İÇİNDEKİLER Borç Yönetimi Swaplar Opsiyon Sözleşmeleri Tavan (Caps) ve Taban (Floor) (Alt ve Üst Limit) Sözleşmeleri Vadeli (Forward) Döviz ve Faiz Sözleşmeleri Gelecek (Financial Futures) Sözleşmeleri Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası (VOB), 613 Sorular

BÖLÜM 11 BORÇ YÖNETİMİ

SWAP SÖZLEŞMELERİ Swap, koruma (hedging) tekniklerinin en önemlilerinden birisidir. Bugün yılda yapılan swap işlemleri milyonlarla ve swap tutarlarıysa trilyon dolarlarla ifade edilmektedir. Firmalar ve yatırımcılar aktif getiri oranlarını yükseltmek, kredi maliyetlerini düşürmek, faiz ve döviz risk yönetimini sağlamak, arbitraj imkânlarından yararlanmak ve kâr elde etmek için alım-satım yapmak suretiyle swap yapmaktadırlar.

ÖNEMLİ SWAP TÜRLERİ 1. Faiz Swapları 2. Döviz (Para) Swapları 3. Diğer Swap Türleri

OPSİYON SÖZLEŞMELERİ Opsiyon işlemleri 1970’li yıllarda firmaların ve bankaların artan ölçülerde karşılaştıkları döviz kuru riskini azaltmak veya ortadan kaldırmak üzere geliştirilmiş türev ürünlerinin en önemlilerinden birisidir. Opsiyon; bir varlığın (reel varlık, finansal ürün, sermaye piyasası aracı, ekonomik gösterge) belirli bir tarihte veya belirli bir zaman süresi içerisinde, belirli bir prim karşılığında, önceden belirlenmiş sabit bir fiyattan opsiyon sahibine satın alma veya satma hakkını veren bir sözleşmedir.

Opsiyonlar Varlıkların Türüne Göre Şu Çeşitlere Ayrılırlar: 1. Hisse senedi opsiyonu, 2. Gelecek sözleşmeleri üzerine opsiyonlar, 3. Hisse senedi endeksi opsiyonları, 4. Döviz opsiyonları, 5. Faiz oranı opsiyonları, 6. Altın opsiyonları vd.

TAVAN (CAPS) VE TABAN (FLOOR) (ALT VE ÜST LİMİT) SÖZLEŞMELERİ Taban ve tavan sözleşmeleri, faiz oranlarındaki ve döviz fiyatlarındaki oynamalara karşı koruyucu bir önlem (bir nevi sigorta) olarak kullanılan araçlardır. Burada sözleşme, swap işlemi yerine kullanılmaktadır. Özellikle değişken faizle borçlanıldığında ve faizlerin yükselme riskinin bulunması halinde, firmalar bu yükselmeye karşı kendilerini korumak için, belirli bir prim ödeyerek tavan faiz (üst sınır) anlaşmaları yaparlar. Eğer faizler bu üst sınırı aşarsa, sözleşmeye göre karşı akit aşan kısmı ödeyeceği için, firmanın borcu bir ölçüde sabit faize dönüşmüş olur ve firma sözleşmede belirtilen tavana kadar faizi ödeyerek riskten kurtulmuş olur.

VADELİ (FORWARD) DÖVİZ VE FAİZ SÖZLEŞMELERİ Gelecekte fiyat oynamalarından doğacak riskten kaçınabilmek için kullanılan riskten korunma (hedge) tekniklerinden birisi de vadeli (forward) sözleşmelerdir. Vadeli bir işlemle, bir malın, dövizin veya menkul değerin gelecekte belirli bir tarihte, sözleşmenin yapıldığı tarihte belirtilen fiyat üzerinden alımı veya satımı taahhüt edilir. Sözleşmedeki şartlar sabitleşmiş şartlardır. Belirli bir fiyattan alma veya satma taahhüdü, karşı akde teslim ve ödeme ile vadede yerine getirilerek sorumluluktan kurtulunur. Gelecekte belirlenen fiyat, işlem fiyatıdır (exercise price).

GELECEK (FINANCIAL FUTURE) SÖZLEŞMELERİ Gelecek sözleşmeleri; fiziki pazarlarda alınıp satılan bir kısım mallar için yapılır: Tarım ürünlerinden buğday, pamuk, soya fasulyesi, zeytin, incir vb.; metallerden gümüş, altın, platin, bakır vb.; finansal varlıklardansa döviz, faiz, hisse senetleri ile indeksler üzerine mali gelecek sözleşmeleri yapılmaktadır. Mali gelecek sözleşmeleri; sözleşmeye konu olan varlığın (bir mal veya finansal varlık) sözleşme tarihinde belirlenmiş bir fiyattan gelecekte belirli bir tarihte alım/satımını hükme bağlayan sözleşmelerdir.

3. Döviz Gelecek Sözleşmeleri 2. Faiz Gelecek Sözleşmeleri 1. Mali Gelecek Sözleşmesi İle Riskten Korunma (Hedging) GELECEK SÖZLEŞMELERİ

VADELİ İŞLEMLER VE OPSİYON BORSASI (VOB) Vadeli işlemler borsası dünyada önemli ekonomik kurumlardandır ve 2011 yılında borsada işlem gören vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri yıllık işlem hacmi toplamının 2 katrilyon dolar olduğunu belirtirsek konunun önemi daha iyi anlaşılır. Ülkemizde de 2013 yılı için öngörülen günlük işlem hacmi 1,5 milyar liradır. Bakıldığında ülkemizde de türev ürünleriyle yapılan işlemlerin sayısı gittikçe artmakta ve bu pazarı öğrenen ve etkin bir şekilde kendisi veya aracı kurumlar yardımıyla kullanabilen firmaların ve yatırımcıların sayısı artmaktadır.

3- Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri 2- Faiz Vadeli İşlem Sözleşmeleri 4- Emtia Sözleşmeleri 3- Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri 2- Faiz Vadeli İşlem Sözleşmeleri 1- Döviz Vadeli İşlem Sözleşmeleri Vob’da İşlem Gören Finansal Ürünler Şunlardır:

VOB’DA PAZARLAR 1- Ana Pazar 2- Özel Emirler Pazarı 3- Özel Emir İlan Pazarı

Pazarlarda Müzayede Yöntemi 1- Sürekli Müzayede Yöntemi 2- Tek Fiyat Yöntemi

Vob’da Teminat Kavramı 1- Başlangıç Teminatı 2- Sürdürme Teminatı 3- Olağanüstü Durum Teminatı