Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk ve Doğa Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Bölümü

İçindekiler Çevre Kavramı ve Çevre Eğitimi Çevre Eğitiminin Kademeleri Çevre Eğitiminin Amaçları

Çevre Kavramı Bir canlının yaşamı üzerinde etkili tüm faktörlerin kompleksi olan ekosistemdir. Belirli bir yaşam ortamında etkili olan fiziksel, kimyasal, biyotik faktörler bütünlüğüdür. Canlı ve cansız varlıklarla, bunların karşılıklı ilişkilerinden oluşa biyolojik sistemleri ifade etmek için kullanılan geniş kapsamlı bir kavramdır. Bir organizmanın ya da bir parçasının üzerinde etkili olan dış etkenler topluluğudur.

Kısaca, canlı ve cansız varlıklar çevre içinde bir bütündür ve sürekli etkileşim içindedir. Dolayısıyla, çevrenin doğal ve yapay çevre olarak iki bölümde incelenmektedir.

Çevre iki grupta incelenir; Doğal Çevre Yapay Çevre

Doğal Çevre Doğal etki ve güçlerin oluşturduğu insan müdahalesine maruz kalmamış veya böyle bir müdahalenin henüz değiştiremediği tüm doğal varlıkları ifade eder.

Yapay Çevre İnsanlığın başlangıcından günümüze dek uzanan toplumsal ve ekonomik evrim sürecinde, büyük ölçüde doğal çevreden yararlanılarak insan eliyle meydana getirilen tüm değerleri ve varlıkları kapsamaktadır.

Çevre Eğitimi

Çevre eğitimi; insan, kültür ve doğal çevre arasındaki ilişkiyi anlamak için gerekli olan beceri ve davranışı geliştiren çevresel sorunların farkında olan, çözüm üretmek için bireysel ya da grup olarak çalışabilecek bilgi, tutum, güdülenmişlik ve sorumluluğa sahip kişiler yetiştiren uzun vadeli bir süreç olarak tanımlanmaktadır

Bir başka tanıma göre ise çevre eğitimi, “İnsan, kültür ve biyo-fiziksel çevre arasındaki ilişkiyi anlamak üzere gerekli becerileri, tutumları geliştirmek için değerleri anlama ve kavramları netleştirme süreci” olarak ifade edilmektedir

Çevre eğitiminin çevreye ve çevre sorunlarına duyarlı ve bunların çözümünde görev almaya istekli bireyler yetiştirmek için verildiği görülmektedir.

Çevre eğitimiyle varılmak istenen temel hedef, çevresel koşullar hakkında bilinç oluşturmak ve çevre için uygun davranışların öğretimini sağlamaktır. Çevre eğitimi aynı zamanda; çevreye dair değerler, tutumlar ve davranışlardaki değişiklikler ile ilgili farkındalığı teşvik edecek bir çevre ahlakı oluşturmayı da amaçlamaktadır. Kısacası çevre eğitiminin temel amacı, kişilerin çevresel okuryazarlığını geliştirmektir.

Çevre Sorunları Enerji Gürültü Flora ve Fauna Su Kirliliği Hava Kirliliği Toprak Kirliliği Enerji Flora ve Fauna Su Kirliliği Gürültü Pestisitler Katı atıklar

Erken Yaşlarda Çevre Eğitimi

Günümüzde, çocuklara doğal çevre ile etkileşim kurmak ve araştırma yapmak için kısıtlı imkânlar sunulmakta ve yaşamları daha çok yapılandırılmış, denetlenen ve planlanmış bir şekilde sürmektedir. Çocuklar zamanlarının çoğunu televizyon, bilgisayar vb. doğal olmayan gereçlerle, zarar verici iletişim kurmaya harcamakta ve bu gereçler doğadan uzaklaşan, bina içi düzeni tercih eden nesiller yaratmaya başlamaktadır.

Çevre eğitimi üzerine çalışan birçok araştırmacı erken çocukluk döneminde çevre eğitiminin önemine dikkat çekerek, yaşanmış deneyimlere dayanan çevre eğitiminin hayatın en erken dönemlerinden itibaren verilmesi ve bütün insanların yaşamının bir parçası olması gerektiğini belirtmektedir. Çünkü çocuğun doğal ortamlarda bulunması ve çevreyle etkileşime girmesi hem stres düzeyinin azalmasını hem de dikkat süresinin artmasını sağlamakta; ayrıca beyin gelişimini desteklemektedir.

Çevre eğitimi, çocukların doğadaki etkinliklere aktif katılımları sayesinde, çevre hakkında bilgi sahibi olmalarını ve çevreye karşı olumlu tutum geliştirmelerini destekleme açısından önemli bir araçtır.

Çocuklar duyuları aracılığıyla (görsel, işitsel, dokunsal vb Çocuklar duyuları aracılığıyla (görsel, işitsel, dokunsal vb.) içinde var olduğu olay, durum ya da nesneleri; bunların benzerlik ya da farklılıklarını belleklerine kaydeder ve her kaydedilen bilgi çevresel deneyimler yoluyla gerçekleştiğinde öğrenmeleri ve kazanımları daha kalıcı olur. Bu tür deneyimler, çocuğun doğal çevreye yönelik yaşam boyu tutum, değer ve davranış kalıplarını şekillendirmede de son derece önemli bir role sahiptir.

Ayrıca yaşamın ilk yıllarında, çocuğun sürdürülebilir bir yaşamın parçası olması da oldukça önemlidir. Sürdürülebilirlik, insanların yaşamı muhafaza eden doğal sistemler (toprak, su ve hava) üzerine dayattıkları baskılara rağmen, çevrenin bozulmadan süresiz işlev görebildiği anlamına gelmektedir. İnsanların bugünkü ihtiyaçlarının gelecek nesillerin yaşamı tehlikeye atılmadan karşılanması, çevrenin sürdürülebilir bir şekilde kullanılacak olmasına bağlıdır.

Sonuç olarak erken çocukluk döneminde çocuklara verilecek çevre eğitimi sayesinde çocuklar; doğumuyla birlikte hayata taşıdığı merak ve keşif duygusuyla çevreye karşı duyarlılık ve ilgi besleme, çevreye olumlu bakış açısı geliştirme, çevreye etkin katılımı sağlama ve katkıda bulunma konusunda istenen düzeyi yakalayacak, çevre sorunlarını önleme ve çözme becerilerini kazanacaktır. Çocukların erken yaşlarda kazanacağı bu olumlu tutum, insanların çevreyle nasıl etkileşimde bulunduğu bilerek, doğal kaynakları korumak ve çevrenin niteliğini iyileştirmek üzere onun ileriki yaşantısında çevresel açıdan okuryazar bir birey olmasını sağlayacaktır.

Çevre Eğitiminin Kademeleri

Okulöncesi Eğitimde Çevre Eğitimi Kapsamında Alan Gezileri Okulöncesi Sınıflarında Çevre Eğitimi İçin Ortam Düzenleme ve Etkinlik Örnekleri Çevre eğitiminde aile katılımı

Portfolyo Rubrikler Çevre Eğitiminde Öğretmenin Rolü Çevre Eğitiminde Değerlendirme Portfolyo Rubrikler

Çevre Eğitiminin Esasları

Erken yaşlarda verilecek bir çevre eğitimi programının Aşamaları; Farkındalık Katılım Beceri Tutumlar Bilgi

Farkındalık (Awareness) Öğrencilerin çevrelerine ve çevre problemlerine karşı duyarlılık ve farkındalık kazanmalarına yardımcı olmak; uyarıcıları algılama ve ayırt etme becerisini geliştirmek ve bu algıları belli bir süreç içinde özelleştirip geliştirerek bu yeni beceriyi farklı alanlarda kullanmak.

Bilgi (Knowledge) Çocukların çevrenin fonksiyonu, insanların çevreyle nasıl etkileşime Girdikleri ve çevreyle ilgili konuların ve problemlerin nasıl ortaya çıkıp çözümlendiği hakkında temel bir anlayış kazanmalarına yardımcı olma.

Tutumlar (Attitudes ) Çocukların çevreye ilgi duymalarına ve geliştirilebilir ve sürdürülebilir bir çevre için sorumluluk almak ve güdülenmek İçin gerekli değerleri kazanmalarına yardımcı olmak.

Beceri (Skills) Çocukların çevresel problemleri belirlemek, araştırmak ve bu problemlerin çözümüne katkıda bulunmak için gerekli becerileri kazanmalarına yardımcı olmak.

Katılım (Participation) Çocukların çevresel konu ve problemlerin çözümüne karşı düşünceli ve olumlu eylemler başlatmak için gerekli bilgi ve becerileri kullanmada deneyim kazanmalarına yardımcı olmaktır.

Aşağıdaki tabloda sınıf düzeylerine göre ele alınması gereken amaçların dağılımı görülmektedir. Öğrenim Basamağı Öncelikle Ele Alınması Gereken Amaçlar En Az Ele Alınması Gereken Amaçlar Anasınıfı-3. Sınıf Farkındalık, Tutumlar Bilgi, Beceriler, Katılım 3.-6. Sınıf Bilgi, Tutumlar Farkındalık, Beceriler, Katılım 6.-9. Sınıf Bilgi, Beceriler, Tutumlar Farkındalık, Katılım 9.-12. Sınıf Bilgi, Beceriler, Tutumlar, Katılım Farkındalık

Yukarıda belirtilen tabloda, okul öncesi dönemin (0-6 yaşlar) son yıllarında çevre eğitiminin başlayabileceği ve erken çocukluk döneminin (0-8 yaşlar) sonuna kadar farkındalık geliştirme ve doğru tutumlar kazandırma amaçlarının, bilgi ve beceri edindirmeyle katılım amaçlarına göre daha ayrıntılı ele alınması gerektiği belirtilmektedir.