Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Temel Kavramlar Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü 06532, Beytepe ANKARA e-Posta: sadi @ hacettepe.edu.tr Web: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~sadi/

Eğitim Teknolojisi Nedir? Eğitim teknolojisinin eğitim süreci içindeki yeri Program Geliştirme: “Eğitimin planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi işlemleri”dir Çilenti (1984). Program Geliştirmede aşamalar: Eğitimin planlanması, Eğitimin yürütülmesi Değerlendirme Eğitim teknolojisinin başlangıcı: “Bunu nasıl öğretirim?” Program geliştirme süreciyle bağlantısı: “eğitimin yürütülmesi” aşaması, yani bireylerin özel amaçlara (hedeflere) ulaşmalarının sağlandığı aşama. Eğitim teknolojisi, “öğrencileri, eğitim programlarında belirlenmiş olan özel amaçlara ulaştırma süreciyle uğraşan bilim dalı”dır.

Eğitim Teknolojisi Nedir? Eğitim teknolojisi, “öğretme-öğrenme süreçlerinin yapısallaştırılması, yani öğretme-öğrenme süreçlerinin tasarlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi işi” dir (Alkan, 1998). Programı oluşturan bütün ögeler birbirleriyle organik bir ilişki içindedirler. Bu nedenle eğitim teknolojisi programın bütünüyle ilgilidir ve programın bütününü kapsar. Eğitim teknolojisi, “öğrenme ile ilgili sorunların analizi ve çözümünde insanları, yöntemleri, düşünceleri, araç-gereçleri ve organizasyonu içeren karmaşık ve tümleşik bir süreç”dir (Ergin, 1998).

Sistem Yaklaşımı Öğretim Hedefleri Konu Alanı Giriş Davranışları Öğretim Stratejisi Öğretim Yöntem ve Teknikleri Öğretim Materyalleri Değerlendirme Dönüt (Geri Bildirim) Sistem yaklaşımı bir bütünü, onu oluşturan parçaları ve parçalar arasındaki ilişkileri göz önünde bulundurarak ele alıp incelemektir. Program geliştirme sürecine sistem yaklaşımıyla bakıldığında programın boyutlarından birinde olan bir değişmenin sistemde yer alan diğer boyutları da etkilediği anlaşılır.

Sistem Yaklaşımı ve Öğretim Materyalleri “Öğretim araç ve materyalleri” öğretim programının hem bir alt ögesi hem de alt sistemidir. Öğretim sürecinde kullanılan araç ve materyallerin eğitim hedefleriyle, konu alanıyla, öğrenci giriş davranışlarıyla, öğretim strateji yöntemleri ile uyumlu olması gerekir. Bu uyumlu çalışma gerçekleşmediğinde bundan bütün yapı etkilenir.

Öğretme-Öğrenme ve İletişim Süreçleri Bir öğretim etkinliği sırasında öğrenen bireylere herhangi bir konuda bir şeyin öğretilebilmesi için öğreticiyle öğrenenler arasında o konuda bir iletişimin kurulması gerekmektedir. Öğretme-öğrenme süreçlerinde gerçekleştirilen tüm etkinliklerin temelde birer iletişim etkinliğidir.

İletişim-Öğrenme-Öğretme Başarılı bir öğretim etkinliği için etkili bir iletişim gereklidir. Öğrenme - Öğretme Süreci, en genel anlamıyla bir iletişim sürecidir. İletişim ise, iki birim arasındaki anlamlı mesaj alış verişi süreci olarak tanımlanabilir. İletişim iki birim arasında birbiriyle ilişkili mesaj alışverişidir.

İletişim Sürecinin Ögeleri Bir iletişimde etkili olan beş değişkenden söz edilebilir: Bunlar; "Kaynak, Mesaj, Kanal, Alıcı ve Dönüt" dür. Kaynak bilgiyi, mesajı ileten birimdir. Bu birim, kitap, gazete, dergi, radyo, TV ya da yüz yüze iletişimde bir insan olabilir. Mesaj iletişimin içeriğidir. İletilmek istenen bilgi, fikir, mesajı oluşturur. Kanal mesajın sunuluş biçimidir. Mesaj, sözlü ya da yazılı olarak sunulabilir. Alıcı mesajın gönderildiği birimdir. Mesajı okuyan, dinleyen, izleyen; kişidir. Dönüt ise, alıcının mesaja verdiği tepkidir; alıcının mesajı nasıl yorumladığını gösterir.

Geleneksel İletişim Modeli Kaynak Alıcı Mesaj Kanal Kim? Kime? Ne? Nasıl? Geri Bildirim (Dönüt) Neden? Nerede? (Ortam) Ne zaman? 5N 2K

İletişim Süreci ve Yaşantı Alanı Kaynak Kodlama Yaşantı Alanı Kod Çözme Alıcı Mesaj Ortak Yaşantı Alanı Dönüt

Sınıfta İletişim Süreci Yöntem Mesaj Öğretmen Öğrenci KAYNAK Mesajın ileti birimi MESAJ İletişimin içeriği KANAL Mesajın sunuluş biçimi ALICI Mesajın gönderildiği birim DÖNÜT Alıcının mesaja verdiği tepki Kanal

Öğretme-Öğrenme Süreci ile İletişim Süreci Arasındaki Benzerlik Öğretmen Öğretim İçeriği Öğretim araç ve yöntemleri Öğrenci Öğrenme Tepkileri (Dönüt) (Kaynak) (Mesaj) (Kanal) (Alıcı)

Öğretmenin Yanıtlayacağı Sorular Öğretmenin iletişim becerisini artırmak amacıyla iletişim olgusunu çözümlerken öncelikle kendi kendisine şu gibi soruları sorması ve yanıtlaması gerekir; İleteceğim mesaj sonrasında ne olmasını bekliyorum? Ortamı etkileme anlamında neyi başarmak istiyorum? Gerçekleştireceğim iletişim sonucunda öğrencilerimin neye inanmalarını, ne söylemelerini, ne yapmalarını istiyorum? Psikolojik anlamda, öğrencilerimde hangi etkileri oluşturmak ve onlardan hangi tepkileri almak istiyorum?

İletişim Sürecinin Etkililiği Bir iletişim sürecinin etkililiğini belirleyen koşullar: Simgelerin benzer biçimde tanımlanması Dilin anlaşılır bir şekilde kullanılması Çoklu kanal kullanılması Dönüt sisteminin sağlanması

İletişim Süreçleri ve Sonuçları… Ortama yaptığı olumlu katkılar, Bıraktığı etkiler, Başvurulduğunda/kullanıldığında yarattığı etkileşim açısından aynı niteliklere sahip değildir.

İletişim Süreci ve Ögeler Bir iletişim etkinliği yaşanırken amaçlanan sonuçlara ulaşılmasında, tarafların (kaynak ve hedef) sorumluluk almalarının önemli bir yeri vardır. Sınıfta öğretmenin çabaları yanında öğrencinin de katılımı önemlidir. Öğrenme-öğretme süreçlerinde mesajı ileten kişi her zaman karşısında sorumluluk bilincine sahip, üst düzeyde güdülenmiş bireyler bulamayabilecektir. Bu durum mesajın iletilmesi sürecinde kalıcı etkilerin yaratılamayışı anlamına gelir. Bunun anlamı şu şekilde açıklanabilir. Mesajı ileten kişi olarak öğretmen: Mesajın içeriğini ve Mesajın iletilme biçiminin özenle düzenlenmelidir.

Materyal Nedir? Materyallerin, hedeflere ulaşmak için seçilip, belli ilkeler doğrultusunda düzenlenen içeriğin, görsel ya da yazılı formları oldukları söylenebilir. İletmek istediğimiz içeriği ya da mesajı; görsel, işitsel, yazılı ya da dokunsal formlarda taşıyan öğrenme ortamı unsurları olarak tanımlanabilir. Bir slayt, bir tepegöz saydamı, bir film şeridi, bir teyp ya da video kaseti, bir CD gibi.

Öğretim Materyallerinin Getirileri Soyut fikirleri somutlaştırırlar. Zamandan ekonomi sağlarlar. İçeriğin tutarlı biçimde sunulmasını olanaklı kılarlar. Bireysel farklılıklara hizmet etmeyi kolaylaştırırlar. Öğretim ortamını zenginleştirirler.

Başvuru Kaynakları Alkan, C. (1998). Eğitim teknolojisi (Yenilenmiş 6. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. Çilenti, K. (1984). Eğitim teknolojisi ve öğretim. Ankara: Gül Yayınevi. Ergin, A. (1998). Öğretim teknolojisi iletişim (2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. Heinich, R., Molenda, M., Russell, J. D. ve Smaldino, S. E. (1999). Instructional media and technologies for learning (Sixth Edition). New York: Macmillan Publishing Company. Seferoğlu, S. Sadi (2009). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.

Teşekkürler!!! 