Yrd. Doç. Dr. Akın Usupbeyli Toplam Talep Yrd. Doç. Dr. Akın Usupbeyli

Temel Varsayımlar Basit Keynesyen ve IS-LM modelinden farklı olarak, Toplam Talep –Toplam Arz analizinde fiyatlar genel düzeyi sabit kabul edilmez. Aksine fiyatlar genel düzeyi milli gelir ve toplam harcamanın temel unsurudur. Basit Keynesyen ve IS-LM modelinde göz ardı edilen ekonominin üretim yanı ve emek piyasası bu modelde analizin merkezinde bulunmaktadır.

Toplam Talep Bir ekonomide farklı fiyatlar genel düzeyinde iktisadi birimlerin gerçekleştirmeyi planladıkları harcama düzeyini gösteren analize toplam talep eğrisi denir. Türetilişi itibariyle, farklı fiyatlar genel düzeylerinde IS ve LM’nin kesiştiği noktaların geometrik yeri olduğundan, toplam talep eğrisi üzerinde para ve mal piyasasında eşanlı denge söz konusudur. Toplam talep eğrisi ile bireysel talep ya da piyasa talep eğrileri arasında herhangi bir ilişki söz konusu değildir.

Toplam Talep Eğrisinin Negatif Eğimli Olma Sebepleri Fiyatlar genel düzeyi ile toplam harcama arasında negatif yönlü bir ilişki olduğundan, toplam talep eğrisi negatif eğimlidir. Bunun arkasında üç etki bulunmaktadır: Pigou Etkisi (Servet- Reel Balans): Fiyatlar genel düzeyindeki bir düşüş bireylerin sahip olduğu reel servetin artmasına, zenginleşen bireylerin de tüketim harcamalarını arttırıp, gelir düzeyinin artmasına neden olmasıyla ortaya çıkan etkidir

Toplam Talep Eğrisinin Negatif Eğimli Olma Sebepleri Keynes Etkisi (Faiz Etkisi): Fiyatlar genel düzeyindeki düşüşün reel para arzını arttırıp faiz oranının düşürerek yatırım harcamalarını dolayısıyla gelir düzeyinin arttırması şeklinde ortaya çıkan etkidir. Açık Ekonomi Etkisi: Fiyatlar genel düzeyindeki düşüşün reel para arzını arttırıp faiz oranını düşürmesiyle ülkeden sermaye çıkışının yaşanarak yerli paranın değer kaybetmesi ile ihracatı artarken ithalatın düşmesiyle gelir düzeyinde artış yaşanması şeklinde ortaya çıkan etkidir.

Toplam Talep Eğrisinin Eğimi Fiyatlar genel düzeyindeki değişimlerin milli gelir üzerinde yaratacağı etki toplam talep eğrisinin eğimine bağlıdır. Toplam talep eğrisi yatıklaştıkçabu iki değişken arasındaki ilişki şiddetlenir. Toplam Talep eğrisinin eğimi para politikası çarpanına dolayısıyla IS ve LM eğrilerinin eğimine bağlıdır. IS yatıklaştıkça ve LM dikleştikçe toplam talep eğrisi de yatıklaşacaktır.

Toplam Talep Eğrisinin Eğimi Çarpan değeri büyüdükçe ve yatırımların faize duyarlılığı arttıkça toplam talep eğrisi yatıklaşır. Para talebinin gelire ve faize duyarlılığı azaldıkça toplam talep eğrisi yatıklaşır.

Toplam Talep Eğrisinin Konumu Toplam Talep eğrisi IS ve LM eğrilerinin kesişimi olduğundan IS ve LM’nin konumunu eğiştiren tüm faktörler toplam talep eğrisinin de konumunu değiştirecektir. Ekonomide IS eğrisini sağa kaydıran her unsur (genişletici maliye politikası, servetin artışı vs.) toplam talep eğrisinde sağa kaymasına neden olur.

Toplam Talep Eğrisinin Konumu Ekonomide fiyatlar genel düzeyi hariç LM eğrisini sağa kaydıran her unsur toplam talep eğrisini de sağa kaymasına neden olacaktır. Diğer bir deyişle, nominal para arzının artması ve para talebinin azalması (alternatif ödeme araçlarının yaygınlaşması, tahvilin likiditesinin artması vs.) LM eğrisinin sağa kaydırırken toplam talep eğrisini de sağa kaymasına neden olur.

Toplam Talep Eğrisinin Konumu AD eğrisinin sağa kaymasına neden olan bir diğer unsur ekonomide yaşanacak olumlu talep şoklarıdır. Olumlu talep şoku, para ve maliye politikası dışında kalan, ekonomide toplam harcama düzeyinin artmasına neden olan şoklardır. Buna en önemli örnek döviz kurunda yaşanan artış sonucu yerli paranın değerini kaybetmesi ile yaşanan ihracat artışı ve ithalat azalışıdır.