B İ TK İ LER

Dünyamız 4,5 milyar yıldır vardır ve 3 milyar yıldır da yaşam vardır. Ancak ozon tabakası oluşmadan önce tüm canlılar mor ötesi ışınlardan dolayı suda yaşayabilmekteydiler. 430 milyon yıl önce ozon tabakası oluşunca uygun adaptasyona sahip canlılar karaya çıkmaya başladı. Bitkiler için ise karaya yakın çamurlarda yaşayan türler daha kolay uyum sa ğ ladı.

B İ TK İ LER Ancak tabii ki kara; bitkilere bazı avantajlar ve dezavantajlar sa ğ ladı. Örne ğ in CO 2, güneş ışı ğ ı ve inorganik madde miktarı artarken; suya ulaşım zorlaştı ve bitkiler kurumaya başladı. Ancak bitkiler bu sorunları karaya adapte olarak atlattı. Örne ğ in; kütikula tabakası oluşturarak su kaybını engelledi, köklerini geliştirerek su ve mineral alımını kolaylaştırdı. Yine yapraklarda gaz de ğ işimini ve terlemeyi ayarlayan stomalar farklılaştı.

B İ TK İ LER Bunların dışında kök ve yapraklar arasındaki alışverişi sa ğ layan iletim demetleri gelişti. Fotosentez yapmayan organlara fotosentez ürünlerini götürebilen iletim demetleri ayrıca kökün topraktan aldı ğ ı maddeleri üst kısımları ulşatırır ve bitkiye desteklik sa ğ lar

B İ TK İ LER Algler sularda di ğ er canlılar için oksijen ve besin sa ğ lar; karalarda ise bitkiler bu işi yapar. Bitkiler ökaryot hücre yapısına sahip olan çok hücreli canlılardır. Ototrof, iyi gelişmiş bir hücre organizasyona sahip canlı olan bitkiler topra ğ a ba ğ lı yaşar. Büyük bir kısmı kloroplast ve klorofil taşıdı ğ ı için kendi besinini kendisi üretebilen (tam parazit bitkiler kloroplast taşımazlar; örne ğ in canavar otu), ökaryotik çekirdek taşıyan çok hücreli organizmalardır.

B İ TK İ LER Bitkiler tarafından üretilen besinler, di ğ er tüm canlıların temel besin kayna ğ ını oluştururlar. Kısacası bitkiler ototrof canlılar olup kloroplast taşırlar. Bitki hücreleri hayvan hücrelerinden selüloz çeper ve kloroplast bulundurma gibi bazı organelleri taşımalarıyla ayrılırlar.

B İ TK İ LER Bitkiler, iletim demeti taşıma durumlarına göre damarsız tohumsuz ve damarlı tohumsuz ve damarlı tohumlu bitkiler olarak üç gruba ayrılırlar.

B İ TK İ LER

1-) Damarsız Tohumsuz Bitkiler Bu bitkiler damarlılara oranla daha basit ve iletim demeti taşımayan bitkilerdir. Gerçek kök, gövde ve yaprakları yoktur. Büyük bir kısmı sularda yaşar. Bu sayede su içindeki çözünmüş maddeler, direkt bütün hücrelerle temas halinde oldu ğ u için madde alış verişi kolaylaşmış olur.

B İ TK İ LER Bu bitki grubunda ci ğ er otları, boynuzlu ci ğ er otları ve kara yosunları yer alır. Ci ğ er otları ço ğ unlukla nemli topraklarda, kayalarda ve a ğ aç kütükleri üzerinde yaşar. Ci ğ er otları ince ve yapraksı yapılardan oluşur. Bu yapılar toprak yüzeyinden suyun alınmasını sa ğ lar. Bunların üzerinde sperm ve yumurtanın üretildi ğ i şemsiye benzeri yapılar gelişmiştir.

B İ TK İ LER

Boynuzlu ci ğ er otları görünüş olarak ci ğ er otlarına çok benzer. Bu bitkilerde nemin yüksek oldu ğ u bölgelerde yaşar. Spor oluşturan yapıları boynuza benzetildi ğ inden boynuzlu ci ğ er otları diye bilinir.

B İ TK İ LER Karayosunları bunların arasında en çok bildi ğ imizdir. Karayosunları topraktaki su ve minerali rizoit denilen ipliksi yapılarıyla alır. Eşeyli ve eşeysiz üremelerin birbirini takip etmesi ile ürer(Metagenez). Başlangıçta yeşil olan kara yosunları sporlarının olgunlaşmasıyla kahverengi olur. Kara yosunları ılıman ve tropik ormanlarda farklı türler bakımından yaygın oldu ğ u için çeşitli hayvanlar için habitat oluşturur. Bazı kara yosunları ise çölde yaşamaya uyum sa ğ lamıştır.

B İ TK İ LER Karayosunları Başlangıçta yeşil olan kara yosunları sporlarının olgunlaşmasıyla kahverengi olur. Kara yosunları ılıman ve tropik ormanlarda farklı türler bakımından yaygın oldu ğ u için çeşitli hayvanlar için habitat oluşturur. Bazı kara yosunları ise çölde yaşamaya uyum sa ğ lamıştır.

B İ TK İ LER

Damarlı bitkiler: Büyük ço ğ unlu ğ u karalarda yaşayan ve iletim demeti bulunduran bitkilerdir. İ letim demetleri odun borusu(ksilem) ve soymuk borusu(floemden) oluşur. Odun boruları köklerden yapraklara su ve mineral taşır. Soymuk boruları ise yapraklardan köklere do ğ ru besin ve köklerden yapraklara do ğ ru amino asitleri taşır.

B İ TK İ LER Damarlı bitkiler: Damarlı bitkilerde alınan su ve mineral tuzları yapraklara, yapraklarda üretilen besinler bitkinin di ğ er bölümlerine özel bir taşıma sistemi olan damarlarla iletilir. Bu bitkiler gerçek kök, gövde ve yapraklara sahiptir. Damarlı bitkiler tohum oluşturma yeteneklerine göre ikiye ayrılır.

B İ TK İ LER Damarlı Tohumsuz Bitkiler Bunlara damarlı sporlu bitkiler de denir. Tohum oluşturma özellikleri yoktur. Bunun yerine spor denilen üreme hücreleriyle ço ğ alırlar. Ço ğ almalarında eşeyli üreme eşeysiz üremeyi takip eder (Metagenez). Ilık ve nemli bölgelerde yaşarlar. Rizom adı verilen toprak altı gövdelere sahiptirler.

B İ TK İ LER Damarlı Tohumsuz Bitkiler En önemli grupları e ğ relti otları, at kuyrukları ve kibrit otlarıdır. At kuyrukları nemli bölgelerde ve bataklıklarda yetişir. Fırça şeklindeki görünümleri yüzünden at kuyru ğ u ismini almışlardır. E ğ relti otları da nemli yerlerde ve orman altlarında yetişirler. Gövdeleri sürünücü ya da toprak altında olup, görünen kısımları yalnızca büyük yapraklarıdır. Kibrit otlarının birçok türü a ğ açların dallarında yaşayan tropik bölge bitkileridir. Her üç grupta fotosentez yapabilir.

B İ TK İ LER E ğ relti Otu

B İ TK İ LER At Kuyru ğ u

E ğ retlti Otunun Yaşam Döngüsü

B İ TK İ LER Damarlı Tohumsuz Bitkiler Not: Damarlı tohumsuz bitkiler yaklaşık milyon yıl önce geniş ormanlık alanlar oluşturmuştur. Bu bölgeler zamanla suyla kaplanarak bataklıklara dönüşmüş, yer kabu ğ u hareketleri, ısı ve basıncın etkisiyle de kömür yatakları oluşmuştur.

B İ TK İ LER Damarlı Tohumlu Bitkiler Gerçek kök, gövde ve yaprakları bulunan, tohum oluşturarak ço ğ alan çiçekli bitkilerdir. Eşeyli ya da eşeysiz üreyebilirler. Büyük bir kısmı karalarda yaşasa da sularda yaşayan türleri de vardır. Damarlı bitkiler tohum taslaklarının durumuna göre 2 gruba ayrılırlar.

B İ TK İ LER Damarlı Tohumlu Bitkiler A-) Açık Tohumlu Bitkiler Tohumlarının etrafında kabuk bulundurmayan bitkilerdir. Gerçek çiçekleri yoktur ve tohum taslakları kozalak yapraklarının altında, açıkta bulunur. Ço ğ u türü kozalaklıdır. Yaprakları i ğ ne şeklindedir ve her zaman yeşil kalan türlerden oluşurlar. Ço ğ usu i ğ ne yapraklı a ğ aç ve çalılardan meydana gelir. Bu gruptaki bitkiler için örneklerimiz çam, ladin, köknar, sedir, servi, ardıç ve ginko olabilir. Not: Her zaman yeşil olan bitkiler de yapraklarını dökerler. Ancak dökülenlerin yerine yenilerini yaptıkları için hep yeşil görünürler.

B İ TK İ LER A-) Açık Tohumlu Bitkiler

B İ TK İ LER B-) Kapalı Tohumlu Bitkiler Bitkiler aleminin en geniş grubunu kapalı tohumlu bitkiler oluşturur. Dünyanın her tarafına da ğ ılmış 'den fazla türü bulunan canlılardır. Tohum taslakları ve tohumlarının etrafı kapalı oldu ğ u için kapalı tohumlar adını alırlar. Gerçek tohumları ve tohum taslakları vardır. Tohumlar bir meyve içine gizlenmiştir. Kapalı tohumlu bitkiler, tohumundaki çenek sayısına göre ikiye ayrılırlar. Not: Çenek(kotiledon), tohumlu bitki embriyosunun oluşturdu ğ u ilk yapraktır.

B İ TK İ LER a-) Tek Çenekli Bitkiler (Monokotiledon) Ço ğ unlukla tek yıllık, otsu bitkilerdir. Embriyolarında bir tane çenek bulunduran bitkilerdir. Yaprak damarları birbirine paraleldir. Bu bitkilerde gerçek kazık kök yoktur. Bütün kökler eşit kalınlıktadır (saçak kök).

B İ TK İ LER a) Tek Çenekli Bitkiler İ letim demetleri gövdede da ğ ınık olarak bulunur ve kambiyum tabakaları yoktur. Gövdelerinde kalınlaşmayı sa ğ layan büyüme dokusu bulunmaz.(Kambiyum tabakasının açıklamasıdır.) Genellikle yaprakları ince, uzun, paralel damarlıdır. ⇒ Örnek olarak mısır, bu ğ day, arpa, pirinç, lale, so ğ an, pırasa ve palmiye verilebilir.

B İ TK İ LER a) Tek Çenekli Bitkiler

B İ TK İ LER

b-) Çift Çenekli Bitkiler (Dikotiledon) Tek yıllık ya da çok yıllık çiçekli bitkilerdir. Bazıları otsu, bazıları odunsu gövdelidir. Gövdelerinde enine büyümeyi sa ğ layan büyüme dokusu bulunur. Yaprakları a ğ sı damarlıdır ve yapraklar gövdeye yaprak sapı ile ba ğ lanır.

B İ TK İ LER b-) Çift Çenekli Bitkiler (Dikotiledon) Kökleri kazık kök yapısındadır ve bu kökten yan kökler çıkar. Embriyolarında iki çenek bulunur. Gövdelerinde iletim demetleri düzenli dizilmiştir. Çok yıllık olanlarda iletim demetlerinin arasında kambiyum tabakası bulunur. ⇒ Örnek olarak güller, papatyalar, fasulye ve di ğ er baklagiller, yonca, elma, erik, armut ve birçok odunsu bitki örnek verilebilir.

B İ TK İ LER b-) Çift Çenekli Bitkiler (Dikotiledon)

B İ TK İ LER

Bitkilerin Biyolojik Önemi ve İ nsan Sa ğ lı ğ ıyla İ lişkisi Bitkiler dünyadaki tüm canlıların ihtiyacı olan besinleri fotosentezle üretirler. Bu besin üretme olayı sırasında atmosferin havasını temizlerler çünkü karbon dioksit kullanıp oksijen açı ğ a çıkarırlar. Önemli bir besin olan balın yapısına katılan bal özü, bal şebnemi, meyve özsuları, çiçek tozu(polen), uçucu ya ğ lar bitkilerden elde edilmektedir. Beslenme ve bazı sanayi dallarında önemli olan ya ğ ; zeytin, ayçiçe ğ i, pamuk, susam vb. ya ğ bitkilerden elde edilir.

B İ TK İ LER Bitkilerin Biyolojik Önemi ve İ nsan Sa ğ lı ğ ıyla İ lişkisi Bitkiler do ğ adaki birçok zehirli maddeyi kendi bünyelerinde depolayarak do ğ al ortamın temiz kalmasını sa ğ larlar. Karayosunları ve di ğ er bitkilerden elde edilen birçok ilaç hastalıklarla mücadelede kullanılmaktadır

B İ TK İ LER Bitkilerin Biyolojik Önemi ve İ nsan Sa ğ lı ğ ıyla İ lişkisi Sanayide ka ğ ıt elde edilmesi, kereste yapılması, mobilya üretimi, çeşitli yemek ya ğ larının üretilmesi vb. birçok yerde kullanılmaktadır. Ayrıca selüloz sanayinde kullanılır. En önemli selüloz kayna ğ ı i ğ ne yapraklı bitkilerdir.

B İ TK İ LER Bitkilerin Biyolojik Önemi ve İ nsan Sa ğ lı ğ ıyla İ lişkisi Sonuç olarak bitkiler, do ğ al hayatın devamı için olmazsa olmaz canlılardır. İ nsano ğ lu bitkileri koruyarak aslında kendi gelece ğ ini garanti altına almış olacaktır. Bitkilerin azalması veya yok olması, do ğ rudan do ğ ruya insanın kendi yaşamını ilgilendirmektedir.