MAKRO İKTİSAT II BÖLÜM 13-1 TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP: MAKRO DENGE DOÇ. DR. OKTAY KIZILKAYA

TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP: MAKRO DENGE TOPLAM TALEP EĞRİSİNİN TÜRETİLİŞİ Talep eğrisi mikro iktisatttaki bireysel talep eğrisi gibi negatif eğimlidir. Talep eğrisinin negatif olunca genel fiyat düzeyinde (P) meydana gelen değişmelerin reel para arzını (M/P) ve böylece faiz haddini (i) etkiler, faiz haddindeki değişmelerin de firmaların satın almak istediği hasıla-planlanan yatırımı (Ip) ters yönde etkiler.

TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP: MAKRO DENGE TOPLAM TALEP EĞRİSİNİN TÜRETİLİŞİ i (a) LM1(M1/P1) Her alternatif fiyat düzeyindeki denge hasıla düzeyini gösteren negatif eğri, toplam talep eğrisi olarak adlandırılır. E1 LM2(M1/P2) i1 i2 E2 IS Y Y1 Y2 P  M/P  Para Arz Fazlası  Tahvil Talep Fazlası  PB  i  I  AE  Y P (b) P1 E1 E2 P2 P  M/P  Para Talep Fazlası  Tahvil Arz Fazlası  PB  i  I  AE  Y AD Y Y1 Y2

TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP: MAKRO DENGE TOPLAM TALEP EĞRİSİNİN KONUMU i (a) LM(M1/P1) AD Eğrisinin Konumu: Otonom Harcamanın Değişmesi E2 kEΔA0 i1 E1 Mal piyasasında dengeyi sağlayan faiz haddi ile hasıla düzeyinin geometrik yerine tekabül eden IS eğrisinin veya para piyasasında dengeyi sağlayan faiz haddi ve hasıla düzeyinin geometrik yerine tekabül eden LM eğrisinin konumu değişince AD eğrisi sağa ve sola kayar. i2 IS(A02) IS(A01) Y Y1 Y2 P (b) P1 E2 E1 AD2 AD1 Y Y1 Y2

TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP: MAKRO DENGE TOPLAM TALEP EĞRİSİNİN KONUMU i (a) LM(M1/P1) AD Eğrisinin Konumu: Otonom Harcamanın Değişmesi E2 kEΔA0 i1 E1 Otonom harcamadaki belirli bir artışın P1 fiyat düzeyi üzerinden toplam talepte yol açtığı artış, aynı düzeydeki bir artışın fiyat düzeyinin sabit olduğu IS-LM modelinde denge hasıla düzeyinde yol açtığı artışa eşittir. Yani E1E2=Y1Y2 i2 IS(A02) IS(A01) Y Y1 Y2 P (b) P1 E2 E1 AD2 AD1 Y Y1 Y2

TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP: MAKRO DENGE TOPLAM TALEP EĞRİSİNİN KONUMU i (a) AD Eğrisinin Konumu: Otonom Harcamanın Değişmesi LM(M1/P1) E2 kEΔA0 i1 E1 A0 otonom harcamada (A0=C0+I0+G0+TR0-T0) meydana gelen artışın hanehalkı sektörü itibariyle nedeni, servetteki ve bekleyişlerdeki değişmelerdir. Ekonomide hanehalkı sektörünün servetinde önemli bir artış meydana gelirse veya kişiler reel gelirlerinin ileride artacağını beklerse, C0 otonom tüketim ve buna bağlı olarak C tüketim ve AE planlanan toplam harcama-denge hasıla düzeyi (Y) artar, talep eğrisi sağa kayar veya bunun tam tersi gerçekleşir. i2 IS(A02) IS(A01) Y Y1 Y2 P (b) P1 E2 E1 AD2 AD1 Y Y1 Y2

TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP: MAKRO DENGE TOPLAM TALEP EĞRİSİNİN KONUMU i (a) AD Eğrisinin Konumu: Otonom Harcamanın Değişmesi LM(M1/P1) E2 kEΔA0 i1 E1 A0 otonom harcamada meydana gelen artışın işalemi sektörü itibariyle nedeni, firmaların yatırım projelerinin karlılığına ilişkin bekleyişlerinde meydana gelen değişmelerdir. Firmaların yatırım projelerine ilişkin bekleyişlerinde iyileşme olursa, yatırım projelerinin karlılığı artar ve buna bağlı olarak I0 otonom yatırım - AE toplam planlanan harcama denge hasıla düzeyi ve toplam talep artarak sağa kayar veya tam tersi gerçekleşir. i2 IS(A02) IS(A01) Y Y1 Y2 P (b) P1 E2 E1 AD2 AD1 Y Y1 Y2

TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP: MAKRO DENGE TOPLAM TALEP EĞRİSİNİN KONUMU i (a) AD Eğrisinin Konumu: Otonom Harcamanın Değişmesi LM(M1/P1) E2 kEΔA0 i1 E1 A0 otonom harcamada meydana gelen artışın hükümet sektörü itibariyle nedeni, hükümet alımlarının artması(G0)-transfer ödemelerinin artması(TR0)-vergilerin azalması(T0) sonucu hükümet alımlarının-AE planlanan toplam harcamanın-denge hasıla düzeyinin ve böylece toplam talebin artması ve AD’nin sağa kaymasıdır veya tam tersi. AD’nin sağa kayması hükümetin izlediği maliye politikaları ile gerçekleşir. i2 IS(A02) IS(A01) Y Y1 Y2 P (b) P1 E2 E1 AD2 AD1 Y Y1 Y2

TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP: MAKRO DENGE TOPLAM TALEP EĞRİSİNİN TÜRETİLİŞİ i (a) Toplam Talep Eğrisinin Konumu: Para Politikası LM(M1/P1) E1 LM(M2/P1) i1 E2 IS eğrisi yerine LM eğrisinin konumu nominal para arzındaki (M) değişiklik nedeniyle değişince, AD eğrisi sola veya sağa kayar. i2 IS Y Y1 Y2 M  M/P  Para Arz Fazlası  Tahvil Talep Fazlası  PB  i  I  AE  Y P E3 (b) P2 P1 E2 E1 AD2(M2) M  M/P  Para Talep Fazlası  Tahvil Arz Fazlası  PB  i  I  AE  Y AD1(M1) Y Y1 Y2

TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP: MAKRO DENGE TOPLAM TALEP EĞRİSİNİN TÜRETİLİŞİ i (a) Toplam Talep Eğrisinin Konumu: Para Politikası LM(M1/P1) E1 LM(M2/P1) i1 E2 Genişletici maliye politikası (G0, TR0, T0), genişletici para politikası (M), otonom tüketim ve otonom yatırımın artması (C0, I0) AD toplam talep eğrisinin sağa doğru kaymasına yol açar. Daraltıcı maliye politikası (G0, TR0, T0), daraltıcı para politikası (M), otonom tüketim ve otonom yatırımın azalması (C0, I0) AD toplam talep eğrisinin sola doğru kaymasına yol açar. i2 IS Y Y1 Y2 P E3 (b) P2 P1 E2 E1 AD2(M2) AD1(M1) Y Y1 Y2

TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP: MAKRO DENGE Ekonomide alternatif fiyat düzeylerinde üretilmek-satılmak istenen toplam toplam çıktı düzeyine, toplam arz denir. Kısa dönem toplam arz eğrisi pozitif eğimlidir ve bu yönüyle genel fiyat düzeyi artınca firmaların daha fazla mal üretmek istedikleri veya genel fiyat düzeyi azalınca firmaların daha az mal ürettiklerini ifade eder.

TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP: MAKRO DENGE Kısa Dönem Toplam Arz Eğrisi Kısa dönem arz eğrisinin pozitif eğimli olmasının nedeni, firmanın bir birim çıktıdan elde ettiği kar ile açıklanabilir: Bir firmanın bir çıktıdan elde ettiği kar, bir birim çıktının fiyatı ile bir birim çıktının üretim maliyeti arasında farka eşittir. SRAS Y

TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP: MAKRO DENGE Kısa Dönem Toplam Arz Eğrisi SRAS kısa dönem arz eğrisinin konumunu etkileyen birinci unsur, giderlerin fiyatıdır. Bu açıdan girdilerin fiyatı yükselince, her alternatif fiyat düzeyinde kar azalır ve firmalar her alternatif fiyat düzeyinde daha az çıktı üretmek isterler ve SRAS eğrisi sola kayar veya tam tersi gerçekleşir. SRAS Y

TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP: MAKRO DENGE Kısa Dönem Toplam Arz Eğrisi SRAS eğrisinin konumunu etkileyen ikinci unsur, SRAS eğrisi türetilirken girdi fiyatları gibi sabit olduğu kabul edilen nominal ücrettir. Nominal ücret yükselince, her alternatif fiyat düzeyinde birim çıktı kar azalır ve firmalar her alternatif fiyat düzeyinde daha az çıktı üretmek isterler ve SRAS sola kayar veya tam tersi gerçekleşir. SRAS Y

TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP: MAKRO DENGE KISA DÖNEM TOPLAM ARZ EĞRİSİNİN KAYMASI P P (a) SRAS2 SRAS1 (b) SRAS1 SRAS2 Y Y Kısa Dönem Toplam Arz Eğrisinin Kayması

TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP: MAKRO DENGE UZUN DÖNEM TOPLAM ARZ EĞRİSİ P Uzun Dönem Toplam Arz Eğrisi LRAS LRAS’ Genel fiyat düzeyindeki değişmenin arz edilen çıktı miktarını etkilemediği durumdaki arz eğrisine, uzun dönem toplam arz eğrisi denir. LRAS, emek girdisi dahil tüm girdilerin fiyatlarının esnek olduğunu-girdilerin fiyatlarının genel fiyat düzeyindeki değişmelere anında intibak ettiğiini içerir. P1 P2 Yp Y’p Y

TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP: MAKRO DENGE UZUN DÖNEM TOPLAM ARZ EĞRİSİ P Uzun Dönem Toplam Arz Eğrisi LRAS LRAS’ LRAS eğrisinin yatay ekseni potansiyel hasıla düzeyi-doğal hasıla düzeyinde kesmesi, aynı zamanda işsizlik haddinin doğal işsizlik haddine eşit olduğunu gösterir. Uzun dönem arz eğrisinin şekildeki gibi dışa doğru kayması, iktisadi büyümenin gerçekleştiğini gösterir. P1 P2 Yp Y’p Y