NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ YapI MALZEMELERİ KİREÇ, ALÇI, BİTÜM VE ÖZEL BAĞLAYICILAR(5. HAFTA) NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Mühendislik Mimarlık Fakültesi mmf.nisantasi.edu.tr

Kİreç Kireç, kireç taşının çeşitli derecelerde (850-1450 °C) pişirilmesi sonucu elde edilen, suyla karıştırıldığında, tipine göre havada veya suda katılaşma özelliği gösteren, beyaz renkli, inorganik esaslı bir bağlayıcı madde türüdür.

Kİreç Kireç, kireç taşından elde edilir. Kireç taşı(Kalker): Kireç elde etmekte kullanılan, kalsiyum karbonat tuzundan oluşan tortul bir kayaçtır. Yapısında en az %90 CaCO3 (kalsiyum karbonat) bulunmaktadır.

Kİreç Oluşumu Üretim Aşamaları; Pişirilme > Su ile karıştırılma (söndürme-hidrasyon) > Sönmüş kirecin kurutulması > Paketlenme

Kİreç Üretİm Çeşİtlerİ Kirecin üretimi; İlkel(Yamaç) Yöntem Modern Yöntem olmak üzere iki çeşittir.

Kİreç Üretİmİ İlkel(Yamaç) Yöntem

Kİreç Üretİmİ İlkel(Yamaç) Yöntem 1) Yamaç Ocağı Kazılması 2) Çeperlerin Kille Örtülmesi

3) Ocağın Doldurulması 4) Ocağın Kapatılması 5) 7-10 Gün Sürer. 6) Sönmemiş Kireç Elde Edilir.

Kİreç Üretİmİ Modern Yöntem Taş ocağında dinamitlerle Kireçtaşı(kalker) çıkarılır. 2) Taşlar fırınlanmadan önce kırılır ve yıkanır. 3) Kireçtaşı(kalker) döner ya da yatay fırınlarda yüksek sıcaklıklarda pişirilerek sönmemiş kireç elde edilir.

Kİreç Üretİmİ Modern Yöntem 4) Sönmemiş kireç hidratörlerde söndürülür ve sönmüş kireç üretilir.

Kİreç TaşI Türlerİ Tabii Kireç Taşı Dolomatik Kireç Taşı Kireç taşları tabii kireç taşı ve dolomatik kireç taşı olmak üzere ikiye ayrılır. Tabii kireç taşı, bileşiminde kütlece en az %90 oranında kalker bulunduran tortul bir kayaçtır. Oluşan kireç beyaz renktedir. Dolomatik kireç taşı, bileşiminde kalsiyum karbonatın yanı sıra kütlece %10-%35 oranında magnezyum karbonat bulunduran tortul bir kayaçtır. Oluşan kireç esmerdir.

Kİreç Çeşİtlerİ Hava Kireçleri: Havadaki karbondioksiti alarak sertleşen kireçlerdir. - Beyaz kireç - Dolamit kireç - Karpit kireç Su Kireçleri: Su içerisinde sertleşen kireçlerdir.

Kİreç Tüketİmİ Dünyada kireç ürünleri kadar çok çeşitli kullanım amacı olan bir başka ürün mevcut değildir. İnsanlığın kireçtaşını ne zaman fırınlarda yakıp sönmemiş kirece dönüştürdüğü ve daha sonra suyla söndürüp harç yapımında kullandığı tam olarak bilinmemekle beraber, Türkiye’nin doğusunda bulunan kireç harçlı kalıntılar tarih öncesine dayanmaktadır.

Kİrecİn KullanIm AlanlarI Kirecin oldukça geniş bir kullanım alanı vardır. Kullanım alanları, sürekli artan bir şekilde çeşitlilik göstermektedir. Örneğin; 1900-1910 yılları arasında kireç %80 inşaatta, %10 kimya endüstrisinde, %10 da ziraatta kullanılıyordu. 1980’lerde ise, yapılarda %3, kimyasal endüstride %84, otoyollarda %6, refrakter endüstrisinde %6, ziraatte ise %1 oranında kullanılmaktaydı.

Kİrecİn KullanIm AlanlarI Kireç endüstriyel hammaddeler içinde en çok kullanım alanı olan maddelerdendir. Kullanım alanı açısından, ABD, Japonya, Almanya, Meksika’nın ardından Türkiye beşinci sırada bulunmaktadır. Kireç inşaat sektöründe ise en çok; sıva, harç, karayollarında stabilizasyon malzemesi ve bitümlü karışımlarda katkı maddesi olarak, gazbeton ve badana işlerinde kullanılmaktadır.

AlçI

AlçI Alçı, pişirilip toz durumuna getirilmiş alçı taşıdır. Alçı taşı(jips), doğal olarak oluşan ve bileşiminde iki molekül su bulunduran bir kalsiyum sülfat mineralidir. Jips

AlçI taşI nasIl elde edİlİr? Alçıtaşının 158 derecede pişirilmesiyle elde edilir. Alçı, suyla karıştırılınca tekrar katılaşarak bağlayıcılık özelliği taşıyan bir yapı malzemesine dönüşür. Alçının katılaşma hızının denetlenmesi önemli bir konudur, ham alçının hidratasyonu (su ile girdiği reaksiyonu) çok hızlı olup saflığına bağlı olarak 3-15 dakika sürer.

AlçI taşI nasIl elde edİlİr? Uygulamalarda bu yeterli olmayacağından kullanılacağı yere göre ham alçının içine üretim aşamasında katılaşmayı geciktirici un, tutkal gibi bazı maddeler katılmaktadır.

AlçI Çeşİtlerİ Paris Alçısı - 5 ila 15 dakika arasında sertleştiğinden yapı işlerinde kullanılamaz. - Mimarlıkta, süsleme işlerinde ve kalıp almada kullanılır.

AlçI Çeşİtlerİ Çimento Alçısı - Paris alçısı gibi elde edilir ve bileşiminde %15 oranında kil, kireç gibi yabancı maddeler içerir. - Paris alçısına oranla daha geç katılaşır. - Kum ve öteki maddelerle karışma yeteneği iyi olduğundan yapı işlerinde ve iç duvarlarda kullanılır.

AlçI Çeşİtlerİ Döşeme Alçısı - Çok yavaş katılaşır. - Katı hali çok sert ve dayanıklıdır.

Bitüm Ham Petrolün Distilasyonu Taşkömürünün Karbonizasyonu Petrol kökenli olanları asfalt, kömür kökenli olanları katran adını alırlar. Katranın kalıntısı ise zifttir.

Bitüm 19.yüzyılda özellikle Fransa, ABD ve İngiltere’de kaya asfaltı kaldırım kaplamaları ve yol kaplamalarında kullanılmaya başlanmıştır. 1900’lü yılların başlarında ham petrolden rafinaj yöntemi ile asfalt üretiminin keşfi

Bİtüm Bitümlü malzemelerin yapışma ve düktilite özellikleri, karayolu ve kaplama işlerinde bu malzemeleri cazip kılmaktadır.

Bİtüm Asfaltlar iki ana sınıfa ayrılırlar. Bunlar; - Doğal asfaltlar(göl, kaya ve asfaltit) a) Göl asfaltları Bu tip asfalt göllerinin en büyüklerine Venezuella (Bermudez) ve Trinidad Tobago da rastlanılmıştır. b) Kaya asfaltları Bu tip asfaltlar kaya yarıklarında damarlar halinde veya gözenekli kayalar içinde(kumtaşı ve kireçtaşı) emilmiş olarak bulunur.

Bİtüm c) Asfaltitler Asfaltitler petrolün metamorfizması ile oluşmuş doğal asfalt benzeri maddelerdir. Güneydoğu Anadolu'da 20 değişik yerde, tahmini 36 milyon ton rezervi olduğu sanılmaktadır. En önemlisi Şırnak'ta bulunandır. Bölgede asfaltitten ısıtmada yararlanılmaktadır.

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © kaynaklar Beton, Prof. Dr. Turhan Y. Erdoğan, ODTU Geliştirme Vakfı Yayıncılık,2003. Yapı Malzemeleri, Prof. Dr. Süheyl Akman, İ.T.Ü. İnş. Fak. Yayını, 1987 Yapı Malzemesi II, Prof. Dr. Bülent Baradan, Dokuz Eylül Üniv. Yayınları, 1996. Beton, Türkiye Hazır Beton Birliği, Aralık 1999, İstanbul NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©