BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Gözlem ve mülakat Prof. Dr. Mustafa Ergün AKÜ - Eğitim Fakültesi

Gözlem yoluyla bilgi toplama (Collecting Primary Data Through Observation) Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Gözlem, araştırma öncesi gözlem ve araştırma içi gözlem olmak üzere ikiye ayrılır. İyi bir gözlemci değilseniz iyi bir bilim adamı olamazsınız. Gözlemi baştan çok dikkatli yapmamız gerekir. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

2 tip gözlem vardır: Doğrudan gözlem (Participant Observation): Gözlemci olayı doğrudan gözler ve kayıt altına alır. Yapılandırılmış gözlem (Structured Observation): Sayısal ve planlı gözlem Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Birinci elden gözlemler (Primary Observations): Araştırmacı doğrudan kendi gözler ve kayıt tutar. Katılımlı gözlem İkinci elden gözlemler (Secondary Observations): Araştırmacı başka gözlemciler kullanır. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Doğrudan gözlemin iyi yanları Araştırılan konuda ne olup bittiğini çok iyi açıklar Konunun önemini bildiği için nelere dikkat edileceğini daha iyi bilir. Gözleme dahil olan olay ve kişilerin gözlenemeyen yönlerini de bilebilir. Daha serbest hareket ederek plan dışında önemli bazı noktalara da dikkat eder. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Doğrudan gözlemin kötü yanları Çok zaman alıcıdır Araştırmacıya etik sorunlar çıkartabilir Araştırmacı rol çatışmasına düşebilir Araştırmacı yanlı davranabilir Veri kayıtları zor olabilir... Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Yapılandırılmış gözlem “Neden?” sorusundan ziyade “ne kadar?” sorusuna sayısal cevaplar arar. Gözlem adeta bir laboratuvarda yapılır. Nelerin gözleneceği baştan bellidir. Adeta hipotezleri test etmek için, gözlem maddeleri tek tek işaretlenir. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Araçlı gözlem Gözlemciyi ses ve görüntü kaydı yapan teknik cihazlarla donatabilirsiniz. Daha sonra bunlar üzerinde ayrıntılı raporlar düzenleyebilirsiniz. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Avantajları: Gözlemlerle veri toplama yüksek düzeyde bir güvenirlik sağlayabilir. Araştırmacı ne yapıldığını net olarak görebilir. Gerçeğe ulaşmak daha mümkün, daha ucuzdur. Araştırmacının ölçme biçimlerini geliştirmesine müsaade eder. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Avantajları: Tarama (survey), deney ve dokümantasyon çalışmalarına göre daha az problemli, daha az tepkici ve daha ucuzdur. Uzun süreli (longitudinal) araştırmalar için en iyi veri toplama tekniğidir. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Dezavantajları: İnsanlar genellikle gözlenmekten rahatsız olduklarıdan, farklı davranırlar. Bundan dolayı da yapmacık şeyler gözleyebiliriz. Siz nasıl görmek istiyorsanız, gözlenen kişi öyle davranır. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Dezavantajları: Kişi başkaları hakkında kendi gözlem ve algılarına göre karar verir. Algılar kişiden kişiye değişir. Kontrol araştırmacının elinde olmaz. Ancak küçük örneklemlerde yapılabilir. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Tavsiyeler (Guidelines) Gözlem, en can alıcı noktada yapılmalıdır Tavsiyeler (Guidelines) Gözlem, en can alıcı noktada yapılmalıdır. Araştırmacı, bir takım doküman ve gözlem form örneklerini temin edip kullanmalıdır. Rasgele gözlem yapıyorsanız bunun günün farklı saatlerinde olmasına dikkat edin. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Tavsiyeler Kim, ne, nerede, ne zaman, nasıl, niçin sorusunun cevabı mutlaka yazılmalıdır. Gözlem yaparken idareci ve müdürden (uygun yetkiliden) mutlaka izin alınız. Gözlemlediğiniz kişileri bilgilendirin. Çalışan insanları rahatsız etmeyin. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Tavsiyeler Gözlem sırasında not alın Tavsiyeler Gözlem sırasında not alın. Gözlem notlarınızı uygun kişilerle gözden geçirin. Her faaliyeti gözlemlemeyin, neye ağırlık veriyorsanız onu gözleyin. Birtakım zanlarda bulunmayın, tahminler yapmayın. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Mülakat yoluyla bilgi toplama (Collecting Primary Data Using Interview) Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Mülakatla bireylerden yüz yüze bilgi toplarız Mülakatla bireylerden yüz yüze bilgi toplarız. Sorular sorarız, görüşmeyi istediğiniz gibi yönlendirebiliriz. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Mülakat tipleri (Types of Interview): Yapılandırılmış mülakat (Structured Interview) Yarı yapılandırılmış mülakat (Semi-structured) Yapılandırılmamış mülakat (Unstructured) Grup görüşme ve tartışmaları (Group Interviews / Discussions) Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Yapılandırılmamış Mülakatlar: Önceden planlanmamış, iyice dizayn edilmemiş mülakattır. Araştırmacının kafasında sadece genel bir hedef, konu vardır. Ayrıntıya girmeden bu konu hakkında sorular sorulur. Mülakatçı bir çerçeve çizer, konuşma bu çerçevede gerçekleşir. Görüşme sık sık yoldan çıkar, konu dağılır. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Yapılandırılmış mülakatlar Önceden en ince ayrıntısına kadar planlanıyor. Mülakatı yapan kişi özel bir soru seti hazırlıyor. Mülakat yapılan kişinin verdiği cevaplara bağlı olarak konuyu aydınlatması ve genişletmesi için ilave sorular sorabiliyor. Mülakat sorularının hepsi açık uçludur. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Mülakatta iki ana rol varsayılıyor Mülakatta iki ana rol varsayılıyor. Bunlar; görüşmeci ve kendisiyle görüşme yapılan kişi. Mülakatçı (interviewer, görüşmeci) görüşmeyi planlıyor, yönetiyor, idare ediyor. Kendisiyle mülakat yapılan kişiden (interviewee, danışman) biri dizi soruya cevap vermesi isteniyor. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Avantajları: Görüşülen kişiyi sorulara açıkça ve serbestçe cevap vermeye motive etme olanağı sağlar. Araştırmacı, mülakat yapılan kişiden gelen feedbacke (dönütlere) göre derinlere iner, yeni sorular sorar. Her birey için soruları yeniden organize edebilirsiniz. Araştırmacıya, sözel olmayan beden dilini anlamaya olanak sağlar. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Dezavantajları: Çok zaman alır, bundan dolayı da pahalıdır Dezavantajları: Çok zaman alır, bundan dolayı da pahalıdır. Mülakatların başarısı büyük ölçüde araştırmacının insani ilişkiler kurma becerisine bağlıdır. Herkes mülakatçı olamaz. Mülakat yapılan kişilerin yerinden, makamından dolayı pratik değildir. Ne imtihan edici ne de sorgulayıcı biçimde sormayın. Sorgulama yapmayın. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Görüşmede dikkat edilecek hususlar: Görüşmede dikkat edilecek hususlar: * Mülakat yapmadan önce, mülakat yapılacak kişi ve konu hakkında mümkün olduğunca bilgi sahibi olun. * Mülakat yapacağınız kişilerin korkuları, önyargıları, motivasyonları, güçleri hakkında bilgi sahibi olun. * Görüşeceğiniz kişinin kişisel özelliklerini hesaba katınız. * Kişilerlerden ilk önce randevu alınız. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Görüşmede dikkat edilecek hususlar: Görüşmede dikkat edilecek hususlar: * Asla kişilerin özel hayatlarına girmeyin. * Görüşülecek kişinin rütbesi ne kadar yüksekse zamanı o kadar kısaltın. * Alt düzeyden bir kişiyle görüşüyorsanız amirlerinden izin alın. * Kendi ofis arkadaşınız yanında ya da görüşmeyi yaptığınız kişinin arkadaşlarının yanında mülakat yapmayın. * Görüşme için hazırlanın. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ

Görüşmede dikkat edilecek hususlar: Görüşmede dikkat edilecek hususlar: * Mülakatta, kritik ve tehlike yaratan sorulardan uzak durmalısınız. * Mülakatın amacı araştırmadır, herhangi bir yargılama ve değerlendirme değildir. * Açık ve sade bir dil kullanın. * Sorularınıza kendi kanaatlerinizi katmayın. * Karışık ve uzun sorulardan kaçının. * Eğer bir grup insanı hedefliyorsanız, “siz” ifadesini kullanmayın. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof.Dr. Mustafa Ergün AKÜ