FEN BİLİMLERİ-8 4.ÜNİTE MADDE VE ENDÜSTRİ 4. Asitler ve Bazlar HALİM GÜNEŞ

4. Asitler ve Bazlar Kavramlar: Asit, baz, pH, asit yağmurları, asit yağmurlarına karşı çözüm önerileri

KAZANIMLAR F.8.4.4.1. Asit ve bazların genel özelliklerini ifade eder. F.8.4.4.2. Asit ve bazlara günlük yaşamdan örnekler verir. F.8.4.4.3. Günlük hayatta ulaşılabilecek malzemeleri asit-baz ayracı olarak kullanır. F.8.4.4.4. Maddelerin asitlik ve bazlık durumlarına ilişkin pH değerlerini kullanarak çıkarımda bulunur. F.8.4.4.5. Asit ve bazların çeşitli maddeler üzerindeki etkilerini gözlemler. F.8.4.4.6. Asit ve bazların temizlik malzemesi olarak kullanılması esnasında oluşabilecek tehlikelerle ilgili gerekli tedbirleri alır. F.8.4.4.7. Asit yağmurlarının önlenmesine yönelik çözüm önerileri sunar.

Asidik topraklarda yetişen ortancalar mavi tonlarında, bazik özellik taşıyan topraklarda yetişen ortancalar ise pembe tonlarında olur. Ortancalar toprağın özelliğine göre neden renk değiştirir?

Asidik maddeler suda çözündüklerinde hangi iyonlar oluşmaktadır?

Asitli olan bazı meyve ve içecekleri tattığınızda bunların ekşi olduğunu hissedebilirsiniz. Bunlara ekşi tadı veren, içerdikleri asitlerdir. Sulu çözeltilerinde hidrojen iyonu (H+) oluşturan maddelere asit adı verilir.

Asitler yiyecek ve içeceklerimizde de bulunur mu? Hangi maddede hangi asit olduğunu biliyor musunuz?

Limon Sitrik asit Elma Malik asit Yoğurt Laktik asit Üzüm Tartarik asit Sirke Asetik asit Çilek Folik asit

Karınca Formik asit Tereyağı Bütirik asit Zeytinyağı Oleik asit Turşu Benzoik asit Kola içecek Fosforik asit Gazoz Karbonik asit

Gazoz Karbonik asit Karınca Formik asit Zeytinyağı Oleik asit Asitler yiyecek ve içeceklerimizde de bulunur. Madde İçerdiği Asit Elma Malik asit Limon Sitrik asit Yoğurt Laktik asit Üzüm Tartarik asit Sirke Asetik asit Gazoz Karbonik asit Karınca Formik asit Zeytinyağı Oleik asit Tereyağı Butrik asit Çilek Folik asit Turşu Benzoik asit Kola Fosforik asit

H2SO4 (Sülfürik Asit): Piyasadaki adı zaç yağıdır. Otomobil akülerinde sülfürik asit (H2SO4) kullanılır. Dünyada en çok üretilen H2SO4 Kükürt dioksit (SO2) gazından üretilir. Gıda, ilaç, sanayi, akümülatörde, gübre ve patlayıcı yapımında kullanılır.

HCl (Hidroklorür Asit): Piyasadaki adı tuz ruhudur HCl (Hidroklorür Asit): Piyasadaki adı tuz ruhudur. Midemizde bulunan bu asit, besinlerin sindirilmesine yardımcı olur. Sanayide bazı metallerin temizlenmesinde, lehimcilik, ecza ve organik madde imalatında ve boya üretiminde kullanılır.

HNO3 (Nitrik Asit): Nitrik Asidin Piyasadaki adı kezzaptır. Savunma sanayide dinamit ve patlayıcı madde yapımında kullanılır. Plastik, boya ve gübre üretiminde kullanılır.

H3PO4 (Fosforik Asit): Piyasadaki adı fosfordur. Fosfatlı gübre üretiminde, ilaç ve gıda sanayisinde kullanılır.

Bazik maddeler suda çözündüklerinde hangi iyonlar oluşmaktadır?

Sulu çözeltilerinde hidroksit (OH–) iyonları oluşturan maddelere baz adı verilir. Bazların tadı acıdır. Bazlar cilde kayganlık hissi verir. Elinizi yıkadığınızda elinize kayganlaşma hissi verir.

NaOH (Sodyum Hidroksit): Piyasadaki adı sudkostiktir. Sabun ve lavabo açıcılarının yapımında kullanılır. Kimyasal madde üretiminde, Yapay ipek, kâğıt, tekstil, boya, deterjan ve petrol rafinerilerinde de yararlanılır.

KOH (Potasyum Hidroksit): Arap sabunu, şampuan, pil ve gübre yapımında kullanılır. Ca(OH)2 (Kalsiyum Hidroksit): Piyasadaki adı sönmüş kireçtir. Kireç ve çimento yapımında ve ev badanasında kullanılır.

NH3 (Amonyak) Temizlik malzemeleri, gübre, nitrik asit, üre, boya, ilaç, plastik ve patlayıcı yapımında ve organik madde imalatında kullanılır.

Maddeleri, duyu organlarını kullanarak asidik veya bazik olarak sınıflandırmaktan başka bir yöntem var mıdır?

Bir asidin çözünerek hidrojen iyonları (H+) oluşturduğu çözelti asidik çözelti, bir bazın çözünerek hidroksit iyonları (OH–) oluşturduğu çözelti ise bazik bir çözeltidir. Asitler içerdikleri H+, bazlar ise içerdikleri OH– miktarına göre kuvvetli ya da zayıf olarak adlandırılır.

Asidik ve bazik maddelerin tanınması için kullanılan maddelere “belirteç” adı verilir. Çözeltideki pH değeri değiştikçe çözeltide renk değişimine neden olan bazı maddeler vardır. Bunlara indikatör ya da ayıraç adı verilir.

Bir çözeltinin asitlik ve bazlık derecesini tarif eden ölçü birimine pH adı verilir. Çözeltilerin pH değeri pH metre adı verilen bir cihaz ile ölçülebilir. Düşük pH değeri olan bir çözelti çok sayıda hidrojen iyonuna (H+), yüksek pH değeri olan çözelti ise çok sayıda hidroksit iyonuna (OH–) sahiptir.

PH Skalasındaki PH= 7 olanları nötr PH= 0-7 Arasında olanları asidik PH=7-14 Arasında olanları ise bazik olarak sınıflandırılır.

Kuvvetli asitlerin pH değeri düşük, zayıf asitlerin pH değeri yüksektir. Kuvvetli bazların pH değeri yüksek, zayıf bazların pH değeri düşüktür.

Gıda maddesi dışındaki Maddelere belirtilmediği sürece dokunulmaması ve bu maddelerin tadılmaması gerekir. Tehlikeli olabilir.

Maddelerin kimyasal formüllerini bildiğimiz takdirde asidik veya bazik özellik gösteriyor şekilde anlamamız mümkün olabilir mi? Hangileri Asit ve Hangileri bazdır? HCI, NaOH, HNO3, KOH, H2SO4 Ca(OH)2 ,H3PO4 ve NH3

Maddelerin kimyasal formüllerinin başında H varsa asidik ve sonunda OH varsa bazik özellik gösteriyor şekilde bazen anlamamız mümkün olabilir. HCI, HNO3, H2SO4 ve H3PO4‘i asit; NaOH, KOH, Ca(OH)2 yi de baz olarak sınıflandıra biliriz. Amonyak suya OH- verdiği için NH3 +H2O  OH- + NH4- bazdır.

ASİTLERİN ÖZELLİKLERİ Tatları ekşidir. Tatlarına bakılmaz. Kuvvetli asitler yakıcı ve cildi tahriş edicidir. Mavi turnusol kâğıdını kırmızıya dönüştürürler. Asitlerin pH değeri 0-7 aralığındadır. Suda çözündüğünde H+ iyonu verebilir. Sulu çözeltileri elektriği iletir.

Tatları acıdır. Tatlarına bakmak tehlikelidir. BAZLARIN ÖZELLİKLERİ Tatları acıdır. Tatlarına bakmak tehlikelidir. Cilde kayganlık hissi verir. Kırmızı turnusol kâğıdını maviye çevirirler. Bazların pH değeri 7-14 aralığındadır. Suda çözündüğünde OH- iyonu verebilir. Sulu çözeltileri elektriği iletir.

“Asit” ve “baz”ın belirli oranlarda bir araya geldiğinde yeni bir madde oluştururlar. Asit ve bazların etkileşmesi sonucu tuz ve su oluşturmasına nötralleşme tepkimesi denir. Asit + Baz  Tuz + Su HCl + NaOH  NaCl + H2O H2SO4 + 2KOH K2SO4 + 2H2O

Renk ölçeğini “asitlik - bazlık” göstergesi olarak kabul ettiğimiz takdirde, hangi maddeler bizim için zararlı, hangi maddeler bizim için zararsızdır?

Her asidik ve bazik madde aynı özellik göstermez Her asidik ve bazik madde aynı özellik göstermez. Bazı asidik maddelerin yenilip içilmesinde bir mahsur yok ancak bazıları aşındırıcı ve tahriş edici özelliği vardır. Bu sebeple; belirli şartlarda “kuvvetli” ve “zayıf” olarak sınıflandırılır.

Yediğimiz yiyecekler ağzımızda asidik ortam oluşturabilir. Asidik maddeler vücudumuzda da bulunur. Mide öz suyu asidik, bağırsak içeriği ise bazik ortama sahiptir. Dışardan fazlaca alınan asidik yiyecek ve içecekler ortamın asitliğini artırır. Bunun sonucunda reflü,gastrit,ülser ve diş çürümesi gibi rahatsızlıklar ortaya çıkabilir.

Tuz ruhu, çamaşır suyu gibi temizlik ürünleri kuvvetli asit ve baz içerir. Bu tür maddelere doğrudan temas etmek ciltte yanıklara neden olur ya da cildi tahriş eder. Deterjanlar birbiriyle karıştırılmadan kullanılmalıdır. Farklı deterjanlar birbirleriyle tepkimeye girebilir ve zararlı gazlar açığa çıkabilir. Bunun sonucunda zehirlenme olabilir.

Kimyasal maddelerin bulunduğu ambalajların üzerindeki güvenlik önlemlerine dikkat edilmesi gereklidir. Kimyasal maddeler için kullanılan tehlike işaretlerinin ne anlama geldiğini biliyor musunuz?

Ambalajlarında bu tür uyarı işaretleri taşıyan maddelerin; “asit”, “baz”, “tahriş edici” ya da “aşındırıcı” maddeler sınıfına girdiğini, bunlarla çalışılırken dikkat edilmesi gerekir.

Asitlerin ve bazların cilde ve bilhassa göze çok zararlı olduğu için, onlara dokunmaktan kaçınmak gerekir. Cilde bulaşması hâlinde, ilk tedbir olarak su ile yıkamak gereklidir.

Resimde anlatılanlar hakkında yorum yapın, düşüncelerinizi sözlü olarak ifade ediniz?

Yağış çeşitleri de zaman zaman asidik özellik taşıyabilir. Normal koşullarda oluşan yağmurun pH değeri yaklaşık 6,5’tir. Bazı durumlarda havanın bileşimi değişir ve oluşan yağmurun pH değeri 5’ten daha düşük yani asidiktir. Bu şekilde asit yağmurları oluşur.

Endüstriyel atıklar ve araçların egzozlarından çıkan gazlar çeşitli yağış biçimleri ile zararlı maddeler olarak yeryüzüne düşer. Asit yağmurları sadece yağmur olarak değil, kar ve dolu gibi diğer yağış biçimlerinde de görülebilir.

Endüstride, atık madde olarak havaya bırakılan karbondioksit (CO2), kükürtdioksit (SO2) ve azotdioksit (NO2) gazları su buharıyla tepkimeye girerek sülfürik asit (H2SO2) ve nitrik asit (HNO3) gibi asitler oluşur. Bu asitler, yağmur gibi doğa olayları sonucunda yeryüzüne inerek asit yağmurlarını oluşturur.

Toprak kirliliği kavramı zihninizde neler çağrıştırıyor? Hava kirliliği kavramı zihninizde neler çağrıştırıyor? Su kirliliği kavramı zihninizde neler çağrıştırıyor?

Asit yağmurları tüm çevreye zarar vermektedir Asit yağmurları tüm çevreye zarar vermektedir. Ancak bundan en çok etkilenen ormanlar ve tarım alanlarıdır. Asit yağmurları, toprağın yapısındaki magnezyum ve kalsiyum elementlerin toprağın derinliklerine taşınmasına neden olur. Bunun sonucunda ağaçlar ve diğer bitkiler topraktan yeterli mineral alamadıkları için kurur.

Göllere ve akarsulara düşen asit yağmurları, sudaki asit dengesini bozar. Burada yaşayan balıklar ve diğer canlılar bu durumdan olumsuz etkilenir. Bu şekilde birçok canlı türünün nesli tükenmekte ve doğadaki denge bozulmaktadır. Asit yağmurları; mermer, kireç, metal, kum gibi maddelerden yapılan heykel, bina, tarihî eser ve doğal anıtlara da zarar vermektedir.

Asit yağmurlarının etkisini en aza indirmek için yapılması gerekenler: Fosil yakıtların yerine güneş, jeotermal, rüzgâr vb. yenilenebilir enerji kaynakları kullanılmalıdır. Orman yangınları engellenmeli ve yeşil alanlar artırılmalıdır. Egzoz gazlarını azaltmak için özel araçların yerine toplu taşıma araçları daha yaygın kullanılmalıdır.

Asit yağmurlarının etkisini en aza indirmek için yapılması gerekenler: Kalitesiz, kaçak kömür kullanımı engellenmelidir. Doğal gaz kullanımı yaygınlaştırılmalıdır. —Araçların bakımları zamanında yapılmalıdır. Endüstriyel tesislerin bacalarına filtreler takılmalıdır.

KONUMUZ BİTMİŞTİR. KONUYU EVDE TEKRAR ETMEYİ VE KONUNUN ÖZETİNİ ÇIKARMAYI UNUTMAYIN.BİR SONRAKİ KONUYA HAZIRLANARAK GELİN.