SYSTEMA VASORUM – ANGIOLOGIA DOLAŞIM SİSTEMİ – DAMAR BİLİMİ   *Dolaşım sistemi kalp, damarlar ve kan’dan ibarettir. *Besin maddeleri, hormonlar, oksijen, karbondioksit ve metabolizma artıkları kan ile taşınır. *Vascularisation (damarların vücudun herhangi bir bölgesine dağılması - damarlanma) Arter: A, a, Aa, aa Vena: V, v, Vv, vv

Kan miktarı evcil hayvanlarda vücut ağırlığının % 6 - 8‘i kadardır Kan miktarı evcil hayvanlarda vücut ağırlığının % 6 - 8‘i kadardır. Kedide: % 4 Kan dolaşımı 30 – 7 sn sürer. Kalp atım sayısı (1 dk) Tür ortalama Normal sınırları İnsan 70 58 - 104 Kedi 120 110 - 140 Sığır 65 60 - 70 Köpek 115 100 - 130 Kobay 280 260 - 400 Hamster 450 300 - 600 At 44 23 - 70 Tavşan 205 123 - 304 Sıçan (rat) 328 261 - 600

İnsanda günde yaklaşık olarak 100 İnsanda günde yaklaşık olarak 100.000 defa atar ve içinden ortalama 3784 litre kan geçer. Tabanı yukarıda, tepesi aşağıda bir koni şeklindedir. Equidae’de dolgun, ruminantia’da ucu sivri, carnivora’da yuvarlağa yakın koni şeklindedir. Cavum pectoris’te, mediastinum’un yaprakları arasındadır. Eq. ve car. da 2/5’i, rum. ve sus’ta 2/7’si sağdadır. Göğüs boşluğundaki yeri yaş, cins, çalışma tarzı ve hayvan türüne göre değişir. Göğüs boşluğunda dik, yarı dik ya da yatık pozisyonda bulunur. Rum. ve sus’ta dik 3 – 5. costa’lar arası Eq. de yarı dik 3 – 6. costa’lar arası Car. da yatık 3 – 7. costa’lar arası Bu tespit muayenelerde ve parasentesislerde önemlidir.

Kalbin bağlantıları Aorta ile columna vertebralis’e Truncus pulmonalis ile akciğerlere Vena cava cranialis ile apertura thoracis cranialis’e Vena cava caudalis ile diaphragma’ya Lig. sternopericardiacum ile sternum’a (eq., rum.) Lig. phrenicopericardiacum ile diaphragma’ya (car., sus)

Pericardium Pericardium fibrosum – dışta Pericardium serosum – içte Lamina parietalis (pericardium fibrosum ile birleşir) Lamina visceralis – epicardium Vagina serosum arteriosum (lamina parietalis’in aorta ve truncus pulmonalis’i sardıktan sonra içeriye dönerken yaptığı kılıf, boşluk) (sinus obliquus pericardii- sinus transversus pericardii) Cavum pericardii (lamina parietalis ile lamina visceralis arasında) Liquor pericardii (duvarları kaygan tutar, aşınmaları önler) liquor: likid-sıvı

Kalbin dış yüzü Facies auricularis (sol) Facies atrialis (sağ) Margo ventricularis dexter – margo cranialis (dışbükey) Margo ventricularis sinister – margo caudalis Basis cordis Apex cordis İncisura apicis cordis Sulcus coronarius Sulcus interventricularis subsinuosus (Sulcus longitudinalis dexter) içinde ramus interventricularis subsinuosus bulunur. Sulcus interventricularis paraconalis (Sulcus longitudinalis sinister) Bu oluk aşağıya kadar inmez. içinde ramus interventricularis paraconalis bulunur. Sulcus intermedius (sığırda ve bazen köpekte görülür) Bu olukların içinde coroner damarların kolları seyreder.

Kalbin iç yüzü Atrium cordis Auricula atrii S. cordis Atrium dextrum Atrium sinistrum Septum interatriale Ventriculus cordis Ventriculus dexter Ventriculus sinister Septum interventriculare Pars muscularis – pars membranacea (üst kısım)

Kalbin iç yüzü Atrium cordis Auricula atrii S. cordis Atrium dextrum Atrium sinistrum Septum interatriale Ventriculus cordis Ventriculus dexter Ventriculus sinister Septum interventriculare Pars muscularis Pars membranacea (üst kısım)

Atrium dextrum Auricula dextra (sağ kulakçık) Asıl atrium boşluğu (embriyonal olarak) Sinus venarum cavarum (vena’ların açıldığı yer) Crista terminalis – sulcus terminalis Ostium venae cavae cranialis Ostium venae cavae caudalis Tuberculum intervenosum Ostium sinus coronarii Ostium atrioventriculare dextrum – anulus fibrosus Foramina venorum minimarum (vena cordis minimae – Theabesii) Valvula venae cavae caudalis (tek) Valvula sinus coronarii (tek) Valva atrioventricularis dextra – valva tricuspidalis Cuspis anterior – posterior – septalis Foramen ovale – fossa ovalis (septum interatriale’de) Sinus coronarius Vena cordis magna Vena cordis media Vena obliqua atrii sinistrii (Eq. ve car.’da embriyonal v.azygos sinistra’nın kalıntıları) Vena azygos sinistra (rum.,sus) (v. azygos dextra eq., rum. ve car.’da vena cava cranialis’e açılır) Musculi pectinatii (trabecula carnea)

Ventriculus dexter *Boşluğu apex cordis’e kadar uzamaz. *Musculus papillaris ve chorda tendinea zayıf ve incedir. *Ostium atrioventriculare dextrum anulus fibrosus *Ostium trunci pulmonalis anulus fibrosus trunci pulmonalis *Valva trunci pulmonalis Valvula semilunaris intermedia Valvula semilunaris dextra Valvula semilunaris sinistra Noduli valvularum semilunarium Lunulae valvularum semilunarium *Conus arteriosus – (sol yüzde truncus pulmonalis’in çıkış yerinde görülen kabartı) *Musculi papillares m. papillaris magnus mm. papillares parvi m. papillaris subarteriosus *Chorda tendinea *Trabecula septomarginalis – musculus transversus

Atrium sinistrum Auricula sinistra (kenarları çentikli) Valvula foraminis ovalis Ostia venarum pulmonalium (4-6 adet) Mm. pectinati Ostium atrioventriculare sinistrum – anulus fibrosus Valva atrioventricularis sinistra – valva bicuspidalis – valva mitralis (mitralis: iki parçalı rahip başlığı) cuspis septalis – cuspis parietalis

Ventriculus sinister Apex cordis ventriculus sinister’in duvarları tarafından oluşturulur. Boşluğu apex’e kadar uzar. Ostium aortae Valva aortae Valvula semilunaris septalis Valvula semilunaris dextra Valvula semilunaris sinistra Noduli valvulorum semilunarium Lunulae valvulorum semilunarium Ossa cordis ( sığırda ostium aortae’yı çevreleyen anulus fibrosus içinde iki küçük kemik) Os cordis ( küçük ruminantia’da tek kemik) Cartilago cordis (at, köpek, domuz) Skeleton cordis (Poirier’in kalp iskeleti) (anulus fibrosus’lar ile kemik veya kıkırdaklar tarafından oluşturulur) Musculi papillares m. papillaris subauricularis (anterior) m. papillaris subatrialis (posterior) Chorda tendinea (6-10 adet)

Epicardium ( pericardium serosum’un lamina visceralis’i) Myocardium (iskelet kasına benzer ancak kas iplikleri yanal uzantılarla birbirine bağlanır. İstem dışı çalışır.) Atrium’larda kas tabakası yüzlek ve derin iki kattır. Ventriculus’larda dış (longitudinal), orta (circular) ve iç (longitudinal) olmak üzere üç kattır. Vortex cordis vortex: girdap Endocardium (sürtünmenin fazla olduğu yerlerde daha kalındır)

KALP KAPAKLARI Ostium atrioventriculare dextrum’da 3 adet kapak – valva tricuspidalis Ostium atrioventriculare sinistrum’da 2 adet kapak – valva bicuspidalis – valva mitralis Ostium aortae’da 3 adet kapak – valva aortae – (semilunar) Ostium trunci pulmonalis’te 3 adet kapak – valva trunci pulmonalis – (semilunar)

KALP KAPAKLARI Ostium atrioventriculare dextrum’da 3 adet kapak – valva tricuspidalis Ostium atrioventriculare sinistrum’da 2 adet kapak – valva bicuspidalis – valva mitralis Ostium aortae’da 3 adet kapak – valva aortae – (semilunar) Ostium trunci pulmonalis’te 3 adet kapak – valva trunci pulmonalis – (semilunar)

Kalbin uyarım ve iletim sistemi Autonom sinir sistemi (nervus vagus’tan parasympathic – yavaşlatıcı / ganglion stellatum’dan nervi accelarentes, sympathic – hızlandırıcı) Nodus sinuatrialis ( Keith – Flack düğümü) Vena cava cranialis’in atrium dextrum’a açıldığı yerdedir. Nodus atrioventricularis ( Aschof – Tawara düğümü) Septum interatriale’nin septum interventriculare’ye geçişinde, ostium aortae’daki valvula semilunaris septalis’in kaidesindedir. His huzmeleri ve Purkinje iplikleri (subendocardial olarak yayılırlar)

Vasae – damarlar Vas sanguinus (kan damarı) ( vasa sanguina) Arteriae (atardamarlar) Venae – phleb (toplardamarlar) Vas lymphaticum (lenf damarı) (vasa lymphatica) Arteriae arteriae: içi boş, hava ihtiva eden Ölümden sonra içlerinde kan bulunmaz. Duvarları üç tabakadan oluşur. Tunica externa – tunica media – tunica intima Genellikle düz seyirlidirler. Dalak, beyin, uterus, vesica urinaria ve mide arterleri kıvrımlıdır. Besledikleri organa yakın çıkarlar. Ancak arteria testicularis oldukça uzundur ve descensus testis ile daha da uzar. Büyük damarlar derinde ve eklemlerin flexion yüzlerinde seyrederler. Tunica externa ve media vasa vasorum denilen küçük damarlarla, intima ise çok daha ince damarlarla beslenir. Sympathic sinirler, kalp damarları ve aorta hariç tüm damarları daraltır.

Anastomosis (damar ağızlaşması) İnosculation yoluyla Transversal yolla Konvergent anastomosis Vas aberans anastomosis aberans: normalden uzaklaşmış Ağsel anastomosis: Rete mirabile Terminal (son) arter’ler Arteriovenöz anastomosis

İnosculation yoluyla :İki arter kemer oluşturur.

Transversal yolla : Parelel seyreden iki damar enine (transversal) seyreden birleştirici bir dal ile birbirine bağlanır.

Konvergent anastomosis : Farklı noktadan çıkan ve birbirine giderek açılı yaklaşan seyir gösteren (konvergent) iki damarın birleşmesi.

Vas aberans anastomosis: Bir arterden ayrılan ince bir dalın aynı atardamar ya da o atardamarın bir başka dalı ile birleşmesi

Ağsel anastomosis: Rete mirabile (hayreti şayan damar ağı Ağsel anastomosis: Rete mirabile (hayreti şayan damar ağı. Arter’de de vena’da da olur. Örnek ruminantia’da rete mirabile epidurale) Ruminant ve sus’ta beynin beslenmesi örnektir. A.carotis interna yoktur. A.maxillaris+a.vertebralis+a.meningea media+a.condylaris dalları.

Terminal (son) arter’ler (anastomoz yapmazlar Terminal (son) arter’ler (anastomoz yapmazlar. Damar tıkanırsa beslediği bölge nekroze olur. Böbrek, kalp, karaciğer ve beyinde görülür) Arteriovenöz anastomosis (capillare damar olmadan direkt arter ile vena’nın birleşmesi. Meme, ovarium, böbrek, barsak, mesenterium ve parmaklarda görülür)

Circulus sanguinus – kan dolaşımı Circulus sanguinus minor (küçük kan dolaşımı – pulmoner dolaşım) Truncus pulmonalis (ventriculus dexter’den çıkar) Venae pulmonales (atrium sinistrum’a açılırlar)

Circulus sanguinus major (büyük kan dolaşımı – sistemik dolaşım) Aorta (ventriculus sinister’den çıkar) Vena cava cranialis ve vena cava caudalis (atrium dextrum’a açılırlar) Circulus sanguinus minor (küçük kan dolaşımı – pulmoner dolaşım) Truncus pulmonalis (ventriculus dexter’den çıkar) Venae pulmonales (atrium sinistrum’a açılırlar)

Fetus’ta kan dolaşımı Doğumdan sonra kapanan oluşumlar Ductus arteriosus (Botalli) – ligamentum arteriosum (Botalli) Vena umblicalis – ligamentum teres hepatis Arteria umblicalis – ligamentum teres vesicae Foramen ovale – fossa ovalis Fetus’ta kan dolaşımı Placenta (yassı pasta) Vena umblicalis Ductus venosus Arantii Vena cava caudalis Karaciğer – venae hepaticae – vena cava caudalis Atrium dextrum Foramen ovale Atrium sinistrum Ostium atrioventriculare sinistrum Ventriculus sinister Aorta Arteriae iliaca interna Arteriae umblicales

A) V. axilliaris B) V. brachialis C) V. mediana D) V. cephalica E) V A) V. axilliaris B) V. brachialis C) V. mediana D) V. cephalica  E) V. cephalica accessoria

V. iliaca communis V.iliaca externa V.iliaca interna V.profunda femoris V.femoralis V.caudalis femoris Prox. 7. V.caudalis femoris Med. V.saphena medialis (M) V.caudalis femoris distalis 10. V.saphena lateralis (P)

http://www. youtube. com/watch. v=_ziP_uCt_OA http://www. vet. cornell http://www.youtube.com/watch?v=_ziP_uCt_OA http://www.vet.cornell.edu/oed/horsedissection/Search.asp?Fun=SBM# http://vimeo.com/27068558 http://www.youtube.com/watch?v=af-hEHWQXvY https://www.youtube.com/watch?v=fBnBaw6GXng https://www.youtube.com/watch?v=5SWFnZeG9vM