GERİ DÖNÜŞÜM

İÇİNDEKİLER  Geri dönüşüm nedir?  Geri dönüştürülebilir ürünler  Geri dönüşüm sisteminin basamakları  Geri dönüşümün önemi  Geri dönüşüm: Kağıt endüstrisi-Piller  Geri dönüşüm ile ilgili bazı önemli notlar  Ülkeler ve çabaları  Tüketici olarak neler yapabiliriz!

Geri Dönüşüm Nedir ? Yeniden değerlendirilme imkanı olan atıkların çeşitli fiziksel ve/veya kimyasal işlemlerden geçirilerek ikincil hammaddeye dönüştürülerek tekrar üretim sürecine dahil edilmesine geri dönüşüm denir. TDK: Atıkların yeniden değerlendirilmesi durumu. Geri Dönüşümde Amaç Kaynakların lüzumsuz kullanılmasını önlemek ve atıkların kaynağında ayrıştırılması ile birlikte atık çöp miktarının azaltılması olarak düşünülmelidir.

Hangi Atıklar Geri Dönüştürülebilir?  Demir  Çelik  Bakır  Alüminyum  Kurşun  Piller  Kağıt  Plastik  Kauçuk  Cam  Motor yağları  Atık yağlar  Akümülatörler  Araç lastikleri  Beton  Röntgen filmleri  Elektronik atıklar  Organik atıklar

Geri Dönüşüm Sisteminin Basamakları 1.Kaynakta ayrı toplanması; Değerlendirilebilir nitelikli atıkların oluştukları kaynakta çöple karışmadan ve kirlenmesine izin verilmeden ayırarak toplanması. 2.Sınıflama; Bu işlem kaynağında ayrı toplanan malzemelerin cam, metal plastik ve kağıt bazında sınıflara ayrılmasını sağlayacaktır. Kaynağında sınıflara ayrılması zaman, nakliye ve işçilikten tasarruf yapılmasını sağlayacaktır. 3.Değerlendirme; Temiz ayrılmış kullanılmış malzemelerin ekonomiğe geri dönüşüm işlemidir. Bu işlemde malzeme kimyasal ve fiziksel olarak değişime uğrayarak yeni bir malzeme olarak ekonomiye geri döner. 4.Yeni ürünü ekonomiye kazandırma; Geri dönüştürülen ürünün yeniden kullanıma sunulmasıdır.

NEDEN GERİ DÖNÜŞÜM ÖNEMLİ? 1.Doğal Kaynaklarımız Korunur; Doğal kaynaklarımız dünya nüfusunun artması ve tüketim alışkanlıklarının değişmesi nedeni ile her geçen gün azalmaktadır. Bu nedenle malzeme tüketimini azaltmak, değerlendirilebilir nitelikli atıkları geri dönüştürmek sureti ile doğal kaynaklarımızı verimli kullanmak zorundayız. Bu nedenle geri dönüşüm doğal kaynaklarımızın korunması ve verimli kullanılması için son derece önemli bir işlemdir. Örneğin; kağıdın geri dönüşümü ile ormanlarda ağaçların daha az kesilmesini sağlamış oluruz. Benzer şekilde plastik atıklarının geri dönüşümü ile petrolden tasarruf sağlanabilir.

2.Enerji Tasarrufu Sağlanır; Geri dönüşüm malzeme üretiminde endüstriyel işlem sayısını azaltmak suretiyle enerji tasarrufu sağlar. Örneğin; metal içecek kutularının geri dönüşümü işleminde bu metaller direkt olarak eritilerek yeni ürün haline dönüştürüldüğünde bu metallerin üretimi için kullanılan maden cevheri ve bu cevherin saflaştırılma işlemlerine gerek olmadan üretim gerçekleştirilebilmektedir. Bu şekilde bir alüminyum kutunun geri dönüşümünden % 96 oranında enerji tasarrufu sağlanabilir. Benzer şekilde katı atıklarda ayrılan kağıdın yeniden işleme sokulması için gerekli olan enerji normal işlemler için gerekli olanın % 50’si kadardır. Aynı şekilde cam ve plastik atıkların da geri dönüşümünden önemli oranda enerji tasarrufu sağlanabilir.

3.Atık Miktarı Azalır; Geri dönüşümün uygulanması ile çöplere giden atık miktarında azalma sağlanarak bu atıkların taşınması ve depolanması işlemleri için daha az miktarda alan ve daha az enerji kullanılmış olur. Evsel atıklar için bu azalma ağırlık olarak fazla olmamakla birlikte hacimsel olarak bakıldığında oldukça önemli bir oran teşkil etmektedir. 4.Geri Dönüşüm Geleceğe ve Ekonomiye Yatırım Demektir; Geri dönüşüm uzun vadede verimli bir ekonomik yatırımdır. Hammaddenin azalması ve doğal kaynakların hızla tükenmesi sonucunda ekonomik problemler ortaya çıkabilecek ve işte bu noktada geri dönüşüm ekonomi üzerinde olumlu yapacaktır. Yeni iş imkanları sağlayacak ve gelecek kuşaklara doğal kaynaklardan yararlanma olanağı sağlayacaktır.

GERİ DÖNÜŞÜM Kağıt Endüstrisi Kağıt, kültürel ve sanayi alanındaki yeri ile insanlığın en önemli ihtiyaç maddelerinden biri olup, kağıt sanayinin gelişmesi bir ülkenin sanayi ve kültürel gelişmişlik düzeylerinin belirleyici etmenlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Hurda Kağıdın tekrar kağıt imalatında kullanılması: hava kirliliğini %74-94, su kirliliğini % 35, su kullanımını % 45 azaltabilmektedir.

Atık Kağıt Geri Dönüşümünün Avantajları Kullanılmış kağıtlar çöpe atıldığında üç ay içinde bozulmaktadır. Oysa kağıdın altı kez (her dönüşüm esnasında kağıt lifleri bir miktar incelir ve kullanılabilir, özelliğini kademe kademe kaybeder) geri dönüştürülmesi mümkündür. Kullanılan kağıt ve karton ürünlerinin çöpe atılmak yerine geri kazanım amaçlı değerlendirilmesi sayesinde yalnızca hammadde temini sağlanmış olmakla kalmayıp aynı zamanda ülke ekonomisi de büyük kazanç sağlayacaktır. Atık Kağıdın Ekonomik Yararları  Kağıt üretimi için gerekli olan ağaç kesimleri minimuma indirilerek orman varlığının korunması sağlanacak,  Hammadde yetersizliği nedeniyle ithalatı azaltacak,  Pahalı bir maliyeti olan selüloz üretim tesislerine yatırım yapması gerekmeyecektir,  Geri kazanım sektörü sayesinde yeni iş olanakları ortaya çıkacak ve istihdam artışı sağlanacaktır,

 Kağıdın bünyesinde bulunan bazı maddeler geri kazanıldığında kimyevi madde tasarrufu sağlanmış olur,  Üretimin atık kağıt kullanılarak yapılması halinde üretimde kullanılan kimyasalların daha az tüketilmesi dolayısıyla çevre kirliliği azalacaktır. Atık Kağıtlar İle Yapılan Üretimler Ülkemizde toplanan atık kağıtlarla yapılan üretimler  Dış ambalaj kutuları / buzdolabı, T.V. Vb.  Kromo karton (ilaç, deterjan ve diğer ambalaj kutuları)  Temizlik kağıtları (peçete, mendil, tuvalet kağıdı vb.)  Yazı kağıtları (defter, kitap)  Yumurta kartonları  Çatı kaplamaları şeklinde sıralanmaktadır. Atık kağıt kullanım oranları: 2001-% 66, 2002-% 74, 2003-% 79.6

PİLLER Pillerin insan sağlığına ve çevreye çok büyük zararları vardır. Piller cıva, kadmiyum, kurşun, çinko, mangan, lityum, demir, nikel, kobalt ve kimyasal maddelerden üretilir. Bu pillerin gelişigüzel çöplere atılması, doğrudan veya dolaylı olarak alıcı ortama verilmesi çevre açısından büyük tehlikeler yaratır. Metaller toprağa ve oradan da yeraltı sularına karışabilir. En başta toprak kullanılmaz hale gelir ve metallerin yarattığı su kirliliği sudaki ekosistemi alt üst eder. Etkilenen sadece su ekosistemi değil, aslında tüm ekosistemdir. Zaman içerisinde bu etkiler insanlar üzerinde de görülür. Atık pillerin sebep olduğu hastalıklar başında, nörolojik bozukluklar, merkezi sinir sistemi hastalıkları, kanser, böbrek ve karaciğer hastalıkları gelir. Pillerin içindeki tüm maddelerin zararı kimi zaman öldürücü boyuta ulaşabilir. Maddeler daha önce de belirtildiği gibi toprağa karışarak hayvanların yediklerinden ya da sulardan insan vücuduna karışır. Ayrıca bir küçük kalem pil 4 metrekare toprak kirletir ve bu toprağı üretim yapamaz hale getirir.

Mesela kadmiyum, insanlarda yüksek tansiyona, kalp hastalıklarına, akciğer kanserine ve kansızlığa neden olur. Kadmiyum; - İtai – itai ve akciğer hastalıklarına, prostat kanserine, kansızlığa, doku tahribine, - Anfiyen ve kronik neval tübüler bozukluğa ve böbrek üstü bezlerin tahribine neden olur. Kurşunun meydan getirdiği olumsuzluklar vücudun hassaslaşması, kuvvetten düşme, uykusuzluk, kabızlık, zihin bulanıklığı, böbrek hastalıkları ve felç olarak sıralanabilir. Kurşun; işitme bozukluğuna, sinir iletim sisteminde ve hemoglobin bileşiminde düşmeye, kansızlığa, mide ağrısına, böbrek ve beyin iltihaplanmasına, kısırlığa, kansere ve ölüme neden olmaktadır.

Sinir sisteminin cıva bileşiklerine karşı çok yüksek hassasiyeti vardır. Bunun yanında vücuda alınan civanın beyin ve böbrekler üzerinde de ağır tahribatlar yarattığı yapılan çalışmalarla tespit edilmiştir. Bunun yanında cıva konsantrasyonunun vücutta yükselmesi tansiyon yükselmesine, kalp krizine, deride kızarıklık ve yaralar oluşması ile gözlerin zarar görmesine neden olabilir. Cıva doğada bozulmaz. Cıva ve cıva bileşikleri halk ve çevre sağlığı bakımından çok tehlikeli ve toksittir. Akan pildeki cıva hızla deri veya solunum yolu ile vücuda girebilir. Bu maddenin eser miktarda suda bulunması dahi ciddi tehlike oluşturur. İçme suyu veya gıda zinciri yolu ile insan vücuduna giren cıva; - Parastezi, ataksi, dişartri ve sağırlık gibi nörolojik bozukluklara, - Merkezi sinir sisteminin tahribine ve kansere, - Böbrek, karaciğer, beyin dokularının tahribine, - Kromozomları tahrip edip sakat doğumlara neden olmaktadır.

GERİ DÖNÜŞÜMLE İLGİLİ BAZI ÖNEMLİ NOTLAR YERYÜZÜNDE KULLANILAN 77 BİN KİMYASAL MADDEDEN ANCAK % 10’U SAĞLIĞIMIZA VE ÇEVREYE ETKİLERİ AÇISINDAN ARAŞTIRILMIŞ; KANSOREJEN OLDUKLARI VE YAŞAM SİSTEMLERİNİ TEHDİT ETTİKLERİ TESPİT EDİLMİŞTİR. 1 LİTRE MOTOR YAĞI 800 BİN LİTRE İÇME SUYUNU 3.7 LİTRE BENZİN 3 MİLYAR LİTRE İÇME SUYUNU KİRLETEBİLMEKTEDİR AKDENİZE HER YIL 650 BİN TON PETROL, 120 BİN TON YAĞ, 60 BİN TON DETERJAN, 100 BİN TON CİVA, 38 BİN TON KURŞUN, 21 TON ÇİNKO, 320 BİN TON FOSFOR, 800 BİN TON AZOT AKITILIYOR. PİLİN YAPIMI İÇİN HARCANAN ENERJİ AYNI PİLİN ÜRETTİĞİ ENERJİNİN 50 KATIDIR. ŞARJLI PİL KULLANIN.

METAL VE PLASTİK GERİ DÖNÜŞÜMÜNDE İSE, YENİ AMBALAJ ÜRETİMİNE GÖRE % 95 ENERJİ TASARRUFU SAĞLANIR. SENEDE 9 BİN “DC-10”TİPİ UÇAK İMALİNE YETECEK KADAR ALÜMİNYUM KUTU ÇÖPE ATILIYOR BİR ALÜMİNYUM KUTU ÜRETİMİ İÇİN HARCANAN ENERJİ BİR TELEVİZYONU 3 SAAT ÇALIŞTIRABİLİR. ORMANLAR ISIYI YAZIN 5-8 DERECE DÜŞÜRÜR. KIŞIN 1-3 DERECE YÜKSELTİR. NEMİ SABİT TUTAR.

İSTANBUL’DA TÜKETİLEN 150 BİN TON KAĞIT GERİ KAZANILSA TÜRKİYE’DE YILDA 38 KM2 AĞAÇLIK ALAN KORUNABİLİR. DÜNYA 1 DAKİKADA 20,8 HEKTAR ORMAN ALANINI KAYBEDİYOR. KULLANILAN KAĞIT BEBEK BEZLERİ İÇİN MİLYARIN ÜSTÜNDE AĞAÇ KESİLMEKTE İKİ YAŞINA KADAR HER BEBEK İÇİN 20 AĞAÇ TÜKETİLMİŞ OLUYOR. ÜLKEMİZDEKİ ATIK SULARIN YAKLAŞIK %78’İ ARITILMADAN IRMAK,GÖL,DENİZLERE BIRAKILIYOR. SU KAYNAKLARININ % 75’İ TARIMDA, % 10’U ENDÜSTRİDE, % 15 MESKENLERDE KULLANILMAKTADIR. TÜRKİYE SU ZENGİNİ BİR ÜLKE DEĞİLDİR YILINDA 80 MİLYON OLACAĞIMIZI VARSAYARSAK KİŞİ BAŞINA SU TÜKETİMİ 1000 M3 ALTINA DÜŞECEKTİR.

1 ton kullanılmış kağıdın geri kazanımıyla, 17 Adet ağacın kesilmesi engellenmiş olur VE ATMOSFERDEN 30 KĞ ATIK AZALTILIR. KAĞIT ÜRETİMİNDE GERİ KAZANILMIŞ KAĞITLAR; % 40 KULLANILDIĞINDA ENERJİ TÜKETİMİ % SU TASARRUFU %60-80, HAVA KİRLİLİĞİ %90 EKONOMİYE KAZANDIRILMAKTADIR. Bir büro elemanının yılda 81 kilo yüksek vasıflı kağıdı çöpe attığını. Ülkemizde yılda yaklaşık bir milyon kağıtla gereksiz yazışma yapıldığını. İnsanların birbirine gönderdiği kağıtların % 44’ünün okunmadığını. Yeryüzündeki petrolün sadece % 4 lük bir kısmı plastik üretimi için kullanılmaktadır.

Bir büyük kayın ağacının 72 kişinin günlük oksijen ihtiyacını karşıladığını. 1975’teki bir araştırmaya göre; okyanuslarda dolaşan gemiler yılda yaklaşık kg plastik torbayı denizlere boşaltırlar. Dünya yüzeyi henüz bir plastik çöplüğüne dönmemişse, bunun nedeni denizlerin dibinin çöplük olarak kullanılmasıdır. Bez torba kullanmakla haftada 6 plastik torbayı kullanımdan çıkartmış oluruz. Bu da ayda 24 torba, yılda 288 ortalama bir yaşam (77 yaş) süresince de torba eder. Ülkemizde her 5 kişiden sadece biri bunu yapsa yaşamımız süresince 31 milyar plastik torba kullanımdan kalkmış olur. Plastik alışveriş torbaları petrol türevi bir termoplastik olan polietilen mamulüdür. Dolaysıyla plastik torba kullanımındaki azalma, bir ülkenin dışa bağımlılığında da bir azalma demektir.

ÜLKELER VE ÇABALARI HANGİ ÜLKE NASIL MÜCADELE EDİYOR? BANGLADEŞ: Plastik torba kullanımını yasaklanmış. ÇİN: Plastik torba kullanımını paralı yapmıştır. Çin sadece torbaları paralı yapmakla her yıl 37 milyon fıçı petrol tasarruf edecek. ABD: San Francisco kentinde alışveriş merkezleri ve eczanelerde petrol bazlı poşet kullanmak yasaklandı. FRANSA: Paris’te plastik poşet kullanımı bu yıl yasaklandı. Yasak 2010 yılından itibaren tüm ülke genelinde uygulanacak. HİNDİSTAN: Plastik poşet Yeni Delhi ve Bombay başta olmak üzere 4 eyalette yasak. TAYVAN: Plastik poşetin yanı sıra tek kullanımlık plastik çatal bıçak ve kaplara da yasak uygulanıyor.

KENYA: 2008’den itibaren bu poşetleri yasaklıyor. GÜNEY AFRİKA: İnce plastik poşetleri kullanmak yasak. Daha rahat dönüştürülebilenlerin kullanımı serbest. UGANDA: İnce plastik poşetler yasak, kalınlara ise vergi getirildi. RUANDA: 2005’te plastik torba kullanımını yasakladı. MAKEDONYA: Çevreyi kirlettiği gerekçesiyle naylon poşet kullanımının yasaklanmasını öngören yasal düzenleme (temmuz 2009) yapıldı. 6 ay içinde çarşı ve pazarlarda kese kağıdı uygulamasına geçilecek ve uymayanlara 6 bin Avro para cezası kesilecek.. İRLANDA: Her plastik poşete 20 cent vergi uygulanıyor. Kullanım % 90 azaldı..

Bizde sadece siyah torba yasak ! Türkiye'de siyah plastik torbayla mücadelede ilk adım İstanbul Büyükçekmece Belediyesi'nden geldi. Daha sonra Akçay, Bartın, Kocaeli, Kilis, Karasu, Samsun, Edirne belediyeleri de bu poşetleri yasakladı. İl ve ilçelerde, birbiri ardına gelen yasaklamalardan sonra, geçen eylül ayında Türkiye Belediyeler Birliği, encümen kararıyla ülke genelinde siyah poşet kullanımını toptan yasakladı. Ancak bu sevindirici gelişmeye rağmen, halen bakkallarda ve pazarlarda siyah naylon torba kullanımına devam ediliyor. Tüketici dernekleri, yerel yönetimlerin pazaryerlerini denetleyip tüketiciyi kesekâğıdı kullanımına yönlendirmesinin önemine dikkat çekiyor. Bir plastik torbanın kaliteli olup olmadığını kokusundan ve dokunulduğunda çıkardığı sesten anlamak mümkün. Kaliteli poşet kırıştırırken ses çıkarıyor. Kalitesiz poşetlerde katlandığında bu sesi duymak mümkün değil. Ayrıca kaliteli poşet kokusuz oluyor, kalitesizlerinse yaydığı kötü bir koku var.

Çukurova Üniversitesi Çevre Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi'nin yaptığı araştırmaya göre kanserojen madde içeren siyah poşetlerin, doğada çözülmesi 1000 yıldan fazla zaman almakta. Mücadeleci çevre örgütlerinin yıllar süren girişimleri zaman zaman sonuç veriyor, ancak halen plastik poşetlerin sadece yüzde 1'i geri dönüştürülüyor, yüzde 99'u yüzlerce yıl doğada kalıyor.

TÜKETİCİ OLARAK NELER YAPABİLİRİZ! Evlerimizde; Temizlik yaparken zehirli kimyasallar yerine doğal temizlik ürünlerini kullanabiliriz; arap sabunu, sirke, soda Organik boyalar ve doğal cilalar kullanabiliriz. Paketlenmiş meyve sebze yerine manav usulü alışveriş yapabiliriz. Cam şişe ve kavanozları, kağıtları ve alüminyum kutuları ayrı toplayıp geri kazanımını sağlayabiliriz. Plastik kapları tekrar kullanabiliriz. Doldurulabilir pilli ürünler alabiliriz. Geri dönüşümlü kağıttan yapılma kırtasiye ürünleri kullanabiliriz. Eski giysi, havlu ve çarşafları temizlik bezi yapabiliriz. Alışveriş torbalarını tekrar kullanabiliriz. Daha özenli alışveriş yaparak az tüketebiliriz.

Yıkanmış çamaşırlarımızı açıkta kurutabiliriz, çamaşır kurutma makineleri çok yüksek miktarda elektrik harcar. Ev eşyalarımıza uzun süreli dayanıklılık için iyi bakabiliriz. Bulaşık ve çamaşır makinelerimizi tam dolunca çalıştırabiliriz. Sıcak su için güneş enerjisi kullanabiliriz. Televizyonlarımızı ana kumandasından kapatarak kırmızı bekleme düğmesinin sürekli çektiği elektrikten tasarruf edebiliriz. Evlerimize akıllı sayaçlar taktırıp elektrik tüketimini ve maliyetini azaltabiliriz. Evlerimizin içinde ve dışında suyumuzu tasarruflu kullanmak için özen gösterebiliriz.

*Hayat çok ince, akil almaz incelikte ipliklerle örülmüştür. Her şey o kadar birbirine bağlıdır ki, İlkokul okuma kitabımızdaki bir sözü hiç unutmadım. Bir mıh bir nalı kurtarır. Bir nal bir atı,bir at bir komutanı, bir komutan bir orduyu, bir ordu bir ülkeyi kurtarır diyordu..

Maddi durumumuz ne olursa olsun, ister zengin olalım, ister fakir, hepimiz çok dikkatli olmak zorundayız. Bunda parayı da, maddiyatı da aşan büyük bir edep ve incelik vardır. İsviçre'de zaman zaman, belli periyotlarda, radyolar, televizyonlar, bir haberi duyurur. Şu tarihte, su saatte, adamlarımız gelecek. Siz lütfen hazırlığınızı yapın. Okumadığınız, ilgilenmediğiniz, kullanmadığınız ne kadar kitap, dergi, gazete varsa, kâğıt, ambalaj,kutu varsa, velev ki, bir ilaç prospektüsü dahi olsa, kapının önüne koyun. İsviçre'nin kalkınmasına yardımcı olun. Fazla ağaç ziyanına engel olun.

AZ TÜKETELİM !... TEKRAR KULLANALIM !... GERİ KAZANALIM !...

KAYNAKLAR

BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM. AYŞE TUNÇ