KAYNAK GÖSTERME Turan KANTOS

KAYNAK GÖSTERME Araştırmacının, başka kaynaklardan raporuna bilgi alırken, neyi,nereden ve nasıl aldığını belirtmesine kaynak gösterme denir.

KAYNAK GÖSTERMEDE TEMEL İLKE VE AMAÇLAR Kaynak göstermede temel ilke, raporda, neyin,nereden ve nasıl alındığını gösterebilmektir. Bu amaçla, başka kaynaklardan alınan her bilgiyi anında belirterek kaynağını tanımlamak, doğrudan yada dolaylı aktarma olduğunu göstermek gerekir.

Yayım Bilgileri Bir eserde, sıra ile, yazılış sayısı, baskı sayısı, (varsa) cilt numarası, yayın yeri, yayınevi ve yayın tarihi, yayım bilgilerini içerir.

Yazılış Sayısı Yazılış (edition) sayısı, eserin kaçıncı kez yeniden yazıldığının bir belirtisidir; ikinci ve daha sonraki yazılışlarda, kaynak tanıtıcı bilgi olarak verilir.Birinci yazılışın ayrıca belirtilmesine gerek yoktur;ancak,bu bilginin kaynakta bulunması gerekir.

Kaynak göstermenin dört temel amacı vardır. Bunlar: 1.Yararlanılan kaynakların yazarlarına yer vererek, ahlaki ve yasal kurallara uymak, 2. Okuyucuya, alıntıların (aktarılan bilgilerin) asıl kaynağa uygunluğunu denetleme olanağını sağlamak, 3. Araştırmada ileri sürülen görüş ve olgulara koşut (paralel) yada (varsa) karşıt görüş ve olguların varlığını belirterek, araştırmacının, bunları göz önüne aldığını kanıtlamak, 4. Okuyucuya, aynı konuda, yararlanabileceği öteki önemli kaynakları tanıtmaktır.

Bu temel ilke ve amaçları uygulamaya aktarırken; a.Kaynakların, ayrıntılı olarak tanımlandığı kaynakça ile b. Alıntıları kaynaklara bağlayan dipnot yada kaynakça bağlaçlarının birlikte kullanılma zorunluluğu vardır. Raporda, yalnız kaynakçanın bulunması anlamsızdır. Hangi bilgilerin, hangi kaynaklardan ve nasıl alındığının da gösterilmesi gerekir.

KAYNAK TANITICI BİLGİLER Yazılı bir kaynağın tanıtılmasında, ûç tür bilgi verilir. Bunlar; 1.Yazar adı. 2.Eser adı (başlığı) 3.Yayım bilgileri : yazılış sayısı, baskı sayısı, cilt numarası, yayın yeri, yayınevi ve yayın tarihidir.

Yazar Adı Yazar adı, ilgili kaynağı yazan (yararlanılan bilgiyi üreten) yada derleyen kişinin adı ve soyadıdır. Unvan belirten Prof. Dr. ve Müh. gibi kısaltmalar, tanıtıcı bilgi olarak, yazar adıyla birlikte verilmez.

Eser Adı Eser adı, eserin ayrıntılı başlığıdır. Ana ve alt başlıklar (varsa) birlikte verilir. Eser, bir dergi yada kitapta, bağımsız (ayrı yazarlı) bir makale niteliğindeyse, önce makale adı sonra dergi yada kitap adı verilir. Yalnız makale adının bilinmesi, kaynağı bulmaya yetmez. Kitap ve dergi gibi bağımsız yayınların altları çizilir. Makale, yayınlanmamış rapor vb. kaynaklar, tırnak işaretleri İçinde verilir ve altları çizilmez.

Baskı Sayısı Baskı (printing) sayısı, eserin kaçıncı kez çoğaltıldığının bir açıklaması olup, birinci baskıdan sonraki çoğaltmalarda verilir. Yeni baskılarda, öncekilere oranla, metinde önemli bir değişiklik yapılmaz; yalnız yeniden çoğaltma işlemi vardır. Baskı sayıları, eserlerde, “ikinci baskı”, “üçüncü baskı” yada, daha kısa olarak, “2.baskı” ve “3. baskı” şeklinde belirtilir.

Cilt Numarası Cilt numarası, dizi halinde yayınlanan dergilerde ve aynı konuda birbirini tamamlayan dizi kitaplarda her dergi yada kitap için verilen dizi numarasıdır. Uygun durumlarda, cilt numarası, özellikle verilmelidir. Cilt numarası için büyük Romen rakamları yada Arap rakamları kullanılabilir.

Yayınevinin bulunduğu (eserin yayınlandığı) Yayın Yeri Yayınevinin bulunduğu (eserin yayınlandığı) kentin adıdır. Dergi, gazete ve benzeri yayınlarda, yayın kolayca bulunabileceğinden, ayrıca bir yayın yeri bilgisi verilmez.

Eserde, yayın yeri verilmemişse ve yazarca da bilinmiyorsa, «yayın yeri» yerine, köşeli ayraç içinde, «yer yok» anlamında [y.y] yazılır. (Bunun İngilizce kaynaklardaki karşılığı, «no place» anlamında “n.p.” dir.) Ancak, yayın yeri, eserde belirtilmediği halde, biliniyorsa köşeli ayraç içinde ([Ankara] gibi) verilir.

Yayınevi Yayınevi (yayıncı), dergi, kitap ve benzeri kaynakları basıp (bastırıp) dağıtan yada satan bir kurumdur. Yayınevinin bastırdığı yayınları satma ve satış üzerinden kâr etme hakkı vardır. Basımevi, yayınevi değildir ve kaynak tanıtıcı bilgi olarak kullanılmaz. Basımevi, yalnız basım işinin yapıldığı yer olup basılanların satışına karışmaz.

Yayın Tarihi Yayın tarihi, eserin yayınlandığı yıldır. Eserin yazılışındaki yayın tarihi ile yeni baskılardaki ve çevirilerdeki yayın tarihleri ayrı olabilir.

KAYNAKÇA Kaynakça, araştırılan konuya ilişkin yayınların «tümüyle» sıralandığı bir bölümdür. Önerilerde, ders ödevlerinde ve benzeri küçük çalışmalarda, daha sınırlı bir anlamı olan, «seçilmiş kaynaklar» başlığı da kullanılabilir.

Kaynakça Biçimleri Kaynakçadaki her kaynak, tanıtıcı bilgilerin tümüyle verildiği, özel bir biçimde sunulur. Bu biçim, kaynağın türüne göre değişir. Verilmek istenen tanıtıcı bilgi ve açıklamalara göre, kaynakça biçimi, yalın ve açıklamalı olmak üzere, iki türlüdür;

Yalın Kaynakça Biçimi: Kaynağı tanıtıcı yazar adı, eser adı ve yayım bilgileri ile gerekirse,sayfa sayısından oluşan düzene yalın kaynakça biçimi denir. Kitap için, bunun kategorik görünümü şöyledir: Yazarın Soyadı,Adı. Eserin Adı. Yazılış ve Baskı Sayıları. Yayın Yeri: Yayın Evi, Yayın Tarihi, Sayfa Adedi

Kaynakça sunuşunda, önce yazarın soyadı, sonra adı verilir. Birinci satır, yazı alanı sol kenarından başladığı halde, daha sonraki satırlar bundan dört harf boşluğu içerden başlar ve hepsi,yazı alanı sağ kenarında sona erer.Bir satırdan uzun olan bilgiler sıkışık satır aralıklarıyla yazılır.

Açıklamalı Kaynakça Biçimi: Kaynakçada, eserin niteliği, okunmasında özel yarar görülen (varsa) bölümleri ve yapılan araştırma ile olan yakınlığı hakkında kısa bilgilerin verildiği biçime açıklamalı kaynakça biçimi denir. Kaynakların bu biçimle verildiği kaynakçalara da açıklamalı kaynakça denir.

Açıklama, yalın ifadeden bir sıkışık satır aşağıdan ve normal satırbaşı yapılarak başlar; sıkışık satır aralıklarıyla ve yazı alanı sol kenarından dört harf boşluğu içeriden devam eder.

Kaynakların Kümeleştirilişi Kaynakçalardaki kaynaklar, kitap, dergi (periyodik), tez gibi çeşitli nitelikte yayınlar ve bazen de kaynak kişi adları olabilir. Her kaynak türünden beş ve daha çok kaynak olunca, bunların kümeleştirilerek verilmesinde yarar vardır.

Kaynaklar kümeleştirilirken, kaynakça bölüm başlığından sonra, her kümeyi en iyi özetleyecek alt başlıklar kullanılır; kitaplar, dergiler, tezler, mektuplar ve kaynak kişiler gibi. Bunlar, genellikle, orta başlık türündendir.

Kümelerin sıralanışında, önce bağımsız yayınlar, daha sonra, sıra ile, bağımlı (makale gibi) kaynaklar, tezler, yayınlanmamış yazılar ve kaynak kişiler yer alır. Kümeler arasında, birer geniş satır; küme başlığı ile onu izleyen ilk kaynak arasında, birer normal satır aralıkları bırakılır.

Kaynakların Dizilişi Aralıklar: Kaynakçada sıralanan kaynaklar arasında birer normal satır aralığı boşluk bırakılır. Böylece, sıkışık satır aralıklarıyla yazılan her kaynağın ötekilerden kolayca ayırt edilmesi sağlanır.

Alfabetik Dizi: Kaynakların çoğu, alfabetik olarak sıralanır. Alfabetik dizim için, kaynakça bilgisindeki ilk sözcük (yazar soyadı yada onun yerini alan sözcük) kullanılır. Bazı tarihsel araştırmalarda, kaynaklar, yayın tarihlerine göre de dizilebilir. Kaynakların, alfabetik yada yayın tarihine göre dizilişi her küme için ayrı ayrı yapılır.

Aynı Yazarlı Yayınlar Aynı kişinin yazdığı eserler alt alta sıralanırken, yazar adı, yalnız birinci kaynak için verilir. İkinci ve daha sonraki eserlerde, yazar adı yerine klavyedeki küçük çizgilerle yedi harf eni (boşluğu) uzunluğunda yatay bir çizgi çizilir.Böylece, hem gereksiz çaba önlenir hem de aynı yazarlı yayınlar bir bakışta görülebilir.

Aynı yazarın eserleri sıralanırken, önce yalnız başına yazdığı, sonra, sıra ile, derlediği, başkalarıyla ortaklaşa yazdığı ve ortaklaşa derlediği eserler verilir. Bunlardan her birinde birden çok kaynak varsa, kendi aralarında, ikinci yazar yada eser adına göre dizilir.

Kaynakların Numaralandırılışı Metin içi kaynak göstermelerde numaralı kaynakça bağlaçları kullanılmadığı sürece, kaynakçada sıralanan kaynaklar ayrıca numaralandırılmaz.

Numaralı kaynakça bağlaçları kullanıldığında kaynakçayı oluşturan kaynaklar; baştan sona bir dizi halinde,numaralandırılır. Bu durumda kaynaklar,kümelendirilerek verilmiş olsa bile, bütün içindeki yerlerine göre numara alır.

Kaynak numaraları, kullanılacak en büyük basamaklı sayıya göre, yazı alanı sol kenarından bir, iki yada üç harf boşluğu içeride sona erecek biçimde yazılır. Numaralamada Arap rakamları kullanılır. Rakamdan sonra nokta konur ve bir harf boşluğu sonra da kaynak tanıtıcı bilgiler başlar.

TEŞEKKÜRLER