İnsanın genlerine uygun fizyolojik LDL düzeyi ne olmalı? LDL nereye kadar düşürülmeli? Dr Namık Kemal Eryol

Taa uzaklardan yeşil bir ravza görünümüyle yürek ferahlatan iyimser yeşillikler, şehrin derununa doğru nüfuz ettikçe hüzün verici bir kavak fukaralığına inkılab eder. ? Altıncı Şehir

……………… çerkes emmi çıkarıp gümüş tabakayı kalın bir sigara sarsın yeter tütün tütün değil altın mübarek cigara cigara değil yaprak sarması ve okkalı bir fincan orta kahve yahut tavşan kanı çay ooh keyf keka koy o parayı cebine behey divane Çerkes’in bir kahvesi var Altı kaval üstü şeşane ……………….

Erkek cenneti soğuk çermik …….hanımlar, beyler daha sabah camiye giderken ayağa dikilmiş, saçın altını yakıp hamur yoğurmuş, teknede açmış ve havuzdan gelen kocaları için dumanı türüm türüm tüten katmerler, peynirli börekler yapmış, yufkalar fetiller açmıştır… Altıncı şehir

GEN T G A A C A T G G T T C C 23 çift kromozom İçeren hücre çekirdeği Genler A Kromozomlar T T G A C G C A C Bazlar C A G T G G DNA T T C GEN T G C A A

GEN 30-40 bin gen Türümüzün devamını sağlar Tüm özelliklerimizi belirlerler Yaşamsal tüm faaliyetlerimizi yürütür ve yönetirler

GENLER İŞLEVİNİ NASIL GERÇEKLEŞTİRİYOR?

İnsanın genlerine uygun fizyolojik LDL düzeyi ne olmalı? Sterols in plants Hayvanlarda 100 kat daha fazla Nelson, D. L. and Cox, M. M. (2004) Lehninger Principles of Biochemistry (4th edn.) Freeman, New York

İnsanın genlerine uygun fizyolojik LDL düzeyi ne olmalı? Bears that are living off their fat have cholesterol levels more than twice as high as their summer levels and more than twice as high as the cholesterol levels of most humans.  Yet bears have no known problem with hardening of the arteries or with the formation of cholesterol gallstones. Kolesterol yüksekliği insanda zararlı iken hayvanda değil… Natural History, Vol. 90, No. 10, October 1981

Genetik bilgi canlılar arasında benzerlik gösteriyor… Şempanze ve insan arasındaki genetik benzerlik % 99 Şempanzeler ort. 45 yıl yaşıyor Dünden bugüne insan Metin Özbek

Kolesterol düzeyi batıda Asyaya göre % 20 daha yüksek İnsanlar arasında genetik benzerlik ne kadar? Kolesterol düzeyi batıda Asyaya göre % 20 daha yüksek %99.9 benzer Sayfa 232 lafla söyle

Enteresandır! Demek ki genler dışında bir şeyler… Tek yumurta ikizlerinde genetik yapı aynı, fakat LDL düzeylerifarklı Demek ki genler dışında bir şeyler… LDL sentezinden sorumlu normal genlerimizi de henüz bilmiyoruz

Fizyolojik LDL düzeyi söylenebilir mi? Tepkime Fizyolojik Patolojik İç ortamdaki dengeyi korumak adına uygun özel yanıtlar İç ortamdaki dengeyi bozmak … Kötü Yönetmen monogenik ve mendel… Genleri ayartan çevre; poligenik(son cümleyi al, avrupa kitap)

Fizyolojik LDL düzeyi söylenebilir mi? Avrupa slayd Avrupa say 210 figür 7.12

Genler ve çevresel faktörlerin karşılıklı etkileşimi bireyler arasında LDL düzey değişikliklerine yol açar.

Protein üretilmesi Metabolik Aktivite Normal Polimorfik Genotip A Baz dizimindeki değişiklik SNP olarak adlandırılır. Protein üretilmesi Metabolik Aktivite m-RNA ile translasyon Amino asit zinciri – Form A Amino asit zinciri – Form B Yeterli LDL reseptörü Yetersiz LDL reseptörü Normal Polimorfik Genotip A Genotip B Enzimin B formu Enzimin A formu

Hastalıkların Oluşmasında Gen-Yaşam Tarzı Etkileşimi eşiği Hastalık eşiği KAH Kanser Diyabet HT Yaşam tarzı Familyal HL İnfeksiyon Gen polimorf

Gen-Yaşam Tarzı Etkileşimi Dislipidemide Gen-Yaşam Tarzı Etkileşimi LDL yüksekliği Hastalık eşiği Yaşam tarzı Gen polimorf

ATP III LDL-K Sınırları LDL-K Hastalık Eşiği: ATP III LDL-K Sınırları LDL yüksekliği 0-1 RF 160 mg/dl Hastalık eşiği Yaşam tarzı Gen polimorf

ATP III LDL-K Sınırları LDL-K Hastalık Eşiği: ATP III LDL-K Sınırları LDL yüksekliği ≥2 RF 130 mg/dl Hastalık eşiği Yaşam tarzı Gen polimorf

ATP III LDL-K Sınırları LDL-K Hastalık Eşiği: ATP III LDL-K Sınırları LDL yüksekliği Yaşam tarzı Yüksek risk 100 mg/dl Hastalık eşiği Gen polimorf

ATP III LDL-K Sınırları LDL-K Hastalık Eşiği: ATP III LDL-K Sınırları LDL yüksekliği Yaşam tarzı Gen polimorf Çok yüksek risk <70 mg/dl Hastalık eşiği

70-160 mg/dl LDL-K fizyolojik mi? LDL yüksekliği 0-1 RF 160 mg/dl Hastalık eşiği %80 koroner olay 90-130 mg/dl Yaşam tarzı Gen polimorf Çok yüksek risk <70 mg/dl Hastalık eşiği

Fizyolojik LDL düzeyi ne olmalı? (LDL nereye kadar düşürülmeli?) LDL yüksekliği Hastalık eşiği X Yaşam tarzı Fizyolojik LDL-K X Gen polimorf ? Normal genlerin yönettiği LDL Sırf Kah ve ölüm açısından bakarsak… fakat diğer slayt

Fizyolojik düşük demek ise! Günümüz avcı-toplayıcılarında (İlkel topluluklar), LDL düşük, erken ölüm Modern insanda, LDL yüksek, uzun ömür Atalarımız Kısa ömürlü, Arterioskleroz var. LDL düzeyleri hakkında bilgi yok Coghlan A. Alpine iceman was a martyr to arthritis, New Scientist, 17 aralık,1994 Sandison A.T. Disease of reproductive system, In disease inantiquity, 1967, ss498-520. Modern insan 310-313-316

Öte yandan, atalarımızın oluşturduğu enerji dinamiklerinden uzaklaşma, dünya üzerindeki topluluklarda sağlık sorunlarının doğmasına neden oldu. Kaynak: William R. Leonard; Scientific American, Aralık 2002  

Bilim adamları, günümüz toplumlarında yaygın olan obezlik, yüksek tansiyon, koroner kalp rahatsızlığı ve diyabet gibi kronik hastalıkların kaynağının, bugünkü ile ilkel atalarımızın beslenme tarzları arasında ortaya çıkan uyuşmazlık olduğunu öne sürüyor. 1985’te Emory Üniversitesi'nden S. Boyd Eaton ve Melvin J. Konner’ın ‘Yontma Taş Devrine ait Beslenme’

Evrimci biyologlar arasında, tüm türler gibi insanların, atalarının içinde bulundukları şartlara – bu, atalarının hayatta kaldıkları çevreye ve bu sebeple genetik yapılışlarını uygun bir duruma getirmiş çevre - genetik olarak adapte oldukları konusunda büyüyen bir farkında olma durumu var. Aynı zamanda, 10,000 yıl önce tarım ve hayvan çiftçiliğinin başlangıcı ile başlamış olan içersinde bulundukları şartlardaki (örneğin, günlük besinlerde ve diğer yaşam tarzı durumlarında) önce bulunmuş değişimler, insan genomunun düzenlenmesi için evrimsel zaman ölçeği üzerinde çok güncel olarak meydana geldi. Çağdaş insan beslenme tarzı ve genetik olarak belirlenmiş fizyolojimiz arasındaki uyumsuzluğun sonucu olarak, uygarlığın sanki davet edilmiş hastalıklarının çoğu meydana çıktı. (The Nutritional Characteristics of a Contemporary Diet Based Upon Paleolithic Food Groups (Paleolitik Yiyecek Grupları Üzerinde Temellenmiş Çağdaş Beslenme Tarzının Besinsel Özellikleri), Loren Cordain, PhD Department of Health and Exercise Science, Colorado State University)

Sayfa 312 Avcı toplayıcıların yiyeceği ve hareketliliği CAD’den uzaklaştırıyor. ,Acaba bunun maliyeti varmı? erken ölüm niye? Burada kolesterol asılmasına girizgah oldu. Ayrıca firma ilşikisine gir

Beslenme ve yaşam tarzındaki değişme ve uzun ömür genetik ve çevre etkileşmesini gündene getirerek hastalıkları çıkartıyor. (avrupa 210 balans vs) Peki kolesterol bu kadar suçlumu? Ömrümüz uzadı çünkü. Uzamaya bunun katkısı olamaz mı

Bilimsel düşüncenin ilk adımı gördüğümüzden kuşkulanmaktır. Prof Cemal yıldırım; Bilim felsefesi

İnsanın genlerine uygun fizyolojik LDL düzeyi ne olmalı? Cholesterol is an important component of the membranes of cells, providing stability. It is the major precursor for the synthesis of vitamin D, of the various steroid hormones, including cortisol, cortisone, and aldosterone in the adrenal glands, and of the sex hormones progesterone, estrogen, and testosterone. Further recent research shows that cholesterol has an important role for the brain synapses as well as in the immune system, including protecting against cancer.

İnsanın genlerine uygun fizyolojik LDL düzeyi ne olmalı? Kolesterolü kimler suçluyor? Birçok araştırmacı ve akademisyen, kolesterol molekülünün ısrarla suçlu olduğunu, söz konusu molekülün kandaki yüksekliğinin birçok hastalıkla ilgili olduğunu sayılamayacak kadar çok bilimsel yayınla iddia ederken, yine tıp mesleğinin içinden gelmiş Ghislaine Saint-Pierre Lanctot gibi doktorlar da modern tıbbın ilaç şirketleri ve kapitalizm eliyle mafyalaştığını iddia ediyorlar ve bunu The Medical Mafia (Tıp Mafyası) adlı kitapta dile getiriyorlar. Yine Uffe Ravnskov da modern tıbbın kolesterol konusundaki anlaşılması zor tutumunun bilimsel düşüncelere değil, deney ve gözleme dayanmayan saçma bulgulara dayandığını ve insanların zorla inandırıldığı sahte mitler-yanlış inançlar topluluğu olduğunu söylüyor The Cholesterol Myths (Kolesterol Mitleri) adlı kitabında. Doktor Matthias Rath, insanların neden kalp krizi geçirdiğini ve hayvanların doğal ortamlarında neden kalp krizi geçirmediğini sorguladığı Why Animals Don’t Get Heart Attacks but People Do (Neden hayvanlar kalp krizi geçirmez, insanlar geçirir) kitabında, modern tıp dünyasının ilaç şirketleri eliyle yozlaştığını iddia ediyor ve ilaç şirketleri ne durmadan çeşitli davalar açıyor. Shane Ellison’un Hidden Truth About Cholesterol-Lowering Drugs (Kolesterol düşürücü ilaçlar hakkında saklanan gerçekler) ve Duane Graveline’inLipitor: Thief of Memory, Statin Drugs and the Misguided War on Cholesterol (Lipitor: Hafıza hırsızı statin ilaçları ve kolesterol üzerinde adil olmayan -kirli- savaş) adlı kitaplarında, yüksek kolesterol korkusu körüklenerek insanların kandırıldığı söyleniyor. Böyle bir bilim anlayışını eleştiren Anthony Colpo’nun yazdığı The Great Cholesterol Con (Büyük Kolesterol Hilesi-Kandırmacası) ve The Junk Science Self- Defense Manual (Satılık, kötü, döküntü bilimden korunma kılavuzu) gibi isimlerini saymakta zorlanacağımız, benzeri birçok kitap İngilizce olarak piyasada ve günümüzde birçok kitapçıda satılıyor. Bilimsel olarak bize ısrarla dayatılan, kolesterol molekülünün suçlu olduğunu iddia eden düşünceler, hangi bilimsel verilere dayanıyor? Söz konusu toplumsallaştırılmış (fobi) korkularımızın gerçek nedeni nedir? Kolesterol molekülü hakkında son derece olumsuz düşünceler geliştirmemizi, yoğun bir “beyin yıkama” kampanyasına ve bilimsel anlamda teori ve kanun arasındaki farkın bilinmemesine bağlıyor Prof. Dr. Uffe Ravnskof (5) Kolesterol Mitleri adlı kitabında. Her şeyden önce kolesterol hakkında olumsuz düşüncelere sahip araştırmacı ve insanlar, kolesterol hakkındaki var olan görüşlerin bilimsel bir kanun değil, sadece bir teori olduğunu dahi bilmiyorlar. Peki birçok araştırmacı tarafından savunulan kolesterol teorisi ispat edilebildi mi; kanda kolesterol yüksekliğinin hastalıklarla ilişkisi bilimsel bir kanun haline geldi mi? Elbette hayır! Matematiksel temellerden yoksun bir şekilde savunulan teorinin tam tersini gösteren araştırmaları bulmak çok daha kolay… Bilim ve Gelecek dergisinin Şubat 2007 sayısından alındı

İnsanın genlerine uygun fizyolojik LDL düzeyi ne olmalı? Düşük kolesterol düzeylerinde ölümler Tek parametrede kolesterol miktarı, kanda düşük ya da normal olduğunda, insanlar kalp krizi, damar sertliği (ateroskleroz) dahil, birçok hastalıktan uzak kaldığına bir şekilde inandırılmış ve kolesterol miktarı azalınca daha fazla yaşayacağı inancı geliştirilmek istenmiştir. Fakat “ölümler ve kolesterol düzeyleri” üzerinde yapılan çalışmalarda, savunulan düşüncelerin tam tersi sonuçlar (6) ortaya çıkmasına rağmen nedense halka bu bilgiler verilmez. 30 yıl süren ünlü Framingam araştırmasında 753 hastada düşük kolesterol düzeylerinde artan ölüm oranları ortaya çıktı. Forette ve arkadaşlarının 92 hastadaki çalışmasında en az ve oldukça düşük rastlanılan ölüm oranı, şaşırtıcı bir şekilde total kolesterol düzeyleri yüksek olan hastalarda ortaya çıktı. Araştırmacılar bu bulguların tam tersini bekliyorlardı. Siegel ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada 551 hastada yüksek kolesterol-ölüm ilişkisi çok arzu edilmesine rağmen başarısızlıkla sonuçlandı ve hiçbir zaman gösterilemedi (7). Bu kadar da değil; Yale Üniversitesi, Kardiyoloji Bölümü’nden Dr. Harlan Krumholz (8) düşük kolesterol düzeylerine sahip, yaşlı (!) insanların, yüksek kolesterol düzeylerindeki insanlara oranla iki kat fazla kalp krizi geçirdiğini ve düşük kolesterol düzeyine sahip insanların daha erken öldüğünü bildirdi. Ölüm oranları ve kolesterol düzeyleri arasındaki en son araştırmalardan biri de çok yakın bir zamanda Graziano Onder (9) ve arkadaşları tarafından yapılmıştır. Araştırmacılar, 65 ve 81 yaşlarındaki 6894 hastayı, ölçtükleri kolesterol düzeylerine göre çeşitli gruplara ayırmışlar ve toplam 5 yıl boyunca bu insanları ve kolesterol düzeylerini sürekli izlemişler. Sonuç, önceki araştırmalardan çok farklı değil. Yapılan araştırmada tek parametrede (Sadece hastalıklarla yoğun bir şekilde ilişkilendirilen kolesterol ve lipit düzeyleri dikkate alınmıştır) kolesterol düzeyi 160 mg/dL’nin altında olan hastaların yüzde 5,2’sinde ölüm olayı görülmüştür. Kolesterol düzeyine göre ölüm olayının en az olduğu grubu sanırım az da olsa okuyucu olarak sizler de merak ediyorsunuzdur. Kolesterol düzeyi 240 mg/dL ve üzerinde olan bireylerde, yüzde 1,7’lik düzeyde en düşük ölüm oranı görülmüş! Sanırım bu konuyu atlayan ve bilmeyen uzmanların, araştırmacıların ve doktorların bazıları “indeks medicus”un başına çoktan oturmuş olmalılar. Açık bir deyimle: kolesterol düzeyi yüksek olan yaşlı insanlar daha uzun, kolesterol düzeyi düşük olanlar ise anlaşılmaz bir şekilde daha kısa ve erken ölüyor! Şimdi bu araştırmayı bile bile yaşlı annenize ya da babanıza, kolesterol düşürücü (statin) ilaç vermek ister misiniz? Bilim ve Gelecek dergisinin Şubat 2007 sayısından alındı

İnsanın genlerine uygun fizyolojik LDL düzeyini tahmin edebiliriz 2.4 milyon yıl önce 2006 PALEOLİTİK ÇAĞ BENZERLİKLER Fenotip aynı Genotip %99.9 aynı FARKLILIKLAR Ateroskleroz (fazla) Ateroskleroz (az) LDL: 130 mg/dl LDL: ?

Nasıl bu hale geldik? Ateroskleroz (-) Ateroskleroz (+) 2.4 milyon yıl önce 2006 PALEOLİTİK ÇAĞ Ateroskleroz (-) Ateroskleroz (+) LDL: 50-70 mg/dl LDL: 130 mg/dl

Nasıl bu hale geldik? 2006 2.4 milyon 10 bin yıl önce yıl önce PALEOLİTİK ÇAĞ %99.6 Avcı-Toplayıcı Erkekler genelde avlanır, kadınlar ise toplayıcılık yaparmış. Av etleri ve toplanan ot, sebze, meyve, yemiş gibi şeyler günlük diyeti Hareketli bir yaşam tarzları varmış. Ateroskleroz, kanser, osteoartrit, osteoporoz gibi kronik hastalıklar yokmuş.

Nasıl bu hale geldik? 2006 2.4 milyon 10 bin yıl önce yıl önce PALEOLİTİK ÇAĞ İnsanlar tarımı keşfetmişler, hayvanları evcilleştirmişler Yerleşik hayata geçmeye başlamışlar, hareketlilik azalmış Ürettikleri tahıllar, sebzeler ve besledikleri hayvanların ürünleri günlük diyeti İnsanın yaşam tarzı ilk defa değişmeye başlıyor Bebek ve çocuk ölümleri artıyor, insanların ortalama ömründe azalma oluyor Bu dönemde kronik hastalıklar belirmeye başlıyor

Nasıl bu hale geldik? 2006 2.4 milyon 10 bin yıl önce yıl önce PALEOLİTİK ÇAĞ Son 200 yılda ise insanın yaşam tarzı tamamen değişiyor. Sanayi devrimi ile kentleşme artıyor, insanın günlük hareketi iyice kısıtlanıyor. Rafine gıdalar ve fast-food ortaya çıkıyor, günlük diyet büyük ölçüde değişiyor. Ateroskleroz gibi kronik hastalıklar epidemi halini alıyor.

Nasıl bu hale geldik? Avcı-Toplayıcı 2.4 milyon yıl önce 10 bin 2006 PALEOLİTİK ÇAĞ Avcı-Toplayıcı Genlerimiz bu avcı- toplayıcı yaşam tarzına uygun. Günümüzde yaşam tarzımız tamamen değişmiş durumda. KV ölümler en sık olmuş durumda Gen- yaşam tarzı uyumsuzluğumuz LDL: ? Ateroskleroz (muhtemel az) LDL: 130 mg/dl Ateroskleroz (arttı)

TARİHSEL HİPOTEZ GÜNÜMÜZ KANITLARI Ateroskleroz (az) ? LDL:

Günümüz Sağlıklı Yenidoğanlarında LDL-K düzeyi nedir? 30-70 mg/dL

Aşağıdaki çalışmalarda LDL 30 indiğinde KV olay sıfırlanıyor ama o düzeydeyken ekstra olumsuz olaylar? Çalışmalar bunu göstermiyor. Ö nedenle hedef düzeyleri mevcut çalışma sonuçlarında tut.

Heart Protection Study (HPS) 20.536 KAH, periferik damar hastası veya DM hastası simvastatin (40 mg) veya plasebo 5.5 yıl Olay oranı (95% CI) Bazal LDL-K (mg/dL) Statin (n = 10.269) Plasebo (n = 10.267) <100 282 (16.4%) 358 (21.0%) 100–129 668 (18.9%) 871 (24.7%) 130 1083 (21.6%) 1356 (26.9%) Tüm hastalar 2033 (19.8%) 2585 (25.2%) Statin daha iyi Statin daha kötü 0.76 (0.72–0.81) P<0.0001 0.4 0.6 0.8 1.0 1.2 1.4 HPS Collaborative Group. Lancet 2002;360:7-22

Heart Protection Study (HPS) simvastatin plasebo LDL-K Üst çeyrek LDL-K Alt çeyrek This apparent continuous association between LDL-C and risk of major vascular event is consistent with the original hypothesis of the study that similar risk reductions would be seen irrespective of baseline LDL-C.1 Reference 1. Heart Protection Study Collaborative Group. Lancet 2002;360:7-22 and www.hpsinfo.org. DAHA DÜŞÜK DAHA MI İYİ? (1.0) (1.6) (2.1) (2.6) (3.1) (3.6) (4.1) (mmol/L) HPS Collaborative Group. Lancet 2002;360:7-22

PROVE-IT Çalışması Ulaşılan LDL-K (mg/dL) Daha düşük Daha iyi Daha yüksek Daha iyi JACC 2005;46:1411-16

PRİMER KORUMA ÇALIŞMALARI KV olay 57 mg/dL’de KV olay 0’a yaklaşıyor LDL-K (mg/dL) JACC 2004;43:2142-6

SEKONDER KORUMA ÇALIŞMALARI KV olay 30 mg/dL’de KV olay 0’a yaklaşıyor LDL-K (mg/dL) JACC 2004;43:2142-6

INTRAVASKÜLER US ÇALIŞMALARI CAMELOT placebo REVERSAL pravastatin ACTIVATE placebo REVERSAL atorvastatin Aterom volümünde azalma%) A-Plus placebo R2 = 0.95 p<0.001 50 60 70 80 90 100 110 120 LDL-K (mg/dL) Nissen SE et al. JAMA 2006;295:1556-1565.

Asteroid Çalışması: Rosuvastatin ile çok yoğun statin tedavisinin koroner ateroskleroz regresyonu üzerine etkisi Bazal Tedavi sonrası Değişim (%) p Total kolesterol (mg/dL) 204.0 133.8 –33.8 <0.001 LDL-K (mg/dL) 130.4 60.8 –53.2 HDL-K (mg/dL) 43.1 49.0 +14.7 Trigliserid (mg/dL) 152.2 121.2 –14.5 LDL-K/HDL-K 3.2 1.3 –58.5 Nissen SE et al. JAMA 2006;295:1556-1565.

Ana IVUS parametrelerinde değişiklik -10 -9 -8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 En hastalıklı 10mm’lik alt segmentte Toplam Aterom Hacmi Normalleştirilmiş Başlangıca kıyasla değişiklik (%) % - 9.1 % - 6.8 Regresyon P < 0.001* Regresyon P < 0.001* Nissen S et al. JAMA 2006;295 (13):1556-1565.

Ateroskleroz geriletilebilir mi? CAMELOT placebo REVERSAL pravastatin ACTIVATE placebo REVERSAL atorvastatin A-Plus placebo Aterom volümünde azalma%) R2 = 0.95 p<0.001 ASTEROID rosuvastatin 50 60 70 80 90 100 110 120 LDL-K (mg/dL) Nissen SE et al. JAMA 2006;295:1556-1565.

ATCGGAATACGGTAAATCGGAACGGGATTCAGGATT CGTTACGAATATACGTACTAGGCGCGCGTATACGAT ATCGGAATACGGTAAATCGGAACGGGATTCAGGACC CGTTACGAATATACGTACTAGGCGCGCGTATACGCA ATCGGAATACGGTAAATCGGAACGGGATTCAGGAAT CGTTACGACTTACGTACTAGGCGCGCGTATACGACT ATCGGAATACGGTAAATCGGAACGGGATTCAGGACT CGTTACGAATATACGTACTAGGCGCGCGTATACGTA ATCGGAATACGGTAAATCGGAACGGGATTCAGGACA CGTTACGAATATACGTACTAGGCGCGCGTATACGAC ATTGCCGGTAATCGTACCGTTAACGTAGGCTTAGGT İnsanın genlerine uygun fizyolojik LDL düzeyi ne olmalı? (LDL nereye kadar düşürülmeli?) Genetik atalarımız ? Bugünkü avcı-toplayıcılar 55-72 Yeni doğanlar 30-70 Primer koruma çalışmaları 57 Sekonder koruma çalışmaları 30 IVUS çalışmaları 60 30-70 mg/dL