Muhasebede Hesap Kavramı ve Hesapları İşleyişi

Hesap Kavramı Finansal sonuç doğuran işlemler meydana geldikçe bilanço kalemleri değişmektedir. Ancak bu değişiklikleri bilanço üzerinde izlemek oldukça zor olmaktadır. Bilançoda sadece iki kalem değişirken, tüm bilanço kalemlerini tekrar tekrar yazmak gerekmektedir. Bu zorluğun ortadan kaldırılması için hesap adı verilen çizelgeler kullanılmaktadır. Hesap, aynı nitelikteki olayların toplanması ve bunlardaki artış ve azalışlar takip edilerek sonuçların bilançoya aktarılmasında kullanılmaktadır. Hesapların mali nitelikli işlemler hakkında açıklayıcı bilgiler verebilmesi için varlık ve kaynaklardaki artışların bir tarafta, azalışların ise diğer tarafta yer alması gerekir.

Hesap Kavramı Hesap, aynı nitelikteki işlemlerin iki taraflı olarak kaydedilmesinde kullanılan çizelgelerdir. Örneğin kasadaki para ile bankadaki para birbirinden farklı olarak sınıflandırılması gereken unsurlardır. Bu sebeple biri kasa hesabında izlenirken diğeri bankalar hesabında izlenmektedir.

Hesap Çizelgesi Borçlu Taraf Alacaklı Taraf (+) Veya (-) Borç Tarafı 100 Kasa Hesabı Alacak Tarafı Tarih Açıklama Tutar 01.10.2010 Müşteri A. Borcunu ödemiştir. 1.000 TL 02.10.2010 Bankaya Hesap Açılmıştır. 800 TL Borç Toplamı Alacak Toplamı Borç Kalanı 200 TL Borçlu Taraf Alacaklı Taraf

Hesabın Biçimsel Yapısı Borç Hesap Adı Alacak Zaman ve yerden tasarruf amacıyla ve de kolaylık sağlamak için hesaplar yukarıdaki gibi; hesap çizelgesini temsil eden “T” sembolü ile gösterilir.

Hesaplara İlişkin Deyimler Hesabın Borç ve Alacak Tarafı: Hesabın (hesap çizelgesinin) sol tarafına borç, sağ tarafına alacak denir. Borçlandırmak ve Alacaklandırmak: Hesaplar arasında ayrım yapmaksızın, herhangi bir hesabın sol tarafına (borç tarafına) kayıt yapma işlemine hesabı borçlandırmak, sağ tarafına (alacaklı tarafa) kayıt yapma işlemine hesabı alacaklandırmak denir. Hesap Açma: Hesabın niteliğine göre, borçlu yada alacaklı yanına ilk kez işlemin yazılması yoluyla kullanılmaya başlanmasını ifade eder. Hesap Bakiyesi (Kalanı): Bir hesabın borç ve alacak taraflarının toplamları arasındaki farka “hesap bakiyesi (kalanı)” denir. Borç tarafının alacak toplamından fazla olması durumunda borç bakiyesinden; alacak tarafının borç toplamından fazla olması durumunda alacak bakiyesinden söz edilir. Hesabın Kapalı Olması: Eğer Hesap bakiye vermez ise, yani hesabın borç ve alacak toplamları birbirine eşit olduğu durumda, hesap kapanmıştır.

Hesaplara İlişkin Deyimler Aktif Hesap: Varlıkların izlendiği ve borç kalanı veren hesaplardır. Bilançonun aktifini oluşturan varlık unsurlarına (kasa, mal, bina, demirbaş, vs.) unsurlarına ait hesaplardır. Pasif Hesap: Sermaye ve borçların izlendiği ve alacak kalanı veren hesaplardır. Bilançonun pasifini oluşturan (satıcılar, borç senetleri, personele borçlar, sermaye vs.) unsurlarına ait hesaplardır. Sonuç Hesapları: İşletmenin yaptığı işlemlerden bazıları dışarıdan işletmeye kaynak sağlarken; bazıları da işletmeden dışarıya kaynak çıkışına neden olabilir. Özkaynağı artıran akımlara gelir, azaltan akımlara da gider denir. Bütün sonuç hesapları, dönem bittiğinde dönem karı veya zararı hesabına devredilerek kapatılır. Gelir> Gider=KAR Gelir<Gider=ZARAR olarak bilançoda gösterilir.

Hesapların Sınıflandırılması Muhasebede kullanılan hesapları üç grupta toplayabiliriz. Bilanço Hesapları: Bilançoda yer alan hesaplardır. Bilançoda yer alışlarında göre; Varlık (Aktif) Hesapları Kaynak (Pasif) Hesapları Gelir Tablosu Hesapları: Gelir tablosunda yer alan hesaplardır. Gelir tablosunda yer alışlarına göre: Gelir Hesapları Gider Hesapları Nazım Hesaplar

Bilanço Hesapları Bilanço hesapları varlık hesaplar ve kaynak hesapları olmak üzere iki gruba ayrılır. Varlık (Aktif) Hesapları: bilançonun aktifini yani dönen ve duran varlıkları gösteren hesaplardır. Varlıklarda meydana gelen artışlar varlıklar hesabının borcuna, azalışlar ise alacağına kaydedilir. Varlık hesapları, ya borç kalanı verirler yada kalan vermezler. Kaynak (Pasif) Hesapları: Bilançonun pasifini yani işletmenin kaynaklarını gösteren hesaplardır. Kaynaklarda meydana gelen artışlar kaynak hesabının alacağına, azalışlar ise borcuna kaydedilir. Kaynak hesapları, ya alacak kalanı verirler yada kalan vermezler.

Aktif Hesapların Çalışma Kuralları Borç Aktif Hesaplar Alacak İlk Kayıt (+) Varlıklardaki Azalışlar (-) Varlıklardaki artışlar(+) Varlık (Aktif) Hesaplarının Çalışma Kuralları İlk kayıt hesabın borç tarafına kaydedilir. Varlıklardaki artışlar, hesabın borç tarafına kaydedilir. Varlıklardaki azalışlar, hesabın alacak tarafına kaydedilir. Hesap borç kalanı verir.(alacak kalanı vermez)

Pasif Hesapların Çalışma Kuralları Borç Pasif Hesaplar Alacak Kaynaklardaki Azalışlar(-) İlk Kayıt(+) Kaynaklardaki Artışlar (+) Kaynak (Pasif) Hesapların Çalışma Kuralları İlk kayıt hesabın alacak tarafına kaydedilir. Kaynaklardaki artışlar, hesabın alacak tarafına kaydedilir. Kaynaklardaki azalışlar, hesabın borç tarafına kaydedilir. Hesap alacak kalanı verir. (Borç kalanı vermez)

Gelir Tablosu Hesapları Gelir tablosu, hesaplarına sonuç hesapları da denilmektedir. Bu hesaplar, işletmenin sermayesinde meydana gelen artış, başka bir ifadeyle gelirleri ve sermayedeki azalışları bir başka ifadeyle giderleri gösterir. Bu bakımdan gelir tablosu hesapları gider ve gelir hesapları olarak ikiye ayrılmaktadır.

Gelir Tablosu Hesapları: Gelir Hesapları Gelir Hesapları: işletmede bir gelir ortaya çıktığında özsermaye artacağından ilgili gelir hesabı alacaklandırılır. Gelir hesapları, dönem sonlarında kar veya zarar hesaplarına devredilerek kapatılır. Bu nedenle kalan vermezler. Gelir hesapları normal zamanlarda sürekli olarak alacak tarafından çalışır. Dönem sonunda 690. Dönem Karı veya Zararı hesabına devredilirken ve ayarlama kayıtlarında borçlandırılır.

Gelir Hesaplarının Çalışma Kuralları Borç Gelir Hesapları Alacak Azalışlar(-) (Kapanışta) Artışlar (+) Gelir Hesapların Çalışma Kuralları Gelirlerdeki artışlar, hesabın alacak tarafına kaydedilir. Düzeltme yada ayarlama kayıtlarında borçlandırılır. Dönem sonunda borçlandırılarak 690. Dönem Kar veya Zarar Hesabına devredilir. Kalan vermezler.

Gider Hesapların Çalışma Kuralları Borç Gider Hesapları Alacak Artışlar (+) Azalışlar (-) (Kapanışta) Gider Hesaplarının Çalışma Kuralları Giderlerdeki artışlar, hesabın borç tarafına kaydedilir. Düzeltme yada ayarlama kayıtlarında alacaklandırılır. Dönem sonunda alacaklandırılarak 690. Dönem Kar veya Zarar Hesabına devredilir. Kalan vermezler…

Tek Düzen Hesap Planı: Hesap Planı; işlemede kullanılacak tüm hesapların sistemli ve gruplandırılmış olarak yer aldığı listedir. Ülkemizde 1994 yılından önce işletmeler istedikleri hesap isimlerini kullanarak kayıtlarını tutabilmekteydiler. Maliye bakanlığı 1992 yılında yayınladığı tebliğle, ülkedeki tüm işletmelere (bankalar, finans kurumları hariç) 01.01.1994 tarihinden itibaren Tek Düzen Hesap Planı uygulama zorunluluğu getirmiştir.

THP’de Hesap Sınıfları Dönen Varlıklar Duran Varlıklar Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Öz Kaynaklar Gelir Tablosu Hesapları Maliyet Hesapları ------------------------ Nazım Hesaplar Aktif Hesaplar Pasif Hesaplar Gelir Tablosu Hesapları

Bilanço Hesapları BİLANÇO Varlıklar Kaynaklar I.Dönen Varlıklar (100-199) nolu hesaplar) II. Duran Varlıklar (200-299) nolu hesaplar) III.Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar (300-399) nolu hesaplar) IV.Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar (400-499) nolu hesaplar) V.Özkaynaklar (500-599) nolu hesaplar) Bilanço, muhasebe sisteminin finansal olayların sonuçlarını göstermek için hazırladığı bir tablodur. Bu tabloda, işletmenin belirli bir tarihteki, varlıklarını ve varlıkların hangi kaynaklardan sağlandığı raporlanır. Bilançonun iki ana bölümü bulunmaktadır. Bunlar varlıklar ve kaynaklar bölümüdür. Varlıklar bölümünde, işletmenin sahip olduğu mevcutlar ve alacaklar raporlanır. Kaynaklar bölümünde ise bu varlıklar kaynakları ifade ile hak sahiplerini gösterilir.

Gelir Tablosu Hesapları GEÇMİŞ DÖNEM CARİ DÖNEM Brüt Satışlar (600-603) Satış İndirimleri (-) (610-612) NET SATIŞLAR Satışların Maliyeti (-) (620-623) BRÜT SATIŞ KARI Faaliyet Giderleri (-) (630-632) FAALİYET KARI Diğ.Faal.Ol.Gel.Kar. (640-649) Diğ.Faal.Ol.Gid.Zar(-) (653-659) Fin.Giderleri (-) (660-661) OLAĞAN KAR/ ZARAR Ol.Dışı Gel.Kar (671-679) Ol.Dışı Gid.Zar.(-) (680-689) Dönem Net Karı / Zararı (690-698)

Hesap Sınıfı 6. Gelir Tablosu Hesapları: Gelir tablosu hesapları bu grupta yer alır. Dönem sonlarında 690 Dönem Karı veya Zararı Hesabına aktarılarak kapatılır. 7. Maliyet Hesapları: 7 nolu hesap sınıfı mal ve hizmetlerin planlanan biçim ve niteliğe getirilmesi için yapılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına dönüştürülerek izlendiği hesap sınıfıdır. 8. Boş 9. Nazım Hesapları: Nazım hesaplar bilginin muhasebeleştirilmesinde kullanılan hesaplarıdır. Hatırlatma amacıyla kullanılan hesaplarıdır.

Muhasebe Kayıt Yöntemi Muhasebede kayıtlar, fatura, makbuz, dekont, bordro vb. belgeler yardımıyla saptanan olay ve işlemlerin önce kesilen fişler üzerinde muhasebeleştirilmesi, sonra da bu fişlerden ilgili defterlere aktarılması şeklinde yapılır. Mali işlemlerin muhasebe defterlerine aktarılmasında tek taraflı (basit) kayıt yöntemi ve çift taraflı kayıt yöntemi olmak üzere iki yöntem uygulanmaktadır.

Tek Taraflı (Basit) Kayıt Yöntemi VUK. 178. maddesinde niteliği belli edilen II. sınıf tacirlerin tutmakla yükümlü olduğu “işletme Hesabı Esası” defteri tek taraflı kayıt yönteminin en yaygın uygulama örneğidir. Bu yöntemde bir ticari işlem tek taraflı olarak sadece bir defa kayda geçer. Bu kayıt yöntemine göre tutulan defter alış, satış, gider ve gelir gibi işlemleri tek taraflı olarak kaydeder.

Çift Taraflı Kayıt Yöntemi Bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü olan I. Sınıf tacir sayılanlar çift taraflı kayıt yöntemi uygularlar. (VUK.’na göre bilanço esasına göre defter tutan işletmeler yevmiye defteri, defteri kebir ve envanter defteri tutmak zorundadırlar (md.182)) İşletmelerde meydana gelen faaliyetler ve bunlara ilişkin mali nitelikteki işlemler, işletmenin varlıkları ve kaynakları, gelir ve giderleri açısından çift yönlü bir etki ortaya çıkarmaktadır. Mali nitelikteki işlemler tek hesaba değil de karşılıklı olarak birden fazla hesaba borç yada alacak kaydedilir.

Çift Taraflı Kayıt Yöntemi Çift taraflı kayıt yönteminin işleyişine ilişkin kurallar aşağıdaki gibi özetlenebilir. Her işlem en az iki hesaba yazılır. Bu hesaplardan birisi borçlanırken; diğeri alacaklandırılır. Borçlanan hesap veya hesapların tutarı ile alacaklanan hesapların veya hesapların tutarı birbirine eşittir. Yukarıdaki kuralların sonucu olarak kullanılan hesapların borçlu taraflarının toplamı alacaklı tarafın toplamına eşit olur.

Muhasebede Hesap Kullanımı Bir dönem boyunca yapılan mali işlemlerin sonuçları, gelir tablosunda özetlenir. İşletmenin belirli bir tarihteki finansal durumunu ise bilanço yansıtır. Çok sayıdaki işlemlerden ötürü, her bir işlemden sonra finansal tablo düzenlemek anlamlı değildir. Bu amaçla ilgili bilanço yada gelir tablosu kalemlerindeki artış yada azalışı biriktiren bir araç geliştirilmiştir. Bu araç, hesap olarak adlandırılır.

Muhasebede Hesap Kullanımı ÇİFT TARAFLI KAYIT SİSTEMİ HESABIN TÜRÜ ARTIŞ AZALIŞ VARLIK Borç Alacak BORÇ VE ÖZKAYNAKLAR GELİR GİDER

YEVMİYE DEFTERİ KAYITLARI Mali nitelikteki işlemleri tarih sırana göre bir bütün olarak maddeler halinde kaydedildiği deftere yevmiye defteri denir. Muhasebenin “kaydetme” işlevi yevmiye defteri ile yerine getirilir. Yevmiye maddesi örneği:   Tarih BORÇ ALACAK Borçlu Hesap Alacaklı Hesap Açıklama

YEVMİYE MADDELERİ BASİT MADDE: BİRLEŞİK MADDE: / KASA HS. XXX   / KASA HS. XXX BANKALAR HS. BİRLEŞİK MADDE:   / TİCARİ MALLAR HS. XXX İNDİRİLECEK KDV HS. KASA HS.

T Hesabı ile gösterim Borç Hesabın Adı Alacak  

ÖRNEK / KASA 1000 SERMAYE TİCARİ MALLAR 500 BANKALAR 300 KASA (1) 1000   / KASA 1000 SERMAYE TİCARİ MALLAR 500 BANKALAR 300 KASA (1) 1000 (2) 500 (3) 300   BANKALAR (3) 300   SERMAYE (1) 1000   TİCARİ MALLAR (2) 500  

Ödev Hesap nedir? Biçimsel özellikleri nelerdir? Hesapların “borçlandırılması” ve “alacaklandırılması” olgularını açıklayınız. Hesap açmak ne demektir? Bir hesabın bakiyesi nasıl bulunur? Hesabın kapalı olması neyi ifade eder? Aktif hesap nedir? Özellikleri nelerdir? Pasif hesap nedir? Özellikleri nelerdir? Bilançoda bulunan hesap grupları nelerdir? Gelir tablosun kaç tür hesap bulunur? Özellikleri nelerdir? Aktif hesapların çalışma kuralları nelerdir? Pasif hesapların çalışma kuralları nelerdir? Gelir ve gider hesaplarının çalışma kuralları nelerdir? “Tek Düzen Hesap Planı” nedir? THP’de bulunan hesap sınıfları nelerdir? Tek taraflı kayıt yöntemi nedir? Özellikleri nelerdir? Çift taraflı kayıt yöntemi nedir? Özellikleri nelerdir?

Uygulama Ödevi Atakan işletmesinin 1 Ocak 2012 tarihinde dönem başı bilançosunda yer alan varlık/kaynak unsurları ve Ocak ayında gerçekleşen bazı işlemler aşağıdaki gibidir. Kasa: 500 Bankalar: 200 Alıcılar: 700 Ticari Mallar: 220 Satıcılar: 300 Demirbaşlar: 800 Borç Senetleri: 240 Alınan Çekler: 450 Sermaye: ? 1/1/2012 tarihinde, Dönem başı bilançosunun açılış kaydı yapılmıştır. 3/1 tarihinde, Alınan çekler tahsil edilmiştir. 4/1 tarihinde, satıcılara olan senetli borcun 1/3’ü ödenmiştir. 5/1 tarihinde, bankadan 300 TL kredi çekilmiştir. 10/1 tarihinde, ticari malların yarısı 100 TL’ye satılmış, karşılığında senet alınmıştır. 15/1 tarihinde, satıcılara olan borcun yarısı kasadan ödenmiştir. 17/1 tarihinde, 200 TL’lik ticari mal alınmış, karşılığında senet verilmiştir. İstenen: Atakan işletmesi Ocak ayı iş olgularını T hesabı ve yevmiye maddelerini kullanarak muhasebeleştiriniz.

Muhasebe Süreci

AÇILIŞ ENVANTERİ- AÇILIŞ BİLANÇOSU MUHASEBE SÜRECİ ENVANTER DEFTERİ AÇILIŞ ENVANTERİ- AÇILIŞ BİLANÇOSU DÖNEMSONU BİLANÇOSU GELİR TABLOSU YEVMİYE DEFTERİ -MADDELER- TİCARİ İŞLEMLER -BELGELER- GENEL KESİN MİZAN BÜYÜK DEFTER -HESAPLAR- DÖNEMSONU MUHASEBE İŞLEMLERİ ENVANTER İŞLEMLERİ HESAPLARIN KAPATILMASI AYLIK MİZANLAR GENEL GEÇİCİ MİZAN

Yevmiye Defterine Kayıtların Yapılma Şekli ve Yevmiye Maddesi Türleri Dönem boyunca işletmede ortaya çıkan mali olaylar belgelere dayanarak, tarih sırasına göre yevmiye defterine yevmiye maddesi adı verilen biçimde kaydedilir.

Örnek:100. 000 TL nakdi sermaye koyarak 01. 02 Örnek:100.000 TL nakdi sermaye koyarak 01.02.2010 tarihide işe başlayan bir işletmenin yevmiye maddesi aşağıdaki gibi olacaktır. 01.02.2010 Borç Alacak 100 Kasa 100.000 500 Sermaye Açılış Kaydı

Büyük Deftere (Defter-i Kebir) Kayıt İşletmenin bir yapmış olduğu mali nitelikteki işlemlerin bir tasnife tabi tutularak niteliklerine göre bölündüğü hesapları bünyesinde toplayan defter, büyük defter veya defter-i kebir denilmektedir. Başka bir tanımla, yevmiye defterine geçirilmiş olan işlemleri buradan alarak sistemli bir şekilde hesaplara dağıtan ve tasnifli olarak bu hesaplara toplayan defterdir.

İşlemlerin Büyük Deftere Nakli A) Alıcı bay C’ye 18.08.201X tarihinde tamamı kredili %18 KDV dahil 70.800 TL’lik mal satılmıştır. B) 20.08.201X tarihinde alıcı bay C’den 29.000 TL tahsil edilmiştir. 18.08.201X Borç Alacak 234 120Alıcılar Hs. Bay C 70.800 600 Yurt İçi Satışlar 391 Hesaplanan KDV 60.000 10.800 Veresiye mal satılması 01.02.201X 330 100 Kasa 29.000 Alıcılardan yapılan tahsilat

Defteri Kebir Kayıtları Borç Tarafı 120 Alıcılar Hesabı Alacak Tarafı Tarih Açıklama Tutar 18.08.201X Veresiye Mal Satışı 70.800 20.08.201X Alıcılardan Tahsilat 29.000 600 Yurtiçi Satışlar Mal Satışı 60.000 391 Hesaplanan KDV Hesabı 10.800 100 Kasa Hesabı

Büyük Defter Yardımcı Defter İlişkisi/ Ana Hesap Yardımcı Hesap İlişkisi Normal olarak hesaplar işlemleri toplu olarak göstermektedirler. Ayrıntılı bilgi için yardımcı hesaplar kullanılabilir. Örneğin: bir işletmenin yüzlerce müşterisi bulunabilir. 120 Alıcılar hesabı tüm müşterilerimizin işletmenize olan borcunu toplu olarak gösterirken; her bir müşterimizin borcu içi ayrı bir yardımcı hesabın açılması gerekir. Ana hesapta topluca gösterilen işlemlerin ayrıntılarına göre izlendiği hesaplar olarak tanımlanan yardımcı hesaplarla ana hesap arasındaki ilişki şöyle özetlenebilir. Bir hesabın tümü ile ilgili bilgiler ana hesaptan, bu hesabı oluşturan bireyler hakkındaki bilgilerde yardımcı hesaplardan elde edilir. Ana hesaplar bir bütündür, yardımcı hesaplar ise bütünün birer parçalarıdır. Bir bütünün parçalarının toplamı yine bütüne eşit olur kuralı gereği yardımcı hesapların borç ve alacak toplamları ile kalanları toplamı ana hesap borç ve alacak toplamı ile kalanına eşit olur.

Örnek: 05.08.201x günü aşağıda ismi yazılı müşterilere kredili olarak mal satılmıştır. (KDV dikkate alınmamıştır) İbrahim Tokgöz 40.000 Emrah Sakarya 35.000 Ali Küçük 60.000 Mustafa Acar 65.000 15.08.201x günü müşterilerden yapılan tahsilatlar şöyledir. İbrahim Tokgöz 20.000 Emrah Sakarya 15.000 Ali Küçük 40.000 Mustafa Acar 35.000

Yevmiye Defteri 05.08.201x Borç Alacak 120 Alıcılar Hesabı İbrahim Tokgöz 40.000 Emrah Sakarya 35.000 Ali Küçük 60.000 Mustafa Acar 65.000 200.000 600 Yurtiçi Satışlar Veresiye Mal Satılması 15.08.201x 100 Kasa 110.000 Emrah Sakarya 15.000 Ali Küçük 30.000 Mustafa Acar 25.000 Müşterilerden Yapılan Tahsilatlar

Defteri Kebir Kayıtları Borç Tarafı 120 Alıcılar Hesabı (Ana Hesap) Alacak Tarafı Tarih Açıklama Tutar 05.08.201x Veresiye Mal Satılması 200.000 15.08.201x Müşterilerden Yapılan Tahsilatlar 110.000 120 01 İbrahim Tokgöz 40.000 Yapılan Tahsilatlar 120 02 Emrah Sakarya 35.000 15.000 120 03 Ali Küçük 60.000 30.000 120 04 Mustafa Acar 65.000 25.000

Aylık Mizanın Düzenlenmesi Yevmiye defterine yapıla kayıtların büyük deftere doğru ve eksiksiz aktarılıp aktarılmadığını matematiksel olarak kontrol etmek amacıyla düzenlenen çizelgelere mizan denilir. Matematiksel kontrol mizan hazırlandığı tarihte, yevmiye defterindeki borçlu ve alacaklı tutarların kümülatif toplamlarının büyük defterde de oluşup oluşmadığının denetlenmesi temeline dayanır. Eğer bu kümülatif toplam büyük defterlerde oluşmuş ise o zamana kadar yapılan kayıtlarda matematiksel bir hata olmadığı sonucuna varılır. Eğer bu kümülatif toplam oluşmamış ise dönülerek hata aranır. Ülkemizde genellikle aylık olarak mizan çıkarılması yaygın olarak uygulanmaktadır. Bu mizana aylık mizan denilir. Aralık ayı sonu itibariyle düzenlenen kümülatif aylık mizana genel geçici mizan denilir.

Aylık Mizanın Düzenlenmesi Genel geçici mizandan sonra işletmenin bir dönemlik çalışmalarının sonuçlarının alınabilmesi için envanter işlemleri yapılır. Mizanın üzerinde hangi işletme ve hangi tarihe ait olduğu yeralır. Ayrıca mizanda büyük defterde yer alan hesapların adlarının yer alacağı, mizanın hazırlandığı tarihe kadar bütün hesapların borç ve alacak tarafı kümülatif toplamlarının yazıldığı sütunlar ve kalan sütunları vardır. Mizanda borç ve alacak tutar toplamları hem birbirleri ne hem de mizanın hazırlandığı tarihe kadar olan yevmiye defteri borçlu ve alacaklı hesaplar sütunlarının toplamlarına eşit olmalıdır. Ayrıca borç ve alacak kalanı sütunları toplamı birbirlerine eşit olmalıdır.

Mizanın Düzenlenmesi Mizan belli dönemler sonunda ve genellikle ay sonlarında düzenlenir. Mizan hazırlanırken aşağıdaki işlemler yapılır: Yevmiye defterinin toplamları alınır. Büyük defterdeki hesapların borç ve alacak toplamları alınır. Hesapların toplamları mizanın borç ve alacak tutarları sütununa yazılır. Her hesabın borç ve alacak kalanları bulunur ve ilgili sütunlara yazılır. Her sütunun toplamları alınır ve eşitlikleri sağlanır.

Acar İşletmesinin 31 Temmuz 201x tarihi itibariyle büyük defter hesaplarının borç ve alacak toplamları aşağıdaki gibidir. Borç 100 Kasa Hesabı Alacak Tarih Açıklama Tutar 900 850 102 Bankalar 1400 120 Alıcılar 650 400 121 Alacak Senetleri 700 500 153 Ticari Mallar Hs. 4500 100 255 Demirbaşlar Hs. 320 Satıcılar 300 1200

760 Pazarlama Sat. Ve Dağ. Gid Borç 321 Borç Senetleri Alacak Tarih Açıklama Tutar 250 950 500 Sermaye 500 600 Yurt içi Satışlar 4.000 760 Pazarlama Sat. Ve Dağ. Gid 120 770 Genel Yönetim Giderleri 180

Acar İşletmesinin 31.07.201x tarihli Aylık Mizanı Sıra No Hesabın Adı Tutar Borç Alacak 1 100 Kasa 900 850 50 ------- 2 102 Bankalar 1400 500 3 120 Alıcılar 600 400 200 4 121 Alacak Senetleri 700 ------ 5 153 Ticari Mallar 4500 100 4400 6 255 Demirbaşlar 7 320 Satıcılar 300 1200 8 321 Borç Senetleri 250 650 9 500 Sermaye ----- 10 600 Yurtiçi Satışlar 11 760 Paz. Sat. Dağ. Gid 120 12 770 Gen. Yönet. Gid. 180 Toplam

Acar İşletmesinin 31.07.201x tarihli Aylık Mizanı Sıra No Hesabın Adı Tutar Kalan Borç Alacak 1 100 Kasa 900 850 50 ------- 2 102 Banka 1.400 500 3 120 Alıcılar 650 400 250 4 121 Alacak Senetleri 700 200 5 153 Ticari Mallar 4.500 100 4.400 6 255 Demirbaşlar 7 320 Satıcılar 300 1.200 8 321 Borç Senetleri 950 9 500 Sermaye 10 600 Yurt içi Sat. 4.000 11 760 .Paz. Sat.Dağ. Gid. 120 12 770 Gen. Yön. Gid 180 Toplam 9.400 6.100 Yevmiye Defteri Toplamına Birbirine Eşit

Dönem Sonu Envanter İşleminin Yapılması Muhasebe dönemi süresince hazırlanan son mizanı 31 Aralık tarihli genel geçici mizandır. Genel geçici mizan düzenlendiği zaman işletmenin bir dönem içinde yapmış olduğu işlemlerin bir dönem içinde yapmış olduğu işlemlerin kaydedildiği hesapların kümülatif toplamı görülmüş olur. Genel geçici mizan dönem sonu işlemlerinin başlangıcıdır. Genel geçici mizandaki toplamlar mevcutları, alacakları, borçlar ve sermaye ile birlikte gelir ve giderleri göstermektedir. Halbuki gelir ve giderler bilançoda tek bir sonuç olarak kar veya zarar olarak yer alması gerekmektedir. Kar ve zararı kesin olarak tespit edebilmek ve varlık ve kaynak hesaplarında gerekli düzeltmeleri yapabilmek için dönem sonu işlemleri ve kayıtları yapılır.

Dönem Sonu Envanter İşleminin Yapılması Muhasebe içi ve muhasebe dışı envanter olarak yapılan dönem sonu işlemlerinde yapılması gereken hususlardan bazıları şunlardır: Mevcutlar alacaklar ve borçlarının fiili sayımlarının yapılması ve böylece fiziksel miktarlarının tespiti(muhasebe dışı envanter) sayımla TTK ve VUK’daki değerleme ölçüleri kullanılarak parasal tutarların belirlenmesi(değerleme yapılması) Muhasebe dışı envanter sonuçlarıyla tespit edilen tutarlar esas alınarak gerekli düzeltme kayıtlarının yevmiye ve büyük defterlere kaydının yapılması Maliyet hesaplarının gelir ve gider hesaplarının da kapatılarak kar-zarar hesabına devredilmesi ve dönem sonucunun bulunması

Kesin Mizanın Düzenlenmesi Muhasebe içi envanter ile hesap kalanlarının, sayım ve değerleme sonuçlarıyla eşit hale getirilmesinden sonra kayıt doğruluğunu sağlamak üzere büyük defterlerin toplamları alınır ve geçici mizanda olduğu gibi bu defa kesin mizan çıkarılır. Kesin mizan da şekil olarak geçici mizanla aynıdır. Ancak kesin mizanda bütün maliyet ve gider ve gelir hesapları kapanmış olarak yer alır. İşletmenin dönem sonu bilançosu kesin mizan, esas alınarak düzenlenir.

Dönemsonu Bilançosunun Düzenlenmesi Kesin mizan düzenlenip kalanları aldıktan sonra bu kalanlar esas alınarak dönem sonu bilançosu düzenlenir. Kesin mizandaki bazı hesaplar (aktifi ve pasifi düzenleyici hesaplar) hariç borç kalanı sütunundaki tutarları aktife, alacak kalanı sütunundaki tutarların pasife taşınması ile dönem sonu bilançosu oluşturulur. Bu bilanço, dönem boyunca yapılan işlemlerden sonra işletmenin dönem sonu itibariyle sahip olduğu varlıkları ve bu varlıkların sağlandığı kaynakların gerçek tutarını gösterir.

………..İşletmesinin 31.12.201x tarihli Kesin Mizanı Sıra No Hesabın Adı Tutar Kalan Borç Alacak 1 100 Kasa 900 650 250 ------- 2 102 Banka 700 500 200 3 120 Alıcılar 800 150 4 153 Ticari Mallar 1.100 300 5 255 Demirbaşlar 50 6 320 Satıcılar 400 7 500 Sermaye 8 590 Dönem Net Karı 9 600 Yurt içi Sat. 10 621 Sat. Tic. Mal. Mal. 11 632 Gen Yön.Gid. 60 12 642 Faiz Gelirleri Toplam 5.220 5.200 950 Yevmiye Defteri Toplamına Birbirine Eşit

Bu durumda işletmeni bilançosu aşağıdaki şekilde olacaktır. X İşletmesinin 31.12.201x Tarihli Dönemsonu Bilançosu Varlıklar Kaynaklar I.Dönen Varlıklar Kasa Banka Alıcılar Ticari Mal 250 200 150 300 III.Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Satıcılar 400 II.Duran Varlıklar Demirbaş 50 V.Özkaynaklar Sermaye Dönem Net Karı Varlıklar Toplamı 950 Kaynaklar Toplamı

Gelir Tablosu ve Diğer Mali Tabloların Düzenlenmesi Dönemsonu bilançosu ile birlikte sonuç hesaplarından yararlanılarak işletmenin o döneme ait gelir tablosu da düzenlenir. Gelir tablosunda bulunan dönem kar yada zararın bilançoda yer alan kar-zarar hesabı kalanına eşitliği kontrol edilir.

01.01.201x-31.12.201x Dönemi Gelir Tablosu Bilançonun düzenlenmesine esas alınan kesin mizandaki veriler kullanılarak düzenlenecek gelir tablosu aşağıdaki gibidir. ………İşletmesi 01.01.201x-31.12.201x Dönemi Gelir Tablosu Tutarlar SATIŞLAR -Yurtiçi Satışlar 800 800 SATIŞLARIN MALİYETİ(-) (500) BRÜT SATIŞ KARI VEYA ZARARI 300 FAALİYET GİDERLERİ -Genel Yönetim Giderleri (60) (60) FAALİYET KARI VEYA ZARARI 240 DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR - Faiz Gelirleri 10 DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-) ---- FİNANSMAN GİDERLERİ(-) OLAĞAN KAR VEYA ZARAR 250 İ. OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR J.OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR DÖNEM KARI VEYA ZARARI K. DÖNEM KARI VE VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER(-) ------ DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI

Hesapların Kapatılması Dönemsellik ilkesi gereği her hesap dönemi diğerinden bağımsız olduğundan, dönem sonu işlemleri tamamlanıp gerekli finansal tablolar düzenlendikten sonra, o döneme ait hesapların da kapatılarak dönemin sona erdirilmesi gerekir. Bir hesabın kapalı olması borç ve alacak taraf toplamlarının birbirine eşit olması anlamına geldiğinden, kesin mizanda borç kalanı veren hesapların kadar bor alacaklandırılması, aalacak kalanı veren kaynak hesaplarının ise alacak kalanı kadar borçlandırılması halinde hesapların borç alacak taraf toplamları eşitlenecek ve hesaplar kapatılacaktır.

Bunun için yevmiye defterinde kapanış maddesi düzenlenir Bunun için yevmiye defterinde kapanış maddesi düzenlenir. Kapanış maddesi büyük defter hesaplarına nakledildiğinde bütün hesapların borç ve alacak eşitliği sağlanacak ve dönem sonunda açık bir hesap kalmayacaktır. 31.12.201x Borç Alacak 320 Satıcılar Hs. 500 Sermaye 590 Dönem Net Karı 400 300 250 100 Kasa Hs. 102 Bankalar Hs. 120 Alıcılar Hs. 153 Ticari Mallar Hs. 255 Demirbaşlar Hs. 200 150 50 Kapanış Kaydı

İşlemlerin T Hesaplarına Kaydı ABC şirketinin bir muhasebe dönemi içinde yaptığı işlemler aşağıda verilmiştir. İşlemleri büyük deftere kaydediniz. Girişimci A. 5.000 TL nakit ile ABC şirketini kurmuştur. 2.000 TL ödeyerek iki işyeri satın almış ve bunlardan birisini kiraya vermiştir. Kredi ile 1 adet x malını 250 TL’den satın almıştır. Kredi ile 2 adet x malını tanesi 350 TL’den satın almıştır. 1 adet x malını tanesi 500 TL’den kredili satmıştır. 200 TL ücret ödemiştir. 300 TL müşteride tahsil etmiştir. İşyeri için 2 yıllık olarak 1.000 TL tahsil etmiştir.