YANGINA KARŞI GÜVENLİK TEDBİRLERİ Öğr. Gör. Mehmet Ali ZENGİN

KONU BAŞLIKLARI 2.2. Geçit Yolları ve Çıkış Yerleri 1. GİRİŞ 2. YANGINA KARŞI ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ 2.1. Merdiven Boşlukları 2.2. Geçit Yolları ve Çıkış Yerleri 2.3. Çıkış Kapıları 2.4. Yangın Söndürme Malzemeleri 2.5. Yangın Muslukları ….. 3. İŞ YERİNDE YANGIN GÜVENLİĞİ İŞARETLERİ İLE İLGİLİ ASGARİ GENEL GEREKLER 3.1. Yangın ekipmanının bulunduğu yerler 3.2. Yangınla mücadelede kullanılan renkler 3.3. Yangınla mücadele işaretleri 3.4. Parlayıcı ve Patlayıcı Tehlikelerin Uyarı İşaretleri 4. KAYNAKLAR

1. Giriş Yanıcı, parlayıcı, patlayıcı maddelerle birlikte yaşamak zorunda olan insanoğlu, yanma olayını ve kontrolünü, yani yangın güvenlik tedbirlerini bilmek durumundadır. Genellikle, yangın çıkma ihtimalinin zayıf olduğu düşüncesi ile yangına sebep olabilecek unsurlar göz ardı edilmekte ve öngörülen tedbirler alınmamaktadır. İnsanların sağlık ve güvenlik yönünden yangınlardan ya da patlayıcı ortamların tehlikelerinden korunması gerekmektedir. Gerek mevzuatta ve gerekse ilgili standartlarda bulunan hukuki yaptırımlar ve normlar, bu husustaki usul ve esasları düzenlemektedir. İş yerinde özellikle işverenler, yangın ve patlamaların önlenmesi ve bunlardan korunmayı sağlamak amacıyla, yapılan işlemlerin doğasına uygun olan teknik ve organizasyona yönelik önlemleri alır. Bu önlemler alınırken aşağıda belirtilen temel ilkelere ve verilen öncelik sırasına uyulur; Yanıcı ve patlayıcı ortam oluşmasını önlemek, Yapılan işlemlerin doğası gereği yanıcı, parlayıcı veya patlayıcı ortam oluşmasının önlenmesi mümkün değilse, ortamın tutuşmasını önlemek, Çalışanların sağlık ve güvenliklerini sağlayacak şekilde yangın ve patlamanın zararlı etkilerini azaltacak önlemleri almak.

DEPOLAMA Birlikte depolanabilen ve depolanamayan gruplar : •GRUP 1 ve GRUP 4 birlikte depolanabilir •GRUP 2 ve GRUP 3 birlikte depolanabilir •GRUP 5 hiçbir grupla birlikte depolanamaz •GRUP 6 hiçbir grupla birlikte depolanamaz •GRUP 1 ve GRUP 2 birlikte depolanamaz •GRUP 3 ve GRUP 4 birlikte depolanamaz •GRUP 2 ve GRUP 4 birlikte depolanamaz •BOŞ tüplerle DOLU tüpler her zaman birbirinden ayrı depolanmalıdır

1. Giriş Yangınla mücadelede temel prensip, yangının çıkmasının önlenmesidir. Ancak tüm dikkat ve tedbirlere rağmen her zaman bir yangın riski vardır. Yangın çıktığında ise kısa sürede tespiti ve doğru ve mantıklı bir şekilde müdahale ile en az zararla söndürülmesidir. Yangınla mücadelede uygun görülen bir mantık sırası aşağıda verilmiştir. Yangın çıkmasının önlenmesi, Yangının kısa sürede tespiti, Yangının yayılmasının önlenmesi, Yangının söndürülmesi, Yangın sırasında tahliye. Yangına karşı alınacak güvenlik önlemleri hakkındaki farklı tanımlar, önceki ünitelerde mevcuttur. Bu ünitenin amacı, özellikle yangınla ilgili alınacak tedbirler hakkında önemli bazı bilgilerin pekiştirilmesidir.

2. YANGINA KARŞI ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ 2.1. Merdiven Boşlukları İşçilerin, işyerinin herhangi bir kısmında, ateş ve dumana karşı korunmuş bir merdiven boşluğuna veya ateş kesici bir duvarın kapısına ulaşabilecekleri uzaklık; Çok tehlikeli yerlerde 15 metreyi, Tehlikeli ve az tehlikeli yerlerde 30 metreyi geçmeyecektir.

2. YANGINA KARŞI ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ 2.2. Geçit Yolları ve Çıkış Yerleri 100’den (100 dâhil) az işçi çalıştırılan iş yerlerinde, geçit yollarının genişliği, en az 120 santimetre olacak ve 100’den fazla işçi çalıştırılan iş yerlerinde, her 100 kişi için bu genişlik, 60 santimetre artırılacaktır. 500 ‘den (500 dâhil) fazla işçi çalıştırılan iş yerlerinde, en az 2 çıkış yeri bulundurulacaktır. Merdiven boşlukları ile imdat çıkış yollarının her iki tarafında, kolaylıkla açılan ve kendiliğinden kapanabilen ateş kesici yanmaz kapılar bulunacaktır.

2. YANGINA KARŞI ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ 2.3. Çıkış Kapıları Çıkış kapıları, menteşeli olacak ve dışarıya açılacaktır. Bu kapıların kullanılmasında sakınca görüldüğü hâllerde, yatay sürgülü kapılar kullanılacaktır. Çıkış kapılarının arasındaki uzaklık 5 metreden fazla ve kapı genişlikleri de 120 santimetreden az olmayacaktır. Çıkış kapıları kolayca görülecek şekilde işaretlenecek ve bu kapıların önünde ve civarında çıkış veya bunların görülmesini güçleştirecek hiçbir engel bulundurulmayacaktır. İş yerlerinde çalışma saatleri içinde hiç bir giriş ve çıkış kapısı kilitli veya bağlı bulundurulmayacaktır.

2. YANGINA KARŞI ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ 2.4. Yangın Söndürme Malzemeleri Yangın tehlikesine karşı etkili ve yeterli söndürme malzemesi ile bu malzemenin kullanılmasını öğrenmiş personel veya ekipler, çalışma süresince iş yerlerinde hazır bulundurulacaktır. İş yerlerinde yangının söndürülebilmesi için yeterli miktar ve basınçta su bulundurulacaktır.

2. YANGINA KARŞI ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ 2.5. Yangın Muslukları İş yerlerindeki yangın muslukları, kolay erişilir uygun yerlerde tesis edilecek ve soğuk havalarda suyun donmasını önlemek için, tesisat gerekli şekilde korunacaktır. Yangın muslukları, sık sık açılıp akıtılarak borularda ve tesislerde tortuların birikmesi önlenecektir.

2. YANGINA KARŞI ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ 2.6. Yangınlarda Su Kullanımı İş yerlerinin uygun yerlerinde yeterli miktarda yangın hortumu bulundurulacak, yangın hortumları, yangın muslukları, ve diğer yangın söndürme tertibatının bağlantıları (rekor ve vanaları) mahalli itfaiye normlarına uygun olacaktır. Lastik olmayan hortumlar, her kullanıştan sonra boşaltılıp kurutularak kontrol edilecektir. Lastikli hortumlar en geç üç ayda bir kontrol edilecektir. Yırtık, delik ve bağlantıları bozuk hortumlar kullanılmayacaktır. Yağ, akaryakıt, boya veya organik tozlar gibi parlayıcı maddelerin yangınlarında ve alçak gerilim elektrik tesislerindeki yangınlarda su kullanılmayacak, ancak gayet ince su serpintisi veya su sisi ile yangın savunması yapılacaktır. Magnezyum veya alüminyum toz ve talaşlarının bulunduğu yerlerde çıkabilecek yangınlara karşı, sulu, karbondioksitli ve köpüklü bütün söndürücülerin kullanılması yasaktır. Bu çeşit yangınların, çemberlenmek suretiyle etkili şekilde tecridini sağlamak için, iş yerlerinde yeteri kadar kuru ve ince kum veya mıcır gibi yanmaz maddeler bulundurulacaktır.

2. YANGINA KARŞI ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ 2.7. Yangın söndürme cihazları Yangın söndürme cihazları, görünür ve erişilir yerlere konulacak ve önlerinde engel bulundurulmayacaktır. Yukarıda sözü edilenlerin dışındaki maddelerin yangınlarına karşı; söndürme araçları olarak, su veya kum dolu kovalar ve sodyum bikarbonat tozlu, karbondioksitli, köpüklü, asitli veya benzeri tiplerde seyyar yangın söndürme cihazları bulundurulacaktır. Seyyar yangın söndürme cihazları, en az altı ayda bir defa kontrol edilecek ve kontrol tarihleri, cihazlar üzerine yazılacaktır. Köpüklü tip (sodyum bikarbonat - asitli) yangın söndürme cihazları, en az senede bir defa tamamen boşaltılıp yeniden doldurulacaktır. Karbondioksitli, bikorbanot tozlu, karbon tetraklörürlü ve benzeri kimyasal maddeli yangın söndürme cihazları, kullanılıştan sonra derhâl yeniden doldurulacaktır. .

2. YANGINA KARŞI ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ 2.8. Yangın savunma personeli ve alarm sistemleri Yangına karşı savunma ile görevli personel, iş yerinin yangın durumuna ve kullanacakları yangın söndürme cihazlarının özelliklerine ve bu cihazların içindeki kimyasal maddelerin doğuracakları tehlikelere karşı eğitileceklerdir. İş yerlerinde yeteri kadar, otomatik çalışan veya el ile hareket ettirilen alarm tertibatı bulundurulacaktır. Otomatik alarm tertibatının düğmeleri, iyi görülebilir ve erişilebilir bir yere ve özellikle imdat çıkış yolları üzerine konulacaktır. Yangın alarm sesleri, iş yerinde bulunabilecek diğer bütün sesli cihaz veya tertibattan ayrı bir perdede ve iş yerinin her tarafından kolayca duyulabilecek güçte olacaktır. Yangın ve alarm tesisleri iş yerinin aydınlatma ve kuvvet şebekesinden ayrı bir kaynaktan beslenecektir.

2. YANGINA KARŞI ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ 2.8. Yangın savunma personeli ve alarm sistemleri İş yerlerinde 6 ayda bir alarm ve tahliye denemeleri yapılacak, bu denemeler, yetkili ve tecrübeli bir şef, iş yeri bekçileri ve yeteri kadar yardımcılardan kurulu bir ekibin gözetimi altında yapılacak ve iş yeri yangın planına uygun olarak tertiplenecektir. İşverenler, yeni aldıkları işçilere, bir yangın tehlikesi hâlinde kullanılacak cihaz ve aletlerin yerlerini ve imdat çıkış yollarını göstereceklerdir.

2. YANGINA KARŞI ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ 2.9. Silo ve Depolar İş yerlerindeki kömür stokları, eni 3 metre boyu 6 metre ve yüksekliği 3 metreyi aşmayan yığınlar hâlinde olacaktır. Uzun süre bekletilecek kömür yığınlarının üstü güneş ve yağmura kapalı olacak, en geniş kesitleri hâkim rüzgara çevrilecektir. Hava cereyanını çoğaltmak için, yığınların içine delikli borular (filtreler) konulacak ve yığınlara hariçten herhangi bir ısı gelmemesi için, gerekli tedbir alınmış olacaktır.

2. YANGINA KARŞI ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ 2.9. Silo ve Depolar İş yerinde 65 0C'den daha sıcak bulunan toz hâlindeki kömürler, soğutulmadan silo ve depolara konulmayacaktır. Bu silo ve depolar, yanmaz maddeden yapılmış olacak ve ocak, fırın, buhar borusu ve benzeri ısı verici kaynaklardan uzak bulundurulacaktır. Talaş, saman veya benzeri parlayıcı malzemenin 1 tondan fazlası, ayrı kagir binalarda veya iş yeri dâhilinde tavan, taban, duvar ve kapıları yanmaz maddeden yapılmış yerlerde depolanacaktır. Buraların pencere ve kapılarına, cam ve güneş ışığını doğrudan doğruya geçirebilen şeffaf malzeme konmayacaktır. Bir tondan daha az miktarda bulundurulması gerektiği hâllerde, bu malzeme, madeni kapakları kendiliğinden kapanan, ayaklı sandıklar içinde bulundurulacaktır.

2. YANGINA KARŞI ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ 2.10. Yanıcı, Patlayıcı, Parlayıcı Maddeler Patlayıcı, parlayıcı veya kolay yanıcı maddelerin bulunduğu veya işlendiği yerlerde, sigara içilmesi, kibrit veya çakmak taşınması ve yakılması ve her türlü alev veya kıvılcım yaratabilecek maddelerin bulundurulması yasaktır. Bu husus, iş yerlerinin gerekli yerlerinde uyarı levhaları ile belirtilecektir. İş yerlerindeki parlayıcı, patlayıcı, yanıcı ve benzeri atıklar, toplattırılacak, iş yerinde veya iş yerinden uzaklaştırılarak zararsız hâle getirilecek veya yok edilecektir. Parlayıcı, patlayıcı, yanıcı ve benzeri atıklar, açık havada yakılarak yok edilirken gerekli tedbirler alınacak ve yakma işi, bina veya malzemeden en az 15 metre uzakta yapılacak ve kolay parlayıcı atıklar, usulüne uygun ve ayrı olarak yok edilecektir.

3. İŞ YERİNDE YANGIN GÜVENLİĞİ İŞARETLERİ İLE İLGİLİ ASGARİ GENEL GEREKLER İşverenler, genel yükümlülüklerine göre, iş yerinde bulunması gereken sağlık ve güvenlik işaretleri hususundaki tüm koşullara uygun davranacaktır. Yangınla mücadele işaretleri ile ilgili asgari gerekler şu şekilde özetlenebilir: Yangınla mücadele ekipmanı özel bir renk ile belirtilir ve yerini bildiren bir işaret levhası yerleştirilir ve bu gibi ekipmanın saklandığı yer ya da erişim noktaları için özel bir renk kullanılır. Bu tür ekipmanı belirlemede kırmızı renk kullanılır. Kırmızı alanın, ekipmanın kolayca tanınabilmesi için yeterince geniş olması sağlanır. Bu tür ekipmanın bulunduğu yeri işaretlemek için ilgili mevzuatta verilen işaret levhaları kullanılır. Yangınla mücadele ekipmanının bulunduğu yerler “sabit ve kalıcı işaretler” ile belirginleştirilir. Sabit ve kalıcı işaret levhaları; yasaklamalar, uyarılar ve yapılması zorunlu işler ile acil kaçış yollarının ve ilk yardım bölümlerinin yerlerinin belirtilmesi ve tanınması için kullanılacaktır.

3. İŞ YERİNDE YANGIN GÜVENLİĞİ İŞARETLERİ İLE İLGİLİ ASGARİ GENEL GEREKLER 3.1. Yangın ekipmanının bulunduğu yerler Yangınla mücadele ekipmanının bulunduğu yerler, işaret levhası ve kırmızı renkle kalıcı şekilde işaretlenecektir.

3. İŞ YERİNDE YANGIN GÜVENLİĞİ İŞARETLERİ İLE İLGİLİ ASGARİ GENEL GEREKLER 3.1. Yangın ekipmanının bulunduğu yerler Yangınla mücadele ekipmanının bulunduğu yerler, işaret levhaları için asgari şartlar şu şekildedir: Piktogramlar mümkün olduğunca yalın olacak ve sadece temel ayrıntıları içerecektir. Kendi özel amaçlarına göre; yasaklama, uyarı, emir, kaçış yolu, acil durumlarda kullanılacak ya da yangınla mücadele amaçlı ekipmanı belirten ve benzeri işaret levhalarının biçim ve renkleri ilgili mevzuatta verilmiştir. Aynı anlamı veriyorsa ve yapılan değişiklik ya da düzenleme anlamını belirsiz hâle getirmeyecekse, kullanılan piktogramlar ilgili mevzuatta belirtilenlerden biraz farklı ya da daha ayrıntılı olabilir. İşaret levhaları kullanıldıkları ortama uygun, darbeye ve hava koşullarına dayanıklı malzemeden yapılacaktır. İşaret levhalarının boyutları ile kolorimetrik ve fotometrik özellikleri, bunların kolayca görülebilir ve anlaşılabilir olmalarını sağlayacaktır. Yangınla mücadele ekipmanının bulunduğu yerler, işaret levhası ve kırmızı renkle kalıcı şekilde işaretlenecektir.

3. İŞ YERİNDE YANGIN GÜVENLİĞİ İŞARETLERİ İLE İLGİLİ ASGARİ GENEL GEREKLER 3.2. Yangınla mücadelede kullanılan renkler Yangınla mücadele gibi, güvenlik rengi kullanılan işaretlerle ilgili hususlar Tablo 1’de sunulmuştur.

3. İŞ YERİNDE YANGIN GÜVENLİĞİ İŞARETLERİ İLE İLGİLİ ASGARİ GENEL GEREKLER 3.3. Yangınla mücadele işaretleri Yangınla mücadele işaretlerinin temel nitelikleri : Dikdörtgen veya kare biçiminde, Kırmızı zemin üzerine beyaz piktogram (kırmızı kısımlar işaret alanının en az % 50’sini kapsayacaktır)

3. İŞ YERİNDE YANGIN GÜVENLİĞİ İŞARETLERİ İLE İLGİLİ ASGARİ GENEL GEREKLER 3.4. Parlayıcı ve Patlayıcı Tehlikelerin Uyarı İşaretleri Parlayıcı, patlayıcı gibi tehlikeli maddeler için kullanılan uyarı işaretlerinin temel özellikleri: Üçgen şeklinde Sarı zemin üzerine siyah piktogram, siyah çerçeve (sarı kısımlar işaret alanının en az % 50’sini kapsayacaktır)

4. KAYNAKLAR Altan, M. F., “Şantiye Güvenlik Sistemi”, 2005 ZKÜ MF Ders Notu, Altan, M. F., “Şantiye Organizasyonu”, 2004 ZKÜ MYO Ders Notu, Altan, M. F., “Yapı Bilgisi”, 2007 ZKÜ MF Ders Notu, Altan, M. F., “Yapı Sistemlerinde Güvenlik”, 2008 ZKÜ MF Ders Notu, Corbett, G. P., Fire Engineering’s Handbook for Firefihter I & II, Fire Eng. Bk. Dept., 2009 IFSTA, Essentials of Fire Fighting and Fire Department Operations, Prentice Hall, (5th Edition), 2008 IFSTA, Fire Service Instructor: Principles and Practice, Jones & Bartlett, (2nd Ed.), 2013 Jones, A. M., Fire Protection Systems, Delmar Cengage Learning, 2008, Clifton Park, NY, USA Klinof, R. W., Introduction to Fire Protection and Emergency Services, Jones&Bartlett Learning, (5 th Ed.), 2013, USA Klinof, R. W., Introduction to Fire Protection, Cengage Learning (4 th Edi), 2011, NY, USA Lindeburg, M. R., Fire and Explosion Production Systems: A Desing Professional’s Introduction, 1999, Professional Pub., 2nd Ed., 1999 TS EN 12094-1, Sabit Yangın Söndürme Sistemleri - Gazlı Söndürme Sistemleri İçin Bileşenler, 2004 TSE, EN 1866-1, Seyyar Yangın Söndürücüler, Karakteristikleri, Performansı ve Deney Metotları, 2008

4. KAYNAKLAR TSE, TS 10223, Yangından Korunma, Yangınla Mücadele, Kurtarma İşlemleri Ve Tehlikeli Maddelerin Taşınması, 2013 TSE, TS EN 12259-2, Sabit Yangın Söndürme Sistemleri, Su Püskürtme Elemanları, Islak Tip ve Kuru Alarm Vana Tertibatları, 2002 TSE, TS EN 1568-1, Yangın Söndürücü Maddeler, Köpük Konsantreleri - Bölüm 1: Suyla Karışmayan Sıvıların Yüzeyine Uygulanan Orta Genleşmeli Köpük Konsantreleri İçin Özellikler, Nisan 2010. TSE, TS EN 54-12, Yangın Algılama ve Yangın Alarm Sistemleri, Duman Dedektörleri, 2005 TSE, TS EN 615 Yangından Korunma - Yangın Söndürücü Maddeler - Tozlar İçin Özellikler (Sınıf D Tozlar Hariç), 2011 TSE, TS ISO 14520-2, Gazlı Yangın Söndürme Sistemleri - Fiziksel Özellikler Ve Sistem Tasarımı, 2004 TSE, TS ISO 8421-4, Yangından Korunma, Terim ve Tarifler, Yangın Söndürme Tertibatı, 2003