Parazitolojiye giriş ve sınıflama Dr. Erdal Polat

TIBBİ PARAZİTOLOJİ

PARAZİTOLOJİ Yunancadan gelen parazit terim orijinal olarak; başka birinin sofrasından yiyen anlamdadır Parazitler, doğada serbest yaşayan organizmalardan daha çoktur

Canlılar alemindeki yeri Monerler: Prokaryotlar örnek; bakteriler Protistler: Küçük eukaryotlar örnek; amipler Mantarlar: Eukaryotlar hetertreoflar Bitkiler: Eukaryotik autotrotflar örnek; ağaçlar, eğrelti otu, kaktüs Hayvanlar: Eukaryotlar heterotroflar örnek; insanlar, böcekler, solucanlar

Hayvanlar alemi Chordates: İnsanlar ve balıklar Arthropoda: Böcekler, örümcekler, kabuklular Annelida: Segmentli solucanlar ve sülükler Nematoda: Yuvarlak solucanlar Platyhelminthes: Yası solucanlar Cnidaria: Denizanası Porifera: Süngerler

Parazitler nasıl sınıflandırılır? Phylum Subphylum Superclass Class Ordo Familya Genus Species Protozoa Sarcomastigophora Sarcodina Rhizopoda Amoebida Endamoebidae Entamoeba E. histolytica

Parazitoloji’de kullanılan terimler Parazit; başka bir canlının zararına yaşayabilen canlılar olup, genellikle organizmayı öldürmezler

Parazitoloji’de kullanılan terimler Paraziti barındıran ve onun yaşaması için gerekli eksiklikleri tamamlayan canlıya konak denir Canlıların büyümesi ve çoğalması sırasında yapı ve fizyolojik olarak değişikliklere uğrayarak değişik evrelerden geçerler ki bu değişikliklerin hepsine evrim denir

Parazitoloji’de kullanılan terimler Bazı parazitlerin evrimlerini tamamlamak için sadece bir konak yeterlidir bunlara “Tek konaklı (Monoksen) parazitler” (Ascaris lumbricoides)denir Bazı parazitlerin evrimlerini tamamlamak için bir biri ardından yeni konaklara ihtiyaçları vardır, bunlara “Heteroksen parazitler” denir. Bu parazitlerin ara ve son konakları vardır

Parazitoloji’de kullanılan terimler Son konak; Parazitin üreme organlarının gelişmiş (erişkin) şeklinin yaşadığı konaktır Ara konak; Parazitin olgunlaşmamış (larva) şekillerini barındıran konaktır

Parazitoloji’de kullanılan terimler Vektör; sokarak, ısırarak veya deri ve besinler üzerine taşıdıkları bulaşıcı virüsleri, bakterileri, mantarları ve parazitleri bir omurgalıdan diğerine bulaştıran genellikle arthropodlar veya başka omurgasızlardır

Tıbbi parazitoloji Protozoonlar ve parazitlikleri Helmintler ve parazitlikleri Arthropodlar ve parazitlikleri

Patojen bir parazit, konaktan besinlerini temin ederken aynı zamanda da konağa zarar verir Parazit infeksiyonları Tropikal ve Subtropikal bölgelerde çok yaygındır Bu bölgeleri ziyaret eden insanlar parazitlerle infekte olarak ülkelerine dönerler

Temel Tanımlar Simbiyoz; Ayrı türden olan canlıların birlikte ortak yaşaması ve bu ortaklıktan canlıların zarar görmemesidir

1-Kommensalizm Bir canlının diğerinden barınma, sığınma, taşınma ve besin bulma bakımından yararlanırken ona, zararlı veya yararlı olmamasıdır. 2-Mutualizm, Birlikte yaşayan iki canlı da birbirinden yararlanıyorsa yardımlaşma mutializm olarak adlandırılır. 3-Parazitizm Bir canlı diğer canlıya zarar vererek yaşamasıdır.

Parazitliğin çeşitleri Zorunlu parazitlik;Yaşamaları ve nesillerini sürdürmeleri için mutlak parazit olan canlılardır İstemli parazitlik; Serbest olarak yaşayan canlıların mutlak bir ihtiyaç olmadan bazen parazitlik yapmalarıdır

Parazitliğin çeşitleri Endoparazitler; Konak vücudunun, doku ve doku dışında yaşayan parazitlerdir Ektoparazitler; Konak vücudunun dış yüzeyinde yaşayan parazitlerdir

Parazitliğin çeşitleri Şaşkın parazitlik; Zorunlu olarak bulunduğu konaklardan başka bir canlıda bulunmasıdır Gezgin parazitlik; Vücutta normal olarak yerleştiği yerden başka bir organ veya dokuda bulunmasıdır Rastgele parazitlik; Serbest yaşayan bir canlının başka bir canlıda o canlının zararına yaşamasıdır

PROTOZOONLAR Protista evreninde yer alan protozoonlar Tek hücreli Çekirdekli Genellikle mikroskopla görülebilen küçük canlılardır

PROTOZOONLAR Sitoplazma zarı 1. Endoplazma 2. Ektoplazma

1. Endoplazma Taneli veya vakollü görülür Çekirdeği saran sitoplazma kısmı Beslenme Çoğalma işlemlerinin oluştuğu kısımdır

2. Ektoplazma Sitoplazmanın dış tabakasını oluşturur Savunma Çıkartı Hareket Solunum Besin alınması Gibi işlevleri yapar

PROTOZOONLAR Çoğunlukla iki şekilde görülürler Trofozoit Kist

PROTOZOONLAR Trofozoit; olumsuz koşullar da özelliğini çabuk kayıp eden, beslenebilen, çoğalan ve hareket edebilen yapılardır Kist; Sert veya kalın duvarı olan, olumsuz koşullara dirençli, dışarıdan besin almayan ve büyümeyen şekillerdir

Trofozoit

Kist

PROTOZOONLAR Ookist; Erkek ve dişi hücrelerin birleşmesiyle oluşur ve sert çeperlidir

PROTOZOONLAR IN HAREKETİ Yalancı ayaklar Kamçılar Kiprikler

Yalancı ayaklar(Pseudopodium) Sitoplazmanın uzantısı olup, actinomyosin proteinlerinin etkisiyle geri çekilebilir ve yeniden çıkarılabilir Belirli bir çıkış yeri yoktur Sitoplazmanın hareketi ile yer ve şekil değiştirme Amiplerde görüldüğünden amipsi veya ameboid hareket olarak da bilinir

Yalancı ayaklar(Pseudopodium)

Kamçılar Blefaroplast Kinetozom Kinetoplast

PROTOZOONLAR Sularda Islak topraklarda özgür yaşayan Canlılarda Sığıntı Yardımlaşıcı Parazit Yaşarlar

PROTOZOONLAR İnsanlarda Vücut boşluklarında Kanda İç organlarda infeksiyon oluştururlar

PROTOZOONLAR I. Ciliophora II. Sarcomastigophora III. Apicomplexa (sporozoa) IV. Microspora

PROTOZOONLAR

I. Ciliophora Kirpikleri ile hareket ederler Bir birine benzemeyen küçük ve büyük olmak üzere iki çeşit çekirdeği var Konjugasyonla eşeyli olarak çoğalırlar

I. Ciliophora

II. Sarcomastigophora Yalancı ayaklar Kamçılılar Yalancı ayaklar ve kamçılılar İle hareket ederler

II. Sarcomastigophora Sarcodina altşubesi; Yalancı ayakları ile hareket edenler Entamoeba cinsi Naegleria

Yalancı ayaklar(Pseudopodium)

II. Sarcomastigophora Mastigophora altşubesi;, Kamçıları ile hareket edenler

II. Sarcomastigophora

Kan ve dokularda yaşayanlar Leishmania Trypanosoma Barsaklarda yaşayanlar Giardia Trichomonas

III. Apicomplexa (sporozoa) Hareket eden protozoonlarda tepe kompleksi (elektron geçirmeyen bazı organcıklardan oluşur) var Toxoplasma Sarcocystis Plasmodium

III. Apicomplexa (sporozoa)

IV. Microspora Zorunlu hücre içi parazitlerdir Sporoplazmasını konak hücreye enjekte eder

IV. Microspora

İnsan Paraziti Arthropodlar Sınıf: Insecta (böcekler) Erişkinleri 3 çift bacaklı Bir çift anten Trakealarla solarlar Sınıf: Arachnida (araknidler) Erişkinleri 4 çift bacaklı Antensiz Trakealarla solarlar Şeliserli