İlaç Uygulamalarında Hemşire İzleminin Önemi: X İlaç Uygulaması *Nazime Akaltun, *Nur Kumkale, **Hicran Yıldız, *Erdem Çubukçu  *Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi ** Uludağ Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

AMAÇ Çalışma, ilaç uygulamalarında hemşire izleminin ilaç yan etkilerinin önlenmesi açısından öneminin ortaya konulması amacıyla yapılmıştır. 

İlaç tedavisi, son derece dikkat ve özen gerektiren bir uygulamadır. X ilacı birçok kanser türünde kullanılan bir ilaçtır. Yapılan ihale sonrası, araştırmanın gerçekleştirildiği kemoterapi ünitesinde X ilacı flakonunun temin edildiği ilaç firması, dolayısı ile ilaç formu değişmiştir. X ilacı infüzyonu rutin protokolde 250cc %09NaCl içerisinde dilüe edilerek uygulanmıştır.

Kemoterapi ünitesinde çalışan hemşireler, 2016 Temmuz ayında X ilacı uygulanan hastalarda nörolojik semptomların önceki dönemlere göre arttığını fark etmiştir. Konuyla ilgili kemoterapi hazırlama ünitesi ile konuşulmuş, ilacın prospektüsü istenmiştir. Prospektüs incelendiğinde, ilacın en az 500cc %09NaCl içerisine konulması gerektiği saptanmıştır. Bu durum hekim ve eczacı ile görüşülmüş ve 15 Temmuz 2016 tarihinden itibaren X ilacı infüzyonlarının 500cc %09NaCl içerisinde hazırlanmasına karar verilmiştir.

GEREÇ-YÖNTEM Tanımlayıcı ve retrospektif nitelikteki araştırmanın evren ve örneklemini 2016 Temmuz ayı içerisinde kemoterapi ünitesinde X ilacı uygulanan hastalar oluşturmuştur. Veriler, araştırmacılar tarafından oluşturulan bir form aracılığı ile hasta dosyalarından elde edilmiştir. Hastalara uygulan X ilacının hazırlandığı solüsyon miktarına göre hastalar iki gruba ayrılmıştır (250cc %09NaCl=1.grup, 500cc %09NaCl=2.grup). Veriler SPSS 22.0 programında, yüzdelikler, ortalamalar, t testi ve kikare testleri kullanılarak değerlendirilmiştir. 

BULGULAR Yaş ortalaması 58.73±10.51olan olguların %48.7’si kadındır. Olguların kullandığı X ilacı dozu ortalama 1807.76 ±265.88 mg’dır. Olguların %36.8’i X ilacına ek olarak ilaç kullanmaktadır. Olguların %15.4’ünde X ilacına allerji gelişmiştir. Olguların %6.8’ine X ilacı uygulanmadan önce antihistaminik ilaç uygulanmıştır. Olguların %36.8’ine X ilacının flakonu 250cc %09 NaCl solüsyonu içerisinde; %63.2’sine 500cc %09 NaCl solüsyonu içerisinde uygulanmıştır.

BULGULAR İnfüzyon sonrası olguların %38.9’unda halsizlik ve uyku hali, %61.1’inde baş dönmesi saptanmıştır. İki grup arasında; yaş, cinsiyet, kullanılan X ilacı ve içerdiği etanol miktarında anlamlı fark bulunmamıştır (p>0.05). İki grup arasında; infüzyon etanol oranı, ek ilaç kullanımı, infüzyon öncesi antihistaminik uygulanması, X ilacı allerjisi varlığı ve infüzyon sonrası semptom görülme durumunda anlamlı farklılık saptanmıştır (p<0.05).

Grupların özellikleri Grup1 (n:43) Grup2 (n:74) Anlamlılık Tablo1: İki grup arasındaki infüzyon solüsyonu miktarına bağlı farklılıkların dağılımı Grupların özellikleri Grup1 (n:43) Grup2 (n:74) Anlamlılık Yaş Ort±SS 58,28±10,979 58,99±10,295 t=-0,350 p=0,727 Cinsiyet Kadın 22 35 X2=0,163 *P=0,687 Erkek 21 39 Uygulanan X ilacı dozu Miligram 1776,72±307,64 1825,81±238,70 t=-0,963 p=0,338 İçerdiği etanol miktarı 17545,11±3038,01 18029,88±2357,22 İnfüzyon etanol oranı 7,10±1,23 3,65±0,47 t=17,656 p=0,000¥ Ek ilaç kullanımı Var *X2=4,272 P=0,039¥ Yok 52 İnfüzyon öncesi antihistaminik uygulaması 8 **P=0,000¥ 74 X ilacı allerjisi 18 25 İnfüzyon sonrası semptom görülme durumu *Pearson kikare **Fisher kikare ¥p<0.05

SONUÇ Çalışmada, iki grup arasında infüzyon solüsyonu içerisindeki etanol oranının farklı olması, 2.grupta hiç semptom görülmemesi, hastalarda görülen semptomların infüzyondaki etanol oranına bağlı olduğunu düşündürmektedir. Çalışmada kullanılan veriler dosyalardan elde edildiği için hastaların alkol kullanma durumlarına ve diğer kronik hastalıklarına ilişkin veriler elde edilememiştir.

SONUÇ İlaç uygulamasını yapan hemşirenin : hastayı izlemesi, hastada ilaç uygulamasına bağlı ortaya çıkan değişiklikleri fark edebilmesi, saptadığı değişikliklerin nedenlerini araştırması, hastanın tedavi başarısı, hastada görülebilecek komplikasyonların önlenmesi, hastanın zarar görmesinin engellenmesi açısından son derece önemlidir. İlaç tedavisi, son derece dikkat ve özen gerektiren bir uygulamadır. Bu çalışma, tüm ilaç uygulamalarında olduğu gibi, X ilacı uygulamasında da hemşire izleminin ve ekip çalışmasının son derece önemli olduğunu göstermektedir. 

Teşekkürler