Hazırlayan: İpek Kayacan 2034 6/E IŞIK VE SES Hazırlayan: İpek Kayacan 2034 6/E

KONULAR IŞIK MADDE İLE KARŞILAŞINCA NE OLUR? SES BİLİM VE TEKNOLOJİLERİNDE NASIL KULLANILIR? ÇEŞİTLİ YÜZEYLERDE YANSIMA SESİN SOĞURULMASI DÜZ YÜZEYLERDE YANSIMA SES NEREYE GİDİYOR? IŞIK KAYNAĞI OLMAYAN CİSİMLER NASIL GÖRÜNÜR? SESİN YAYILMASI İÇİN MADDESEL ORTAMA İHTİYAÇ VAR YANSIMANINDA KURALI VAR SES FARKLI BİR MADDE İLE KARŞILAŞISA NE OLUR? PÜRÜZLÜ VE PÜRÜZSÜZ YÜZEYLERDE YANSIMA AKUSTİK UYGULAMALAR AYNALAR VE KULLANIM ALANLARI IŞIK AYNALARA NASIL YANSIR? IŞIK PARLAK YÜZEYLERDE GÖRÜNTÜ OLUŞTURABİLİR SES MADDE İLE KARŞILAŞINCA NE OLUR? SES NASIL YAYILIR? SES MADDE İLE KARŞILAŞIRSA NE OLUR? BİR SES OYUNU: YANKI SES NASIL YANKILANIR?

IŞIK MADDE İLE KARŞILAŞINCA NE OLUR? Işık görmemizi sağlayan bir enerji çeşididir. Işık olmadan çevremizdeki varlıkları görmemiz imkansızdır. Doğal ışık kaynaklarından gözümüze ulaşan ışık onları görmemizi sağlar. Işık ışınları, yayılırken doğrusal yol izler. Güneş ışığının ağaç dalları arasından süzülerek yere düşmesi, ışık kaynağı önündeki bir cismin gölgesinin cisimle aynı şekilde olması ışığın doğrusal olarak yayılmasının sonuçlarındadır.

ÇEŞİTLİ YÜZEYLERDE YANSIMA Güneşten gelen ışınlar atmosferi geçtikten sonra bir engelle karşılaşıncaya kadar yoluna devam eder. Işık maddeye çarpınca madde ile etkileşme oluşur. Fakat ışık – madde etkileşmesi bütün maddelerde aynı biçimde görülmez. Bir cisim üzerine düşen ışık cismin özelliğine göre; Ortamdan geçebilir ( saydam) Ortamdan geçemez ( opak) Ortamdan fazla geçemez (yarısaydam)

DÜZ YÜZEYLERDE YANSIMA El fenerinin ışığını ayna üzerine düşürdüğümüzde ışığın geldiği ortama geri döndüğünü görürüz. Işığın bu şekilde bir yüzeye çarpıp geldiği ortama geri dönmesine yansıma denir.

DÜZ YÜZEYLERDE YANSIMA Fenerden aynaya ulaşan ışınlara gelen ışın,aynadan uzaklaşan ışınlara da yansıyan ışın denir.Işık ışınlarının aynaya geliş doğrultusu değiştikçe yansıyan ışının doğrultusunda değişir.Işık; ayna, düzgün alüminyum folyo ,gibi yüzeylere çarptığında resimdeki gibi yansır.Bu yüzeyler saydam,parlak ve pürüzsüzdür.Böyle yüzeylerde oluşan görüntüleri görebilirsiniz.

IŞIK KAYNAĞI OLMAYAN CİSİMLER NASIL GÖRÜNÜR ? Işık bir kaynaktan çıkar ve cisimlere çarpar. Cisim ışığın bir bölümünü yansıtır. Yansıyan ışığın bir kısmı gözümüze ulaşır ve biz cismi görürüz. Işık kaynağı olmayan cisimler karanlıkta görülemez ayrıca siyah cisimler ışığı yansıtmaz. Bir cismin görülebilmesi için ilk şart, cismin üzerine ışık düşmesidir. İkinci şart ise cismin üzerine düşen ışınların cisimden yansıdıktan sonra gözlemciye ulaşmasıdır. Ay ‘ da Dünya gibi Güneşten aldığı ışıkla aydınlanır. Bu sayede ışığı yansıtarak gece bizi aydınlatır.

YANSIMANINDA KURALI VAR Trafik levhaları gibi nesneler ışığı yansıtıcı madde ile kaplanmıştır. Işığın yansıması ayna gibi düz,pürüzsüz ve parlak yüzeylerde daha net görürüz. Işık ışınları aynaya çarptığında yansır. Gelme ve yansıma açıları,aynaya dik olduğu bir doğruyla ölçülür. Gerçekte böyle bir doğru yoktur. Bir yüzeyin normali gelme ve yansıma açılarını ayna yüzeyine dik bir doğru parçası çizilir.Gelen ışın ile normal arasında kalan açıya gelme açısı denir. Yansıyan ışın ile normal arasında kalan açıya Yansıma açısı denir.Gelen ışın yansıyan ışın ve normal ışın aynı düzlemdedir. Gelme açısı yansıma açısına eşittir.Bu son iki çıkarım yansıma yasasıdır. Yansıma yasası sadece düz yüzeylerde değil eğri yüzeylerdede geçerlidir. Gelen ışın yansıyan ışın ve normal ışın aynı düzlemdedir. Gelme açısı yansıma açısına eşittir

PÜRÜZLÜ VE PÜRÜZSÜZ YÜZEYLERDE YANSIMA Işık sadece aynalara ulaşmaz.O ortamda bulunan bütün cisimlerle etkileşir.Bu cisimlerin yüzeyi pürüzsüz olabileceği gibi pürüzlüde olabilir. Bir taşa top attığınızı düşünün.Top sizin istediğiniz yönde gitmez.İşte ışıkta böyledir. Işığı pürüzlü bir yüzeye tuttuğunuzda hem istediğiniz yönde gitmez hem de gözümüze tam ulaşmaz.

AYNALAR VE KULLANIM ALANLARI IŞIK AYNALARDA NASIL YANSIR? Yansımanın en fazla ve görüntünün en net olduğu cisim aynalardır.aynalar üç gruba ayrılır; Düzlem ayna Tümsek ayna Çukur ayna DÜZLEM AYNA: Düz yüzeye sahip olan aynaya düzlem ayna denir.Düzlem aynada ışık ışınları düz olarak yansır.Düz ayna önünde duran bir cismin ışınları yansır ve biz onu görürüz. Cismin boyu ile cisim görüntü aynaya eş uzaklıktadır. Ambulans gibi araçlar önlerine isimlerini ters yaparlar ki öndeki araçta ki sürücü okuyabilsin.

IŞIK AYNALARDA NASIL YANSIR? ÇUKUR VE TÜMSEK AYNA: Yansıtıcı yüzeyi içe doğru olan aynaya çukur,dışa doğru olana ise tümsek ayna denir.Bunlara küresel aynada denir.Küresel aynalar çember yayı şeklinde gösterilir.Kürenin M merkezi aynanın merkezidir.Merkezden geçip aynayı simetrik iki eş parçaya bölen doğru asal eksendir.Asal eksenin aynayı kestiği noktaya T(tepe noktası),aynanın merkez ve tepe noktalarının tam orta noktasına da odak noktası denir.Odak noktası “F” ile gösterilir. Cisim ayna ile aynanın odağı arasında ise görüntü düz ve cisimden büyük oluşur. Cisim ayna odağının dışında ise görüntü ters oluşur,büyüklüğü cismin yönüne göre değişir. Cisim aynanın önünde nerede olursa olsun görüntü düz ve küçüktür.

IŞIK PARLAK YÜZEYLERDE GÖRÜNTÜ OLUŞTURABİLİR Yansımayı günlük hayata pek çok yüzeyde görebilirsiniz. Net bir görüntü oluşturabilmesi için pürüzsüz yüzeyde yansıması gerekir. Alüminyum folyo parlaktır fakat kırıştığı zaman net yansıtamaz.Parlak yüzeyli cisimler her zaman düzgün yansımaya neden olmaz.Pürüzsüz ve parlak sözcükleri ilk akla düz aynaları getirir.Fakat çukur ve tümsek aynalarda bu şekildedir.

SES MADDE İLE KARŞILAŞINCA NE OLUR? SES NASIL YAYILIR? Hayatımızın her anında değişik seslerle karşılaşırız.Bazen ses duymasak bile,bu durum o ortamda ses olmadığı anlamına gelmez.Çünkü bazı sesleri insan kendi kulağıyla duyamaz. Sesin meydana çıkması için ileri-geri hareket ederek titremesi gerekir.Çünkü titreşen cisimler ses çıkarır.Ses üreten varlıklara ses kaynağı denir. Su dalgaları su yüzeyinde yayılırken ses dalgaları bir balonun genişlemesi gibi kaynaktan itibaren her doğrultuda yayılır. Ses dalgalarının enerjisi kaynakta uzaklaştıkça azalır.Dolayısıyla sesin şiddeti kaynaktan uzaklaştıkça azalır. Ses kaynağına en yakın olan daha iyi duyar.

SES MADDE İLE KARŞILAŞINCA NE OLUR? Ses, taneciklerin titreşmesiyle oluşur.Titreşmenin tanecikten taneciğe aktarılmasıyla ses iletilmiş olur.Sesin yayılabilmesi için mutlaka katı,sıvı ve gaz ortama ihtiyacı vardır. Çünkü ses boşlukta yayılamaz.Maddesel ortama ihtiyacı vardır.Boşlukta titreşen cisimlerin enerjisini taşıyacak tanecik yoktur.Titreşen bir cisim ses çıkarırken çevresindeki havayı da titreştirir.Havayı oluşturan tanecikler bu titreşimleri her tarafa iletir.Enerji harcayarak titreştirilen ses kaynağı dengesini kaybettikçe hava moleküllerini titreştirir

SES MADDE İLE KARŞILAŞINCA NE OLUR? Ses kaynağının ileri-geri titreşme hareketi havayı oluşturan taneciklerinde ileri-geri hareket etmesini sağlar.Böylece havada görülmeyen fakat duyulan bir ses dalgası meydana gelmiş olur. Sesin iletilmesinde ortamdaki molekül ve atomların tanecikleri arasındaki mesafe önemlidir.Bu mesafe ne kadar küçük olursa ses o kadar iyi iletir. Maddelerde ses iletimi hızları; Katı>Sıvı>Gaz gibidir.

BİR SES OYUNU YANKI: SES NASIL YANKILANIR? Sesin bir engelden yansıyıp belirli bir süre sonra tekrar duyulması olayına yankı denir. Koridor,boş büyük bir oda,spor salonu,vadi gibi yerde bağırdıktan kısa bir sonra sesimizi tekrar duymamız sesin yankılanmasından kaynaklanır. Üretilen ses ile yankısının duyulması ardında geçen süre ölçülerek engelin uzaklığı hesaplanabilir. Bunun için süratin formülü kullanılır. Kulağımız iki ses arasındaki süre 0,1 saniyeden fazla ise o sesi algılayabilir.Ses havada saniyede 340 metre yol alabilir.Sadece bir engel varsa yankı mesafesi 17 m olmalı. Yarasa ve yunus ses dalgalarını kullanarak hayatlarını devam ettirirler.Bu yöntem ile sonarlar,sonarlar sayesinde ise denizaltılarda yön tespiti,deniz dibi haritalarının çizilmesine yardımcı olur.

SES BİLİM VE TEKNOLOJİLERDE NASIL KULLANILR? Ürünlerin kontrolünü yapan ses dalgaları pek çok alanda kullanılır. Ultrason cihazı vücudun organlarından yansıyan dalgalar organın bir hayalini oluşturur.Bu sayede hastalık tespit edilip,tedaviler yapılır. Sonar deniz dibi görüntülerini görmemizi ve haritasını çizmemize yardımcı olur. Radar,hareketli nesnelerin görüntüleri ve uzaklıkları,uçaklar için rahat iniş-kalkış yapabilme,trafik polisleri için araçların süratlerini tespit etme ve hava tahmin raporlarının çok hızlı yapılmasını sağlar.

SESİN SOĞURULMASI SES NEREYE GİDİYOR? Ses,sert ve düz yüzeylerde yansır.Sesi soğurmak için gözenekli ve pürüzlü yüzeylerin tercih edilmesi sesin yansıma özelliğini en aza indirmek içindir.Halı, kilim,perde… Sesi soğurur.pürüzlü ve gözenekli yüzeyler yansıyan sesleri karıştırır.Böyle yüzeyler hava moleküllerinin düzenli hareket etmesini engeller.Soğurulan sesi bir kısmı ısıya dönüşür.Pürüzlü yüzeylerde ses yankılanmaz ve daha çabuk soğur.

SESİN YAYILMASI İÇİN MADDESEL ORTAMA İHTİYAÇ VAR Ses boşlukta yayılmaz. Bütün maddeler tanecikli yapıdadır.Bu tanecikler atom veya moleküldür.Sesin yayılabilmesi için taneciklerin iletilmesi gereklidir.Bu yüzden boşlukta ses yayılmaz.

SESİN YAYILDIĞI ORTAM DEĞİŞSE NE OLUR? Örneğin; Bir odada müziği açın,duvarı birleşik olan başka bir odadan su bardağıyla dinleyin. Yan odadaki müzik sesi duvar sayesinde soğuruldu,bir kısmı duvar sayesinde oda içine geri yansıdı,bir kısmı da size ulaştı.İşte burada ses maddeye göre değişim gösterdi.

AKUSTİK UYGULAMALAR Tiyatro,sinema,toplantı salonu gibi yerler aşağıdan yukarı eğimli yapılmıştır. Bu yerler akustik mühendisleri tarafından tasarlanır.Akustik sesin meydana gelişi,yayılması,duyulması ve özellikleri ile ilgilenen bilim dalıdır.