NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ Sanat tarihi Türk sanatı ııı NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu ubyo.nisantasi.edu.tr

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Türk sanatı Maden Sanatı «Kurganlardan ele geçen buluntular ve Orta Asya duvar resimlerindeki tasvirler, Türklerde erken dönemlerden itibaren gelişmiş bir maden sanatının olduğunu ka­nıtlamaktadır. Büyük Selçuklu devri ile birlikte Iran Sasani maden sanatından farklı özellikler gösteren özgün bir maden sana­tı ortaya çıkmıştır.» «Altın, gümüş, tunç ve pi­rinç gibi madenlerin kullanıldığı Selçuklu devri maden sanatında tabak, tepsi, tas, ib­rik, maşrapa, kandil, leğen, kazan, ayna, ka­pı tokmağı gibi farklı türde kullanım eşyası üretilmiş; kazıma, kabartma, yaldız, savatla­ma ve minai gibi farklı teknikler uygulan­mıştır.» «12. yüzyılın ikinci yarısından sonra takılarda altın kullanımı artmıştır. 13. yüzyıl­la birlikte Anadolu’da Artuklular ve Anado­lu Selçukluları Büyük Selçuklu maden sana­tına dayanan gelişimi sürdürmüşlerdir (Re­sim 6.21). Farklı müze koleksiyonlarında yer alan bu döneme ait çok sayıdaki madeni eserlerde oyma, kabartma, kakma, savat­lama ve emaye teknikleri kullanılmıştır. Anadolu maden sanatında ortaya çıkan bu gelişim Osmanlı döneminde de devam etmiştir.» NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Türk sanatı Cizre Ulu Camii Tunç Kapı Tokmağı NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Türk sanatı Halı Sanatı Bugün Leningrad Hermitage Müzesi’nde bulunan, dünyanın en erken tarihli halısı olarak kabul edilen, Hun devrine ait Pazırık halısı Gördes düğüm tekniğinde, yün iplikle, yüksek havlı olarak dokunmuştur. Hun devrinden günümüze ulaşan Pazırık Halısı dışında 1905 yılında Doğu Tür­kistan’da bulun MÖ 3.-MS 6. yüzyıllar arasına tarihlenen en eski halı örnekleri bu­gün dünyanın çeşitli müzelerinde yer almaktadırlar. Orta Asya’da ortaya çıktığı ka­bul edilen Türk halı sanatı Büyük Selçuklular kanalıyla Anadolu’ya gelmiştir. An­cak Büyük Selçuklu Dönemi’ne ait hiçbir örnek günümüze ulaşmamıştır. Konya Alâeddin Camii, Beyşehir Eşrefoğlu Camii ve Fustat’a bulunan Anadolu Selçuklu devrine ait örnekler, halı sanatının Anadolu’da da gelişimini sürdürdüğünü göster­mektedir. Halılar, kök boyalarla renklendirilen yün ipliklerle dokunmuştur. 13. ve 14. yüzyıla tarihle- nen bu örneklerde, hayvan figürleri ve geometrik desenler tercih edilmiştir. Bazı örnekler, kufi yazı taklitli bordürlerle çevrelenmiştir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Türk sanatı Heykel Sanatı «Göktürklerin Orhun Yenisey bölgesindeki Kültigin (732), Bilge Kağan (735) ve ve­zir Tonyukuk (725)’a ait mezar külliyelerinin tören yollarının iki yanında bulunan heykeller belli bir şemaya göre dizilmişlerdir. DanimarkalI araştırmacı Thomsen ta­rafından 1839 yılında yazıtları çözümlenen mezar anıtları bünyelerinde Göktürklerden günümüze ulaşan en eski yazılı eserleri barındırırlar.» «Balbal denilen bu heykellerin kişinin hayatta iken öldürdüğü düşmanlarım temsil ettiğine inanılır. Çok sayıda örneği günümüze ula­şan balballar, Türk heykel sanatının en erken örnekle­ri olarak değerlendirilirler. Bazılarının bir elinde kılıç, diğer elinde vazo veya bir kap bulunmaktadır. Bel kı­ sımlarında, bıçak ve gündelik eşyaların içine konuldu­ğu torbaların sarktığı, maden işçiliği taklidi olarak bir­birine zincirlenmiş çok parçalı ve tokalı kemerlerin bu­lunduğu balballar, çoğunlukla soldan sağa doğru ka­panan kaftan giyinmiş olarak tasvir edilmişlerdir.» NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © kaynaklar Aslanapa, O. (1993). Türk Sanatı, İstanbul: Remzi Ki­tapevi. Aslanapa, O. (1986). Osmanlı Devri Mimarisi, İstan­bul: İnkılap Kitapevi. Aslanapa, O. (1977). Yüzyıllar Boyunca Türk Sanatı (14. yüzyıl), İstanbul: M.E.B. yayınları. Ara, A. (1988). Ortaçağ Türk Mimarisinin Anahatları İçin Bir Özet, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Başkan, S. (2009). Başlangıçdan Cumhuriyet Döne­mine Kadar Türklerde Resim, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. Cezar, M. (1977). Anadolu Öncesi Türklerde Şehir­cilik ve Mimarlık, İstanbul: İç Bankası Kültür Ya­ yınları. Çoruhlu, Y. (2007). Erken Devir Türk Sanatı, İstan­bul: Kabalcı Yayınevi. Canan Parla (edit.), Sanat Tarihi, Anadolu Üniversitesi Yayını no: 2962, 2013. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©