Ekonometrika – iqtisadi sistemlərin optimal idarə edilməsinin riyazi aparatı kimi. Plan: Model – ekonometrikanın dərketmə vasitəsi kimi. Modellərin tipləri. İqtisadi-riyazi model anlayışı. Modellərin qurulması qarşısına qoyulan tələblər. Modellərin strukturu. Ekzogen və endogen parametrlər. Modellərin optimallıq kriteriyaları. Modelləşdirmə prosesinin mahiyyəti və dövrü xarakteri. İqtisadi-riyazi modellərin təsnifatı.

Model dedikdə elə bir maddi və ya təsəvvür olunan obyekt başa düşülür ki, bu obyekt tədqiqat pro-sesində öyrənilən real obyekti əvəz edir və onun haqqında əlavə biliklər əldə etməyə imkan verir. Modellərin qurulmasının əsasını fəlsəfənin «analogiya» prinsipi təşkil edir. Analogiyanın xarakterinə görə modellərin aşağıdakı tiplərini fərqləndirmək olar: Fiziki modellər. Qrafiki modellər. Məntiqi-riyazi modellər.

Məntiqi-riyazi model dedikdə öyrənilən sistemin və ya prosesin qarşıya qoyulmuş məqsəd baxımından mühüm sayılan xüsusiyyətlərinin formal-riyazi ifadələr - tənliklər, bərabərsizliklər, funksiyalar və s. şəklində təsviri başa düşülür. İqtisadi-riyazi model – formal-riyazi ifadələrlə verilən iqtisadi mücərrədlikdir. İqtisadi-riyazi modellərin qurulması qarşısına qoyulan tələblər Modellərin öyrənilən iqtisadi sistemlərə kifayət qədər adekvat olmaları; Modellərin kifayət qədər sadə riyazi aparata malik olmaları.

Modellərin parametrləri İqtisadi-riyazi modellər Ekzogen parametrlər Modellərin parametrləri Endogen parametrlər Optimallıq kriteriyası – modelin endogen parametrlərinin alternativ qiymətlərini bir-biri ilə müqayisə etməyə imkan verən keyfiyyət göstəricisinin riyazi ifadəsidir. Birkriteriyalı İqtisadi-riyazi modellər Çoxkriteriyalı

Modelləşdirmə prosesinin blok-sxemi Юйрянилян iгтисадi sистем А Модел щаггында bиликляр çохлуьу Р Игтисади sистеm hаггында bиликляр çохлуьу С Игтисади системин модели Б I мярщяля Моделин гурулмасы Биликлярин юйря- -нилмяси, дягиг- IV mərhələ ляшдирилмяси вя тятбиги Моделин II mərhələ юйрянилмяси III мярщяля Биликлярин моделдян юбйектя ютцрцлмяси

Ölçülərinə görə İqtisadi-riyazi modellərin təsnifatı Tənzimləmə proseslərinin modelləri Mühasibat uçotu və statistika modelləri Funksional təyinatlarına görə Maliyyə-kredit əməliyyatlarının modelləri Daxili və xarici ticarət modelləri Makromodellər Ölçülərinə görə Lokal modellər Mikromodellər

Riyazi aparatın xarakterinə görə Xətti modellər Qeyri-xətti modellər Şəbəkə planlaşdırılması və idarə edil. modelləri Riyazi aparatın xarakterinə görə Kütləvi xidmət modelləri Ehtiyyatların idarə edilməsi modelləri Korrelyasiya və reqressiya təhlili modelləri Oyunlar nəzəriyyəsi modelləri

Öyrənilən sistemə yanaşmanın xarakterinə görə Statik modellər Zaman faktoruna görə Dinamik modellər Deskriptiv modellər Öyrənilən sistemə yanaşmanın xarakterinə görə Normativ modellər Determinik modellər Parametrlərin dəqiqlik dərəcəsinə görə Stoxastik modellər