Cəbr və analizin başlanğıcı dərsi – təqdimat. x sinif Funksiyanın təyin oblastı və qiymətlər çoxluğunun tapılması. Göygöl rayon Üçtəpə kənd orta məktəbin müəllimi – Nurlan Quliyeva

ı qrup – arqument ıı qrup – funksiya ııı qrup – uyğunluq ıv qrup - çoxluq

Mövzunun adını araşdıraq 1) Funksiya sözünün mənasını necə izah edə bilərsiniz? 2) Şagirdin funksiyası hansıdır? 3) Müəllimin funksiyası hansıdır? 4) Ümumiyyətlə funksiyanı necə başa düşürsünüz?

Komandaların cavabları Funksiya latın mənşəli sözdür. Yerinə yetirmək mənasını verir. Şagirdin funksiyası oxumaq, öyrənmək, biliklərini tətbiq etmək və cavab verməkdir. Müəllimin funksiyası dərsi qurmaq, bilikləri mənimsətmək, müzakirələr aparmaq, qiymətləndirmək və sairədir. Funsiya ifadə etdiyi dəyişən kəmiyyətlər arasındakı asılılığı göstərir.

oglanın fəaliyyətlərini sadalayın. Fəaliyyətə uyğun nəticələri deyin. Qğlan evdə oğuldur. Oğul üçün müəyyən iş və vəzifələr təyin olunmuşdur. Onları necə yerinə yetirməsi oğulun qiymətidir. Oğlan məktəbdə şagird kimi təyin olunub, yaxşı və ya pis oxuması qiymətidir.

Təbiətdəki funksional asılığa aid misallar göstərin. Sual: Təbiətdəki funksional asılığa aid misallar göstərin.

Cavablar Suyun artması yağıntıdan asılıdır. Qaynama temreparurdan asılıdır. Zəlzələlər textonik hərəkətlərdən asılıdır. Quraqlıq havaların isti keçməsindən asılıdır.

Yuxarıdakı fikirləri ümumiləşdirərək şagirdlər funksiya haqqında aşağıdakı nəticəyə gəlirlər Funksiya iki dəyişən kəmiyyət arasında asılılıqdır. Kəmiyyətlərdən biri sərbəst, digəri asılı dəyişir. Sərbəst dəyişənin hər bir qiymətinə asılı dəyişənin yeganə qiyməti uygun gəlir

Müəllimin şərhi: 1) Funksiya — X çoxluğunun hər bir elementinə qarşı Y çoxluğunun bir elementini uyğun qoyan F münasibətinə deyilir. Bu zaman X çoxluğu F funksiyasının təyin oblastı, Y çoxluğu isə qiymətlər oblastı adlanır. y = f(x) 2) Sərbəst dəyişənin-arqumentin aldığı qiymətlər çoxluğu funksiyanın təyin oblastıdır. D(f) kimi işarə olunur. 3) Asılı dəyişənin-funksiyanın tapılmış qiymətləri funksiyanın qiymətlər çoxluğudur. E(f) kimi işarə olunur.

Tapşırıq Bir neçə funksiya yazın. Cavablar y = 2x + 5 y = 4 – x f(x) = 7x – ½ f(x) = x-5 y = x2 f(x) = 5/x-9

Sual: y = kx + b ( k və b ədədlərdi) funksiyası haqqında nə deyə bilərsiniz? Cavablar: Xətti funksiyadır, sərbəst dəyişənin dərəcəsi vahiddir. Qrafiki düz xətdir. Sərbəst dəyişən istənilən qiyməti ala bilər. D(f) = R Asılı dəyişən istənilən qiyməti ala bilər. E(f) = R

Dəyişəni kök işarəsi altıda olan funksiyalar araşdırılır f(x) = √(x-5) funksiyanın təyin oblastını və qiymətlər çoxluğunu tapın. x-5 ≥ 0, x ≥ 5 D(f) = [ 5, ∞ ), E(f) = R Tapşırıq: Həlli:

Kəsr funksiyalar araşdırılır. f(x) = 5/x-9 funksiyanın təyin oblastını və qiymətlər çoxluğunu tapın. Funksiya x – in məxrəci sıfra cevirən qiymətində təyin olunmayıb. 9 məxrəci sıfra çevirir. D(f) = (-∞, 9) U (9, ∞) E(f) = R Tapşırıq: Həlli:

Kvadrat funksiyalar haqqında nə deyə bilərsiniz? Sual Kvadrat funksiyalar haqqında nə deyə bilərsiniz? Qrafiki. Cavab: Funksiyanın təyin oblastı bütün həqiqi ədədlər çoxluğudur. D(f) = R Qiymətlər çoxluğu müsbət həqiqi ədədlər çoxluğudur. E(f) = (0,∞)

Komandalarin işci vərəqlərindən birinin nümünəsi Funksiyanın qrafiki nədir? Tərs mütənasib və düz mütənasib asılılığı necə başa düşürsünüz? Funksiyanın təyin oblastı nədir? y = √x-8 funksiyasının qrafikini qurun y = √(3 – 1/x) funksiyanın təyin oblastını tapın.

İndi testləri həll edək

Qiymətləndirək ı qrup – arqument ıı qrup – funksiya ııı qrup – uyğunluq ıv qrup - çoxluq

Əladı!

Riyaziyyat-x www.Google.az www.Google.ru www.vikipedia.az Mənbələr Riyaziyyat-x www.Google.az www.Google.ru www.vikipedia.az