NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ BANKA MUHASEBESİ Banka Muhasebesİnİn Temel KurallarI NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi iisbf.nisantasi.edu.tr

Fİnansal Pİyasa UnsurlarI

Düzenleyİcİ ve Denetleyİcİ Kurumlar Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Hazine Müsteşarlığı Sermaye Piyasası Kurulu Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Türkiye Bankalar Birliği Borsa İstanbul Takasbank Bağımsız Denetleme Şirketleri Derecelendirme Şirketleri NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

BankalarIn Faaliyetlerİ (1/3) Bankalar, diğer kanunlarda öngörülen hükümler saklı kalmak kaydıyla aşağıda belirtilen faaliyetleri gerçekleştirebilirler: a) Mevduat kabulü. b) Katılım fonu kabulü. c) Nakdî, gayrinakdî her cins ve surette kredi verme işlemleri. d) Nakdî ve kaydî ödeme ve fon transferi işlemleri, muhabir bankacılık veya çek hesaplarının kullanılması dahil her türlü ödeme ve tahsilat işlemleri. e) Çek ve diğer kambiyo senetlerinin iştirası işlemleri. f) Saklama hizmetleri. g) Kredi kartları, banka kartları ve seyahat çekleri gibi ödeme vasıtalarının ihracı ve bunlarla ilgili faaliyetlerin yürütülmesi işlemleri. h) Efektif dahil kambiyo işlemleri; para piyasası araçlarının alım ve satımı; kıymetli maden ve taşların alımı, satımı veya bunların emanete alınması işlemleri. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

BankalarIn Faaliyetlerİ (2/3) i) Ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli madenlere ve dövize dayalı; vadeli işlem sözleşmelerinin, opsiyon sözleşmelerinin, birden fazla türev aracı içeren basit veya karmaşık yapıdaki finansal araçların alımı, satımı ve aracılık işlemleri. j) Sermaye piyasası araçlarının alım ve satımı ile geri alım veya tekrar satım taahhüdü işlemleri. k) Sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla satışına aracılık işlemleri. l) Daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının aracılık maksadıyla alım satımının yürütülmesi işlemleri. m) Başkaları lehine teminat, garanti ve sair yükümlülüklerin üstlenilmesi işlemleri gibi garanti işleri. n) Yatırım danışmanlığı işlemleri. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

BankalarIn Faaliyetlerİ (3/3) o) Portföy işletmeciliği ve yönetimi. p) Hazine Müsteşarlığı ve/veya Merkez Bankası ve kuruluş birlikleri nezdinde oluşturulan bir sözleşme kapsamında üstlenilen yükümlülükler çerçevesinde alım satım işlemlerine ilişkin piyasa yapıcılığı. r) Faktöring ve forfaiting işlemleri. s) Bankalararası piyasada para alım satımı işlemlerine aracılık. t) Finansal kiralama işlemleri. u) Sigorta acenteliği ve bireysel emeklilik aracılık hizmetleri. v) Kurulca belirlenecek diğer faaliyetler. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Banka Muhasebesİ - İşletme Muhasebesİ Bankaların çok sayıda şubeleri ile bir bütün olarak faaliyet göstermeleri, Banka şubelerinin kendi aralarında veya genel müdürlük-şube arasında işlemlerin gerçekleşmesi ve bunların muhasebeleştirilmesi, 290 Şubeler Cari Hesabının çok yoğun kullanılması, Şubeler Cari Faizi uygulamasının stratejik kararlar ve banka faaliyetlerinin yönlendirilmesi açısından büyük önem taşıması Diğer işletmelerden farklı kaynak ve kullanım yapısına sahip olması, Örneğin, aktifte stoklar kaleminin olmaması, kaynak yapısında özkaynak-yabancı kaynak dağılımının diğer işletmelerden farklı olarak yabancı kaynak ağırlıklı olması Faaliyetlerin hem ulusal para hem de çok sayıda yabancı para ile gerçekleştirilmesi, bunun sonucu olarak yabancı para ile gerçekleşen işlemlerin iki ayrı değer (TL-YP) üzerinden muhasebeleştirilmesine ihtiyaç duyulması Bilanço dışı hesap olarak tanımlanan nazım hesaplarda çok sayıda izlenmesi gereken işlemin bulunması Diğer işletmelerden farklı olarak özel hazırlanmış Tek Düzen Hesap Planı’nın bulunması NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Banka Muhasebesİnİn Temel FonksİyonlarI Varlık ve kaynakların izlenmesi Borç ve alacakların izlenmesi Kar ve zarar tespiti Ödenecek vergi ve harçların takibi Diğer şahıslar adına kıymetlerin izlenmesi Plan, bütçe, verimlilik ve maliyet analizlerinin yapılması NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

5411 SayIlI BankacIlIk Kanunu Muhasebe ve Raporlama Sistemi Hakkında 37 Nolu Madde Konsolide Finansal Raporlar Hakkında 38 Nolu Madde Finansal Raporların İmzalanması, Sunulması, İlânı ve Denetimi Hakkında 39 Nolu Madde Yıllık Faaliyet Raporu Hakkında 40 Nolu Madde Sorumluluk Hakkında 41 Nolu Madde Belgelerin Saklanması Hakkında 42 Nolu Madde NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Muhasebe ve Raporlama Sİstemİ HakkInda 37 Nolu Madde Bankalar, kuruluş birliklerinin ve Türkiye Muhasebe Standartları Kurulunun görüşü alınmak suretiyle Kurul tarafından uluslararası standartlar esas alınarak belirlenecek usûl ve esaslara uygun olarak muhasebe sistemlerinde tekdüzeni uygulamak; tüm işlemlerini gerçek mahiyetlerine uygun surette muhasebeleştirmek; finansal raporlarını bilgi edinme ihtiyacını karşılayabilecek biçim ve içerikte, anlaşılır, güvenilir ve karşılaştırabilir, denetime, analize ve yorumlamaya elverişli, zamanında ve doğru şekilde düzenlemek zorundadır. Bankalar, kanunî ve yardımcı defter ve kayıtlarını, şubeleri, yurt içi ve yurt dışındaki muhabirleri ile hesap mutabakatı sağlamadan bilançolarını kapatamazlar. Yayımlanan finansal tabloların gerçeğe aykırı olduğunun tespiti hâlinde Kurul gerekli tedbirleri almaya yetkilidir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Konsolİde Fİnansal Raporlar HakkInda 38 Nolu Madde Ana ortaklık, finansal durum ve faaliyet sonuçları hakkında bir bütün olarak bilgi vermek amacıyla 37 nci maddeye istinaden Kurulca düzenlenen usûl ve esaslar çerçevesinde konsolide finansal raporlar düzenlemek zorundadır. Konsolide finansal rapor kapsamında bulunan kuruluşlar, kendilerinden konsolide finansal raporların düzenlenmesine ilişkin olarak istenecek her türlü bilgi ve belgeyi ilgili ana ortaklığa vermekle yükümlüdür. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Fİnansal RaporlarIn İmzalanmasI, SunulmasI, İlânI ve Denetİmİ HakkInda 39 Nolu Madde Bankalar tarafından hazırlanan finansal raporlardan Kurulca belirlenecek olanların, yönetim kurulu başkanı, denetim komitesi üyeleri, genel müdür ile finansal raporlamadan sorumlu genel müdür yardımcısı ve ilgili birim müdürü veya bu unvanlara eşdeğer kişiler tarafından ad, soyad ve unvan belirtilmek suretiyle finansal raporlamaya ilişkin düzenlemelere ve muhasebe kayıtlarına uygun olduğu belirtilerek imzalanması zorunludur. imza yükümlülüğü, Türkiye’de şube açmak suretiyle faaliyette bulunan bankalarda müdürler kurulu üyelerince yerine getirilir. Bankaların genel kurullarına sunacağı yıllık finansal raporların bağımsız denetim kuruluşlarınca onaylanması şarttır. Bankalar, düzenleyecekleri finansal raporlarını, Kurulun belirleyeceği usûl ve esaslar çerçevesinde ilgili mercilere sunmak ve ilân etmek zorundadırlar. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

YIllIk Faalİyet Raporu HakkInda 40 Nolu Madde Bankalar, statülerine, yönetim ve organizasyon yapılarına, insan kaynaklarına, faaliyetlerine, finansal durumlarına, yönetimin değerlendirmeleri ve geleceğe yönelik beklentilerine ilişkin bilgileri, finansal tablolarını, özet yönetim kurulu raporunu ve bağımsız denetim raporunu da içeren yıllık faaliyet raporu hazırlamak zorundadırlar. Faaliyet raporunun hazırlanmasına, ilgili mercilere bildirilmesine ve kamuya açıklanmasına ilişkin usûl ve esaslar Kurulca belirlenir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Sorumluluk HakkInda 41 Nolu Madde Yönetim kurulu, bu Kanunun 37 nci maddesi uyarınca faaliyetlerin muhasebeleştirilmesi, finansal tabloların hazırlanması, onaylanması, denetlenmesi, yetkili mercilere sunulması ve yayımlanması dâhil finansal raporlama sistemini, görev, yetki ve sorumlulukları belirlemek, bilgi sistemlerini yeterli hale getirmek ve uygulamayı gözetmekle yükümlüdür. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Belgelerİn SaklanmasI HakkInda 42 Nolu Madde Alınan yazılar ve faaliyetler ile ilgili belgelerin asılları veya bunun mümkün olmadığı hâllerde sıhhatlerinden şüpheye mahal vermeyecek kopyaları ve yazılan yazıların makine ile alınmış, tarih ve numara sırası verilerek düzenlenecek suretleri, usûlleri çerçevesinde ilgili banka nezdinde on yıl süreyle saklanır. Bu belgelerin mikrofilm, mikrofiş şeklinde veya elektronik, manyetik veya benzeri ortamlarda saklanmaları mümkündür. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esaslar Kurulca belirlenir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Bankalarda KullanIlan Defterler Yevmiye Defteri Defteri Kebir (Büyük Defter) Envanter Defteri Damga Vergisi Defteri Yönetim Kurulu Karar Defteri Pay Defteri Genel Kurul Toplantı ve Müzakere Defteri NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Yevmİye Defterİ Bu defter, kayıtlara geçirilmesi gereken işlemlerin yer aldığı defterdir. Söz konusu işlemler ilgili belge veya ispata dayalı olarak evraktan tespit edilerek, tarih sırasına göre ve maddeler halinde düzenli olarak deftere kaydedilir. Yevmiye defteri bankalarda e-defter olarak tutulmaktadır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Defterİ Kebİr (Büyük Defter) Bu defter, yevmiye defterine geçirilmiş olan işlemleri alarak, sistemli şekilde ilgili hesaplara dağıtan ve düzenli olarak bu hesaplarda toplayan defterdir. Defteri kebir bankalarda e-defter olarak tutulmaktadır.

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Envanter Defterİ Ticari işletmenin açılışında ve açılıştan sonra her hesap döneminin sonunda taşınmazların, alacakların, borçların, nakit para tutarının ve varlıklar ile borçların değerlerinin teker teker kaydedildiği ciltli ve sayfaları müteselsil sıra numaralı defterdir. İşletmelerde hesap dönemi 12 ayı geçemez. Vergi Usul Kanunu’nun ilgili hükümleri çerçevesinde envanter, düzenli bir işletme faaliyetinin akışına uygun düşen süre içinde ve her durumda hesap döneminin sonundan itibaren 3 ay içinde çıkarılır ve deftere kaydedilir. Envanter defterinde, yıl sonu mizanında işleyen bütün hesapların bakiyeleri, hesap isimleri ile beraber yer almaktadır. Bu defter fiziki ortamda tutulur. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Damga Vergİsİ Defterİ Damga vergisi ile ilgili kağıtların izlendiği defter damga vergisi defteri olup, bu defter Damga Vergisi Genel Tebliği’ne göre makbuz mukabilinde ödeme yapacak olanlar için tasdiki zorunlu bir defterdir. Bu deftere, istihkaktan kesinti yoluyla veya makbuz karşılığı yapılan damga vergisi kesintileri ayrı ayrı kaydedilir. Bu defter fiziki ortamda tutulur NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Yönetİm Kurulu Karar Defterİ Bankaların yönetim kurullarının toplantılarında alınan kararların sıra numaralı ve tarihli olarak kaydedildiği defterdir. Bu defter fiziki ortamda tutulur. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Pay Defterİ Türk Ticaret Kanunu’na göre anonim şirketler pay defteri tutmak zorundadır. Pay defteri, anonim şirketlerde pay sahiplerinin kaydedildiği ciltli ve sayfaları müteselsil sıra numaralı defterdir. Pay defterine, senede bağlanmamış pay ve nama yazılı pay senedi sahipleriyle, intifa hakkı sahiplerinin ad, soyad, unvan ve adresleri kaydedilir. Bu defter fiziki ortamda tutulur

Genel Kurul ToplantI ve Müzakere Defterİ Bu defter, tüzel kişi tacirlerin genel kurul toplantılarında görüşülen hususların ve alınan kararların kaydedildiği ciltli ve sayfa numaraları teselsül eden defterdir. Genel kurul toplantı ve müzakere defteri, şirket genel kurul toplantısı yapılırken genel kurulda sorulan sorular, verilen cevaplar, sunulan önergeler, alınan kararlar işlenerek düzenlenebileceği gibi hazırlanan toplantı tutanağının deftere yapıştırılması şeklinde de tutulabilir. Bu defter fiziki ortamda tutulur NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Tekdüzen Hesap PlanI 1 2 3 4 5 6 A B C D E F A - Grup numarasını tanımlar, BC - Defteri kebir hesap numaralarını tanımlar, DE - Yardımcı hesap numaralarını tanımlar, F - Alt hesap numaralarını tanımlar. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Tek Düzen Hesap PlanI 0 Dönen Değerler 1 Krediler 2 Yatırım Amaçlı Değerler ve Diğer Aktifler Mevduat ve Diğer Yabancı Kaynaklar 4 Özkaynaklar 5 Faiz Gelirleri 6 Faiz Giderleri 7 Faiz Dışı Gelirler 8 Faiz Dışı Giderler 9 Nazım Hesaplar NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Tek Düzen Hesap PlanI Bilanço Hesapları   Gelir Tablosu Hesapları 0 Dönen Değerler 3 Mevduat ve Diğer Yabancı Kaynaklar 5 Faiz Gelirleri 1 Krediler 4 Özkaynaklar 6 Faiz Giderleri 2 Yatırım Amaçlı Değerler ve Diğer Aktifler 7 Faiz Dışı Gelirler 8 Faiz Dışı Giderler 9 Nazım Hesaplar 9 Nasım Hesaplar NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Tekdüzen Hesap PlanI ve İzahnamesİ HakkInda Teblİğ 26.01.2007 tarih ve 26415 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır Bu Tebliğin amacı, bankalar için muhasebeleştirme ve finansal raporlama açısından tekdüzeni sağlama, tek tip bilanço ve gelir tablosunun doğrudan elde edilmesi, denetim ve gözetim için gerekli olan bilgilerin doğrulanabilir ve denetlenebilir bir şekilde doğrudan ve sağlıklı olarak elde edilmesi, ekonominin izlenmesi ve yönlendirilmesi için yetkili mercilerin ihtiyaç duyduğu bilgilerle, diğer istatistikî bilgilere doğrudan ulaşılması, finansal analiz, risk analizi, verimlilik analizi gibi çeşitli analiz ve yorumlar için ihtiyaç duyulan bilgilerin standart bir şekilde elde edilmesini sağlamaktır NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Tekdüzen Hesap PlanI (1/2) Bütün defteri kebir hesaplarının yardımcı ve alt hesaplarıyla birlikte kullanılmasalar dahi açılması zorunludur. Kurumun izni olmadan defteri kebir seviyesinde yeni hesap açılamaz. Defteri kebir düzeyinde açılmış olup yardımcı ve alt hesapları bulunmayan hesaplar için bankalar ihtiyaç duymaları halinde yardımcı, alt ve daha tali dereceli hesaplar açabilirler. Defteri kebir hesabı ile birlikte bir veya daha fazla yardımcı hesap varsa yeni yardımcı hesapların ilavesi, bir veya daha fazla alt hesap varsa yeni alt hesapların ilavesi, Kurumun izniyle mümkündür. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Tekdüzen Hesap PlanI (2/2) Yardımcı hesap veya alt hesap seviyesinde tespit edilmiş maddeler için bankalar, gerek duyacakları alt ve daha tali hesapları, mevcut hesap numaralarının sonuna yeni haneler eklemek suretiyle açabilirler. Altı ya da yedi haneli hesaplarda bankalar, döviz cinsi, müşteri numarası, kontrol numarası gibi hususları izlemek amacıyla, ilave haneler eklemek suretiyle daha alt seviyede hesaplar açabilirler. “Diğer” hesaplar, ilgili bölümde ayrı bir hesap açılmasını gerektirmeyen büyüklükte olan işlemler ile sık tekrarlanmayan işlemlerin kaydı için ayrılmıştır. Bir işlem bu niteliği taşımadığı halde kaydedileceği özel bir hesap bulunmuyorsa, bu tür işlemler için Kurumdan izin alınarak özel bir hesabın açılması şarttır NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Malİ Tablolara İlİşkİn Temel İlkeler Anlaşılabilirlik İhtiyaca Uygunluk ve Önemlilik Güvenilirlik Karşılaştırılabilirlik NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © AnlaşIlabİlİrlİk Mali tablolarda sunulan bilgilerin, açık, anlaşılır ve tam olması ve gerekli bilgilerin dipnot ve eklerde belirtilmesini ifade eder. Mali tabloların hazırlanmasında, ilgililerin belirli düzeyde bankacılık ve ekonomi bilgisine ve açıklanan bilgileri analiz edebilme kabiliyetine sahip oldukları kabul edilir. Ancak, karmaşıklığı nedeniyle kullanılıcılar tarafından anlaşılmasının zorluğu gerekçe gösterilerek belirli bilgilerin mali tablolara yansıtılmasından ve açıklanmasından kaçınılamaz NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

İhtİyaca Uygunluk ve Önemlİlİk Mali tablolarda sunulan bilgilerin, ilgililerin karar almakta kullanabilecekleri nitelikte ve kullanım amacına uygun olmasını ifade eder. Bilginin ihtiyaca uygunluğu, geçmiş, şimdiki ve gelecekteki olayların değerlendirilmesine, geçmiş değerlendirmelerin doğrulanma ya da düzeltilmelerine olanak sağlayarak, kullanıcıların ekonomik kararlarını etkileyecek nitelikte olması anlamındadır NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Güvenİlİrlİk Mali tablolarda yer alan bilgilerin güvenilir olmasını ifade eder. İşlem ve olayları doğru olarak gösteren, kanıtlanabilir olan, tarafsızlık gözetilerek sunulan ve tam açıklanan bilgilerin güvenilir olduğu kabul edilir NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

KarşIlaştIrIlabİlİrlİk Mali durum ve faaliyet değerlendirmesine olanak tanıması bakımından, bir bankanın farklı dönemlere ait mali tabloların birbirleriyle karşılaştırılabilir olmasını ifade eder. Mali durum ve faaliyetlerin zaman içindeki değişiminin görülebilmesi amacıyla mali tabloların önceki dönemlere ilişkin bilgileri içermesi ve seçilen muhasebe politikalarının tutarlılık kavramına uygun bir şekilde, birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereklidir NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © kaynaklar Adalet Hazar ve Şenol Babuşçu, Temel banka Muhasebesi, Bankacılık Akademisi Yayınları, Ankara 2017 İffet Görkem Kesimli, Banka Muhasebesi, Umuttepe Yayınları, Kocaeli, 2014 Mehmet Hasan Eken ve Hüseyin Selimler, Banka Muhasebesi, Der Yayınları, İstanbul, 2015 Mest Yıldırım, Banka Muhasebesi, Türkiye Bankalar Birliği, İstanbul, 2008 NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©