İmmunostimulating effect of Levamisole on the effect of bovine İMMUNOSTİMULANT ETKİLİ LEVAMİZOL’ÜN SIĞIR MASTİTİS, METRİTİS VE FÖTAL ÖLÜM ÜZERİNE ETKİSİ İmmunostimulating effect of Levamisole on the effect of bovine mastitis, metritis and foetal death Dr. Kutlay GÜRBULAK1

gibi imunostimulantlar ile İmmunostimulasyon oluşturulabilir GİRİŞ İmmunostimulasyon, bir canlının immun sistemini uyarmak olarak tanımlanabilir. İmmunostimulantlarla yapılan bu uyarım, çok belirgin spesifik bir immuniter reaksiyonun artması şeklindedir. Levamizol, Cimetidine, Alpha interferon, İsoprinosine, gibi imunostimulantlar ile İmmunostimulasyon oluşturulabilir

Levamizol’ün immunostimulant etkisi, ilk kez 1971 yılında, farelerde brucella aşısının koruyucu etkisini artırdığı tespit edilmesiyle ortaya çıkmıştır Levamizol’ün savunma mekanizması üzerindeki etkisi Fagositik hücreler ve fagositozis üzerine etkisi, Kemotaksis üzerine etkisi, Lenfositler üzerine etkisi, Lenfokinez üretimi ve gecikmiş hipersensitibilite, İnterferon oluşumu üzerine etkisi İmmunoglobulin seviyesi ve antikor oluşumu üzerine etkisi, Sitotoksisite üzerine etkisi, Yangı ve yara iyileşmesi üzerine etkisi

Levamizol’ün etkisi verilme zamanı, verilme sıklığı ve verilme dozuna bağlıdır Levamizol’ün etkisi timik humoral faktörlere de bağlıdır. Bu faktör, T ve B lenfositlerin arasında işbirliğinin kurulmasında, düzenlenmesinde etkin görev almaktadır. Sunulan çalışmada gebe ineklere levamizol uygulanması ile gerek annede gerekse doğumdan sonra yavruda nonspesifik hücresel ve humoral immuniteyi artırması amaçlandı

Bazı immunolojik parametreler üzerine etkisi araştırıldı. Çalışmanın Amacı Bu çalışmada immunostimulant etkili levamizol’ün sığırlarda Mastitis, Metritis, Fötal ölümler, Bazı immunolojik parametreler üzerine etkisi araştırıldı.

MATERYAL-METOT Çalışmanın Materyalini Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş’ne ait Lüleburgaz Sarmısaklı İnek Çiftliği’nde bulunan ve genel klinik muayene, memenin fiziksel muayenesi, sütün muayenesi, rektal muayene yapılarak sağlıklı ineklerden 6.5 aylık gebe, 3-7 yaşlı, ortalama 600 kg ağırlığında memesinde problem olmayan eşit süt verimindeki 20 deney, 10 kontrol olmak üzere toplam 30 adet Holstein ırkı inek oluşturmuştur.

METOT Çalışma süresince hayvanların immunolojik tepkilerinin farklı olmaması için Aynı beslenme programında ve aynı ortamda kalmaları sağlandı, Çalışma ve kontrol grubundaki hayvanlardan klinik ve laboratuvarla ilgili veriler aynı zamanda toplandı. Çalışma süresince hayvanlara levamizol haricinde herhangi bir ilaç ve aşı uygulaması yapılmadı.

Deney hayvanlarında immunostimulasyon oluşturmak amacıyla Çalışma grubundaki 6.5 aylık gebe 20 adet ineğe haftada 1 kez %10’luk levamizol (Levajekt®, Vetimex {Vetifarm}) 2.5 mg/kg ve ortalama yaklaşık 1500 mg/inek İ.M., 6 hafta boyunca uygulandı, doğuma 1 ay kala ilaç uygulaması kesildi. Kontrol grubundaki 6.5 aylık gebe 10 adet ineğe ise haftada 1 kez, 6 hafta boyunca 15 ml Placebo İ.M. olarak verildi ve doğuma 1 ay kala kesildi

Çalışma ve kontrol grubu ineklerde, Doğumdan 15 gün önce kan, Doğumdan hemen sonra kan, Doğumun 4. gününde, kan örnekleri alınarak serumu çıkarıldı –20° C’de deep freeze’de saklandı ve IgG miktarı ELISA ile tespit edildi.

Çalışma ve kontrol grubundaki buzağılardan, Doğduktan hemen sonra (kolostrumu emmeden önce), Emdikten sonraki 4. günde ( buzağılar kolostrumu toplam 4 gün emdi), Emdikten sonraki 14. günde kan örnekleri alınarak serumu çıkarıldı –20° C’de deep freeze’de saklandı ve IgG miktarı ELISA ile tespit edildi.

Çalışma ve kontrol grubundaki ineklerden Doğumdan hemen sonra, Doğumdan sonraki 4. gün, kolostrum örnekleri alınarak serumu çıkarıldı –20 °C’de deep freeze’de saklandı ve IgG miktarı ELISA ile tespit edildi.

Froti yapılarak, May grünwald stain ile tespit edildi. Çalışma ve kontrol grubundaki buzağıların kan örneklerinden, emdikten sonraki 4. günde Froti yapılarak, May grünwald stain ile tespit edildi. Total formül lökosit sayısı hemositometrik yöntemle saptandı. Giemsa boyası ile boyandı ve İmmersiyon objektif altında 100 hücre sayılarak eozinofil, bazofil, monosit, lenfosit ve nötrofil sayısı değerlendirildi.

Çalışma ve kontrol grubundaki ineklerde Memede yangı, İndurasyon, Ödem, Kızarıklık, Ağrı semptomları klinik muayene yapılarak, Süt ise CMT ile 5 hafta boyunca günlük kontrollerle tespit edilerek değerlendirildi.

Çalışma ve kontrol grubu ineklerde Fötal ölümler, Intrauterin ölüm (gebelikte), Doğum esnasında (güç doğuma bağlı), Doğum sonrası 2 aylık olana kadar ki ölümlerin hepsi fötal ölüm olarak değerlendirildi.

Çalışma ve kontrol grubu ineklerde Retentio secundinarum gelişip gelişmediği kontrol edildi. Endometritis ise doğumdan sonra haftada 1 kez, 6 hafta boyunca rektal muayene yapılarak (Envolusyonun kontrolü) ayrıca akıntının rengi, kokusu ve miktarına bakılarak değerlendirildi.

İstatistik Açıdan Deney, kontrol ve bir önceki yıl inek mastitis, metritis, fötal ölüm oranları için khi-kare (x²) testi uygulanmıştır. Ayrıca deney ve kontrol grupları arasında kan-serum, kolostrum-serum, buzağı kan-serum IgG düzeyleri ve buzağıların 4. gün Formül Lökosit oranları için ortalama değerin standart hatası ve t-testi kullanılmıştır.

Daha önceki yıl mastitis sayı ve oranı (n:250) Mastitis görülme sayısı BULGULAR Tablo-1. Deney ve kontrol grupları arasında mastitis oranları Aynı satırda farklı harf taşıyan değerler arasındaki fark önemlidir(p<0.05, x²:11.111). Deney grubu (n:20) Kontrol grubu (n:10) Daha önceki yıl mastitis sayı ve oranı (n:250) Mastitis görülme sayısı 1 2 21 Oran% 5a 20b 8.4b

Metritis sayı ve oranı (n:250) Tablo-2. Deney ve kontrol grupları arasında metritis oranları *Aynı satırda farklı harf taşıyan değerler arasındaki fark önemlidir(p<0.001, x²:23.823) Deney grubu (n:20) Kontrol grubu (n:10) Daha önceki yıl Metritis sayı ve oranı (n:250) Metritis görülme sayısı 2 4 117 Oran % 10a 40b 47b

Daha önceki yıl Fötal ölüm sayı ve oranı (n:250) Tablo-3. Deney ve kontrol grubu arasında fötal ölüm oranları *Aynı satırda aynı harf taşıyan değerler arasındaki fark önemsizdir (p>0.05) Deney grubu (n:20) Kontrol grubu (n:10) Daha önceki yıl Fötal ölüm sayı ve oranı (n:250) Fötal ölüm sayısı 1 23 Oran % 5a 10a 9.2a

Gruplar Deney Grubu Kontrol Grubu Tablo-4. Deney ve kontrol gruplarındaki inek kan-serum IgG düzeyleri *Aynı sütunda farklı harfi taşıyan değerler arasındaki fark önemlidir(p<0.05). Gruplar Doğumdan 2 hafta önce X S X Doğumdan sonra 1. Gün X S X 4. Gün X S X Deney Grubu 14.28 ± 0.437a 9.71 ± 0.328a 17.38 ± 0.481a Kontrol Grubu 11.48 ± 0.129b 5.67 ± 0.308b 10.41 ± 0.317b

Tablo-5. Deney ve kontrol gruplarında inek kolostrum- serum IgG düzeyleri *Aynı sütunda farklı harfi taşıyan değerler arasındaki fark önemlidir (p<0.05). Gruplar Doğumdan hemen sonra X S X Doğumdan sonra 4. Gün X S X Deney Grubu 24.37 ± 0.309a 19.18 ± 0.171a Kontrol Grubu 20.18 ± 0.708b 15.49 ± 0.231b

Doğumdan sonra kolostrum emmeden önce Tablo-6. Deney ve kontrol gruplarında doğan buzağıların kan- serum IgG düzeyleri *Aynı sütunda farklı harfi taşıyan değerler arasındaki fark önemlidir (p<0.05). Gruplar Doğumdan sonra kolostrum emmeden önce X SX Doğumdan sonra 4. Gün X S X Doğumdan sonra 14. Gün Deney Grubu 5.45 ± 0.319a 11.65 ± 0.615a 9.16 ± 0.411a Kontrol Grubu 4.07 ± 0.118a 8.43 ± 0.316b 7.14 ± 0.512b

Tablo-7. Deney ve kontrol gruplarındaki ineklerden doğan buzağıların 4 Tablo-7. Deney ve kontrol gruplarındaki ineklerden doğan buzağıların 4. gün Formül lökosit oranları *(p>0.05) Lenfosit Nötrofil Monosit Eozinofil Bazofil Deney grubu(n:) 54.55±2.103 39.55±2.04 2.8±0.399 2.65±0.33 - Kontrol grubu(n:) 41.4±2.301 52.5±2.47 2.8±0.34 3.1±0.53

Sonuç olarak Uzun yıllardan beri at, koyun, sığır, domuz gibi çiftlik hayvanlarında yüksek sayıdaki yavru ölümleri, ciddi bir problem oluşturmuştur. Bu kayıplar çoğunlukla enfeksiyöz kaynaklı olup, özellikle neonatal ve postnatal periyotlarda görülmektedir. Bundan dolayı daha çok hayvanlarda immünolojik durumu düzeltecek koruyucu yollara başvurulmaktadır.

Bu amaçla Gebe ineklere levamizol 2.5 mg/kg dozda, haftada 1 kez, 6 hafta boyunca, doğuma 1 ay kalana kadar uygulandığında, doğum sonrası mastitis, metritis görülme oranında önemli bir azalma, Hem ineklerde hem de buzağıların IgG seviyelerinde belirgin bir yükselme sağlanabileceği kanısına varılmıştır. Sonuç olarak postpartum dönemde gelişen puerperal hastalıkların ve enfeksiyonlara bağlı buzağı ölümlerinin azaltılmasında levamizol’ün diğer tedavi yöntemlerine alternatif olarak kullanılabileceğini söyleyebiliriz.