebusan Meclisi üyeleri yasa teklif edemezdi. Anayasal olarak padişahın birçok yetkiyi elinde tutması I. Meşrutiyet ile halkın ülke yönetimine katılımı az olmuştur. II. Abdülhamit Rusya ile yapılan 1877-1878 (93 Harbi) savaşını bahane ederek Meclisi kapamış. Anayasayı kaldırmamış ancak uygulamamıştır. 1878’den 1908’e kadar ülkeyi İstibdat ile yönetmiştir. Bu dönemde İslamcılık fikri ön plana çıkmıştır. İstibdat Dönemine İttihat ve Terakki Cemiyeti son vermiştir. I. Meşrutiyet’in Sona Ermesinde Siyasi partilerin olmayışı. Halkın bilinçli olmayışı II. Abdülhamit’in meşrutiyet yanlısı olmayışı Azınlıkların mecliste yer alması ve aşırı istekleri imparatorluğu tehlikeye atması
II. Meşrutiyet’in İlanı – 24 Temmuz 1908 İlanında etkili olanlar, İttihat ve Terakki Cemiyeti Nedenleri; İstibdatta son vererek Hürriyetin ilanını sağlamak Balkanların paylaşımının yapıldığı İngiltere – Rusya görüşmelerine (Reval Görüşmeleri) yönetimin sessiz kalması. Gelişimi; İttihatçı subayların Selanik’te (Enver Paşa) ve Manastır’da (Niyazi Bey) ayaklanması sonucu II. Abdülhamit Kanun-i Esasiyi tekrar yürürlüğe koyduğunu ilan etmesi ile II. Meşrutiyet ilan edilmiştir. II. Meşrutiyet’in ilanı ile seçimler yapılmış ve İstanbul’da Meclis tekrar açılmıştır. Ancak bu sefer yenilik karşıtı olanlar meclisi kapatmak için İstanbul’da 31 Mart Ayaklanmasını (13 Nisan 1909) çıkarmışlardır. Ayaklanmayı İttihat ve Terakki’ye bağlı Hareket ordusu bastırmıştır. 31 Mart Olayı Osmanlı’da rejime yönelik ilk isyan hareketidir. M. Kemal bu ordunun Kurmay başkanlığını yapmıştır. M. Kemal’in İttahat ve Terakki ile ortak hareket ettiği tek olaydır. II. Meşrutiyet’in Sonuçları II. Meşrutiyet’in ilanı Hürriyet’in İlanı olarak yorumlanmıştır. İstibdat yönetiminden kurtuluşu ifade etmektedir. Anayasa değişikliği yapılmış padişahın meclisi kapatması zorlaştırılmıştır. Padişahın Meclisi açma – kapama yetkisi ile veto yetkisi kısıtlanmıştır. Siyasi partilerin kurulması serbest bırakılmıştır. İttihat ve Terakki 31 Mart Ayaklanması’ndan II. Abdülhamit’i sorumlu tutarak onu tahttan indirmiş, yerine V. Mehmet Reşat padişah yapılmıştır. II. Meşrutiyet’in ilanı sırasındaki karışıklıklardan yararlanan; Bulgaristan ; bağımsızlığını ilan etmiş, Avusturya; Bosna-Hersek’i ilhak etmiş, Girit; Yunanistan’a bağlandığını ilan etmiştir. Gür Hüseyin Gülen-Tarih Öğretmeni-http://www.ghgulen.com
Ünite Bitti. Soru Bankasındaki ünite sorularını çözelim!
ÖSS – 1999 İptal II. Meşrutiyet Dönemi'nde, 1909 yılında Kanun-i Esasi'de yapılan değişiklikler yürürlüğe girmiştir. Bu değişikliklerle vekillerin (bakanların) padişaha değil, Mebuslar Meclisi'ne sorumlu olması esası getirilmiş. Meclisin padişah tarafından kapatılması zorlaştırılmıştır. Aşağıdakilerden hangisi, bu değişikliklerin amaçlarından biridir? A) Meclise dayalı bir yönetime geçilmesi B) Vekillerin sorumluluklarının azaltılması C) Padişahın halifelik sanının ön plana çıkarılması D) Mecliste milletvekili sayısının artırılması E) Hükümet üyelerinin meclis içinden seçilmesi
ÖSS – 1999 İptal Kanun-i Esasi'de yer alan, I. Padişahın Mebuslar Meclisi'ni dağıtabilmesi II. Padişahın izni olmayan bir kanunun mecliste görüşülmemesi III. Bakanların yalnız padişaha karşı sorumlu olması IV. Mebuslar Meclisi üyelerinin dört yıl için seçilmesi hükümlerinden hangileri "ulus egemenliği" ilkesine aykırı düşmez? Yalnız III C) I ve IV D) II ve III E) II ve IV B) Yalnız IV
ÖSS – 1999 İptal 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan önce Avrupa devletleri tarafından Osmanlı Devleti'ne bildirilen Londra Protokolü'nde, Osmanlı topraklarından olan Bosna - Hersek ve Bulgaristan’da ıslahat yapılması, bu yörelerde bulunan Osmanlı ordusunun bir kısmının terhis edilmesi ve yapılacak ıslahatın İstanbul'daki elçiler tarafından kontrol edilmesi istenmiştir. Avrupa devletlerinin bu istekleri, aşağıdakilerden hangisine bir hazırlık niteliğindedir? Osmanlı Devleti’nin içte ve dışta güç kazanmasına Müslüman olmayanların Mecliste, Müslüman olanlarla aynı oranda temsil edilmesine Bu yörelerin yönetimde özerklik kazanmasına Osmanlı Devleti'nin Balkanlar’da toprak bütünlüğünün korunmasına Osmanlı Devleti'nin Avrupa devletler hukukundan yararlanmasına
ÖSS – 1999 Kırım Savaşı sonunda imzalanan Paris Antlaşmasında yer alan hükümlerden bazıları şunlardır: I. Osmanlı Devleti'nin bir Avrupa devleti sayılması II. Karadeniz’in tarafsız hale getirilmesi III. Eflak ve Boğdan'da iç yönetimde özerkliğin bir Avrupa komisyonu tarafından düzenlenmesi IV. Osmanlı Devleti'nin toprak bütünlüğünün büyük devletlerce tanınması Bu hükümlerden hangileri Osmanlı Devleti çıkarlarına aykırıdır? A) Yalnız I B) Yalnız II D) II ve III E) III ve IV C) II ve III
ÖSS - 2000 Tanzimat döneminde, Osmanlı Devleti’nde Avrupa ile ilişkiler artmış, ülkede gazeteler çıkarılmış, bu gazetelerde siyasi ve kültürel konularda yazılar yazılmaya başlanmıştır. Aşağıdakilerden hangisinin bu durumun sonuçlarından biri olduğu savunulamaz? Halkın aydınlanması Halkın yenilik hareketlerine öncülük etmesi Halkın çevrede olup bitenlere ilgi duyması Okuma ve yazmanın önem kazanması Kültürel etkileşimin artması
ÖSS – 2001 Osmanlı Devleti’nde, I. Tanzimat Dönemi’nde, batılı anlayışla çalışan okulların yanında medreselerin varlığını sürdürmesi II. İkinci Mahmut Dönemi’nde devlet memurlarının kavuk yerine fes giymelerinin kabul edilmesi III. İkinci Mahmut’un, resmini devlet dairelerine astırması IV. Osmanlı matbaasının kurulması ve din kitapları dışındaki kitapların matbaada basılmasına izin verilmesi uygulamalarından hangileri, toplumun belli bir kesiminin tepkisinden çekinildiğini gösterir? A) I ve II C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV B) I ve IV
ÖSS – 2001 Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet Dönemi’nde, I. Hükümet Mebuslar Meclisi’ne karşı sorumludur. II. Mebuslar Meclisi üyelerinin dört yılda bir yenilenmesi usulü devam etmiştir. III. Âyan Meclisi üyelerinin padişah tarafından atanmaları sürmüştür. Bunlardan hangileri, meclis üstünlüğünü göstermektedir? B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III A) Yalnız I
ÖSS – 2001 Osmanlı Devleti’ndeki bazı gelişmeler şunlardır: I. Sened-i İttifak ile Ayanlardan devletin emirlerine uyacaklarına dair söz alınmıştır. II. “Devlet Ocak içindir.” anlayışıyla hareket eden Yeniçeri Ocağı kaldırılmıştır. III. Tanzimat Fermanı’yla, her kuvvetin üstünde kanun kuvvetinin varlığı kabul edilmiştir. Bu gelişmelerden hangileri, padişaha yeniden güç kazandırma amacına yöneliktir? A) Yalnızı B) Yalnız II D) II ve III E) I, II ve III C) I ve II
YGS – 2012 Aşağıdakilerden hangisinin, Osmanlı Devleti zayıfladıkça İngiltere, Rusya ve Fransa devletleri arasında çıkar çatışmalarının odak noktalarından biri olduğu savunulamaz? Boğazlar Kapitülasyonlar Azınlıklar Kutsal yerler Mültezimler
LYS – 2012 Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nde Fransız İhtilali’nin etkisiyle görülen gelişmelerden biri değildir? A) Meşrutiyet’in ilan edilmesi B) Tanzimat Fermanı’nın hazırlanması C) Islahat Fermanı’nın ilan edilmesi D) Bağımsızlık hareketlerinin başlaması E) Gayrimüslimlere inanç özgürlüğü tanınması
LYS – 2012 Osmanlı Devleti’nde, Sırpların ayrıcalık elde etmesi ve Yunanistan’ın bağımsızlık kazanmasında Çarlık Rusyası etkili olmuştur. Buna göre Çarlık Rusyası’nın aşağıdakilerden hangisini amaçladığı savunulabilir? İngiltere’yi Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü koruma politikasında desteklemek Balkanlarda kendisine nüfuz alanı yaratmak Karadeniz’de üs elde etmek Deniz gücünü artırmak Rejimini korumak
YGS – 2013 Osmanlı Devleti’nde 1856-1909 yılları arasında, Müslüman olmayanlar askerlik bedeli ödeyerek askerlikten muaf tutulmuştur. 1909’da çıkarılan bir kanunla askerlik muafiyeti kaldırılarak Müslüman olmayanlar da askere alınmaya başlanmıştır. Aşağıdakilerden hangisinin, Müslüman olmayanların askere alınma nedenlerinden biri olduğu savunulamaz? Zorunlu askerlik sistemini yaygınlaştırmak Anayasadaki eşitlik ilkesini hayata geçirmek Müslüman olmayanların devlete bağlılığını güçlendirmek Avrupa devletlerinin iç işlerine karışmalarını önlemek Ordunun asker sayısını artırmak
YGS – 2013 Aşağıdakilerden hangisinin, Osmanlı Devleti’nde Türk milliyetçiliğinin gelişmesinde etkili olduğu savunulamaz? Fransız İhtilali’nin Türk aydınlarını etkilemesi Yapılan ıslahata rağmen Müslüman olmayanların ayrılıkçı hareketlerinin devam etmesi Rusya’dan gelen Türk aydınlarının faaliyetleri Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı padişahının halife unvanıyla yaptığı cihat çağrısına Arapların uymaması Tanzimat Fermanı’nın ilan edilmesi
LYS – 2013 1878 Berlin Antlaşması’na göre bağımsızlık kazanan Balkan devletleri aşağıdakilerden hangileridir? Arnavutluk, Yunanistan, Karadağ Romanya, Yunanistan, Karadağ Romanya, Sırbistan, Karadağ Bulgaristan, Romanya, Karadağ Bulgaristan, Sırbistan, Karadağ
LYS – 2013 Belli bir programdan ve yönetici kadrodan yoksun olması, yeninin yanında eskiyi de sürdürme gibi bir ikilemi aşamamasına rağmen anayasal bir siyasal rejime giden yolun açıldığı dönem, aşağıdakilerden hangisidir? Nizam-ı Cedit Dönemi Tanzimat Dönemi Lale Devri I. Meşrutiyet Dönemi II. Meşrutiyet Dönemi
LYS – 2013 Osmanlı Devleti tarafından 1856 yılında ilan edilen Islahat Fermanı’nın müslüman olmayan halkla ilgili getirdiği bazı düzenlemeler şunlardır: Dinlerinin gereklerini serbestçe yerine getirmeleri Belediye meclisinde görev alabilmelerinin sağlanması Nakdî bedel ödeyerek askerlikten muaf olabilmeleri Bu düzenlemelerle aşağıdakilerden hangisinin amaçlandığı söylenemez? Avrupai tarzda bir burjuva sınıfı oluşturmak Müslüman olmayanların devlete olan bağlılığını artırmak Avrupa devletlerinin Osmanlı’nın iç işlerine karışmasını engellemek Balkanlardaki isyanların sona erdirilmesini sağlamak Müslüman olmayanlara eşit haklar tanımak
İŞGALLER 1881 FRANSA 1830 FRANSA 1882 1912 İNGİLTERE İTALYA 1878/1914