NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK II Uluslararası Muhasebe NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu ubyo.nisantasi.edu.tr

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Muhasebe bilgilerinin işletme içi ve işletme dışı bilgi kullanıcıları için önemi nedir? İşletme ile ilgilenen taraflar işletme içi bilgi kullanıcıları ve işletme dışı bilgi kullanıcılarıdır. İşletme içi bilgi kullanıcıları genellikle işletme ile ilgili her tür finansal bilgiyi elde etme yetkisine sahip işletme yöneticilerinden oluşur. İşletme yönetiminde üretim, planlama, finansman ve diğer işlevlerin yerine getirilebilmesi için alınacak kararlarda çoğu zaman işletmenin finansal durumu, faaliyetlerinin sonucu ve bu sonucun oluşumunu gösteren bilgilere gereksinim vardır. İşletme dışı bilgi kullanıcıları da finansal bilgiyi kullanmalarına göre mevcut ve potansiyel yatırımcılar, mevcut veya potansiyel kredi verenler, mevcut veya potansiyel müşteri ve satıcılar, devlet gibi. İşletme dışında olan; fakat işletme ile doğrudan ekonomik ilgisi olan veya olma eğiliminde olan taraflar ile bunların dışında kalan ve işletmeyle ilgileri doğrudan olmayan dolaylı ilgili taraflardan söz edebiliriz. Örneğin kamu, basın gibi. İşletme dışı bilgi kullanıcılarının işletme ile bilgi gereksinimleri finansal muhasebe tarafından ve genel amaçlı finansal tablolar aracılığıyla sağlanacaktır. İşletme ile ilgili tarafların bilgi gereksinimleri birbirinden farklıdır. Muhasebe, işletmenin finansal durumu ve faaliyet sonuçları ile ilgili olarak işletmeye sermaye sağlayan taraflara, devlete, potansiyel yatırımcı ve kredi verenlere ve işletmeyle ilgili tüm taraflara bilgi sağlar. İşletme ile ilgili işlevlerin yerine getirilmesi sırasında hem işletme içindeki hem de işletmeler arasındaki finansal bilgi akışı ve iletişimi muhasebe aracılığıyla sağlanır. Ayrıca işletmenin performansının değerlendirilmesi, harcamalarının kontrolü, geleceğin planlanmasını da sağlayan bir araçtır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Farklı ülkelerdeki muhasebe uygulamalarının gelişimini etkileyen temel faktörler nelerdir? Bir ülkenin muhasebe sisteminin gelişimi çok sayıda faktör tarafından etkilenir. Bunları beş temel değişken olarak ele alabiliriz: İşletme ve işletmeye sermaye sağlayan taraflar arasındaki ilişki (sermayenin kaynakları) Diğer uluslarla politik ve ekonomik bağlar. Ulusun yasal sistemi Ulusun ekonomik sistemi ve gelişmişlik düzeyi Ulusun kültürü ve kültürel değerleri NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Uluslararası işletmecilik faaliyetleri ile ilgili işlemler nasıl kayda alınır? İşletmeler yabancı para cinsinden ölçülmüş ya da gerçekleşmiş olan varlık, borç, hâsılat ve giderleri için uygun bir kayıt düzeni geliştirmek zorundadır. Bu işlemler mal ya da hizmetlerin yabancı para cinsinden alım satımı veya yabancı para cinsinden borç alma ve borç işlemlerinden kaynaklanır. Esnek döviz kuru sistemine bağlı olarak, işletmenin uluslararası işlemi gerçekleştirdiği tarih ile işlemden doğan mal, hizmet veya ilgili varlığın alındığı veya teslim edildiği tarih birbirinden farklı olabilir ve dolayısıyla bu tarihlerdeki döviz kurları da değişmiş olabilir. Bir işletme için yabancı paralı işlemler söz konusu olduğunda bu işlemlerin muhasebeleştirilmesiyle ilgili olarak muhasebeyi ilgilendiren üç aşama söz konusudur: Yabancı para cinsinden işlemin işlem tarihinde muhasebe kayıtlarına geçirilmesi İşlem tarihi ile işlemin vade tarihi arasında bilanço hazırlandığı durumlarda döviz kurlarında meydana gelen değişikliklerin işleme yansıtılmak üzere düzeltilmesi ve ortaya çıkan kâr veya zararı ele alış şekli Vade tarihinde, işleme ilişkin alacak veya borçlar kapatılırken ödeme veya tahsilâta ilişkin kayıtların yapılması ve döviz kurlarında meydana gelen değişmelerin yansıtılması Yabancı para cinsinden gerçekleştirilmiş bir işlem o ülkenin kendi para birimine çevrilerek kayda alınır. Ancak döviz kurlarında meydana gelen değişmeler döviz kâr veya zararının ortaya çıkmasına yol açar. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © FARKLI PARA BİRİMİ İLE HAZIRLANMIŞ FİNANSAL TABLOLARIN ANA ŞİRKETİN FİNANSAL TABLOLARINA ÇEVRİMİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER NELERDİR? TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARINA GÖRE HANGİ ÇEVRİM YÖNTEMLERİ KULLANILMALIDIR? Finansal tabloların bir para birimi cinsinden ana şirketin ülkesinin para birimine çevriminde kullanılan yöntemler; cari olan-cari olmayan kalemler yöntemi, parasal olan-parasal olmayan kalemle yöntemi, zaman faktörüne dayalı yöntem, cari kur yöntemidir. CARİ OLAN-CARİ OLMAYAN KALEMLER YÖNTEMİ Bu yönteme göre, bağlı şirketlerin cari varlıkları ve cari borçları cari kurdan; yani bilanço tarihindeki kurdan çevrilir. Cari olmayan varlıklar ve cari olmayan kaynak unsurları (uzun vadeli borçlar ve öz sermaye kalemleri) tarihi kurdan çevrilir. Gelir tablosu kalemleri, genellikle her faaliyet dönemi için başvurulabilen ortalama döviz kurundan veya raporlanan tüm dönemi kapsayan ağırlıklı ortalama temeline hesaplanmış kurdan çevrilir. Ancak cari olmayan varlıklarla ilgili ve cari olmayan uzun dönemli borçlarla ilgili gelir ve gider unsurlarının çevriminde ilgili bilanço kalemlerinde olduğu gibi ilgili varlık ve yükümlülüğün oluştuğu tarihte geçerli olan kur kullanılır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © PARASAL OLAN-PARASAL OLMAYAN KALEMLER YÖNTEMİ Bu yönteme göre parasal varlıklar ve parasal yükümlülüklerle ilgili kalemler cari döviz kuru ile çevrilir. Parasal olmayan kalemler ise tarihi kurlardan çevrilir. Gelir tablosu kalemleri o dönemin ortalama kurundan çevrilir. Fakat parasal olmayan varlıklarla direkt ilişkisi olan satılan malların maliyeti ve amortisman gibi unsurlar ilgili tarihi kur üzerinden çevrilir ZAMAN FAKTÖRÜNE DAYALI YÖNTEM Bu yöntem parasal olan-parasal olmayan kalemler yönteminin değiştirilmiş bir şeklidir. Parasal değerleriyle ölçülmüş bulunan varlıklar ve borçlar, parasal değerleri ile ilgili olan tarihlerde etkili olan döviz kurundan çevrilmelidir. Tarihi maliyetlerle yabancı paralı finansal tablolara taşınan varlıklar ise tarihi kurla değerlenir. Gelir ve gider kalemleri hangi işlemden dolayı gerçekleşmişse işlemin yapıldığı tarihte geçerli olan kur üzerinden çevrilir NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © CARİ KUR YÖNTEMİ – Bu yönteme göre tüm varlık ve borçlar bilanço tarihindeki kurdan; öz kaynaklar ise tarihi kurdan çevrilir. – Gelir tablosunun çevriminde ya işlemin oluştuğu tarihteki döviz kuru ya da gelir tablosunun kapsadığı dönemin ağırlıklı ortalama kuru kullanılabilir. – Ülkemizde bu konu ile ilgili standart, “Kur Değişim Etkilerinin Muhasebeleştirilmesi” adlı 12 Nolu muhasebe standardıdır. TMS 12 yabancı ülkelerdeki bağlı ortaklıkları iki grupta sınıflandırır: – Kendi kendine yeterli olan ve yabancı ülkelerde faaliyette bulunan otonom bağlı ortaklıklar – Faaliyetleri finansal tabloları düzenleyen işletmenin ayrılmaz bir parçası olan bağlı ortaklıklar (entegre bağlı ortaklıklar) – Otonom bağlı ortaklıklar için kullanılacak çevrim yöntemi cari kur yöntemidir. Entegre bağlı ortaklıkların kullanması gereken yöntem “zaman faktörüne dayalı” çevrim yöntemidir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Dünya çapında muhasebe ve denetim standartlarının oluşturulmasında etkisi olan örgütler hangileridir? – Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB) – Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi (IASC) – Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC) – Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) – Avrupa Birliği (AB) – Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Örgütü (IOSCO) NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Farklı ülkelerdeki farklı vergi uygulamalarından yarar sağlayabilmek için uluslararası işletmeler ne tür yollara başvurabilirler? – Vergileme uluslararası işletmeler açısından önemli bir konudur. İşletmeler vergi yüklerini en aza indirgemek için transfer fiyatlaması yapabilirler. Transfer fiyatlaması farklı ülkelerdeki vergi oranlarındaki farklılıklardan yararlanmak için, rekabet üstünlüklerinden yararlanmak için veya nakit akışları üzerindeki denetimlerden kaçınmak için kullanılabilir. – Vergi yükünü azaltmak için uluslararası işletmeler için ikinci araç faaliyetlerini “vergi cennetlerinde” sürdürmektir. Bu vergi cenneti ülkeler kurum kazancı üzerinden ya hiç vergi almaz ya da çok düşük bir vergi oranı uygularlar. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © kaynaklar John J. Wild, Kenneth L. Wild Uluslararası İşletmecilik , Nobel Akademik Yayınları Çağrı Bulut , İge Pınar Uluslararası İşletmecilik Temel Kavramlar, Nobel Yayınları Funda Yalım Uluslararası İşletmecilik , Türkmen Kitapevi Esin Can Mutlu  Uluslararası İşletmecilik , Beta Basım Yayım Recai Coşkun, Ali Taş, Umut Sanem Çitçi Küreselleşme ve Uluslararası İşletmecilik, Adra yayıncılık NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©