ELEKTRİK ÜRETİMİNDE DOĞALGAZIN PAYI

Türkiye'de elektrik üretiminde doğal gazın payı Türkiye hemen hemen hiç doğal gazı olmamasına rağmen elektrik üretiminin %50’ sine yakın kısmını buradan sağlıyor. Bunun temel nedeni santrallerin yapımının kısa, kredisinin hazır, işletmesinin kolay olması gibi sebeplerle ağır şartlarda uluslararası tahkimle bağlantılı olarak yapılan doğalgaz antlaşmalarıdır.

DOĞALGAZIN OLUŞUMU Doğalgaz, bitki ve hayvan artıklarının zamanla yeryüzünün derinliklerine gömülüp kimyasal ayrıma uğraması sonucu ortaya çıkmıştır. Bu bitki ve hayvan artıkları doğal süreçler sonucu göl ve okyanuslarla taşınıp, çamur ve kumla kaplanarak kayalaşmıştır.

Giderek daha derine gömülen bu organik madde; basınç, sıcaklık, bakteri ve radyoaktivitenin etkisiyle ayrışarak petrol, kömür ve doğalgazı oluşturmuştur. Doğalgaz, genelde yüzeyden binlerce metre derinde, kumtaşı gibi gözenekli bir kayaç katmanınca tutulmuş olarak bulunur.

DOĞALGAZIN BİLEŞENLERİ Doğalgaz yanıcı, kokusuz, renksiz ve havadan hafif bir gazdır. Metan, etan, propan, azot ve az miktarda karbondioksit gazlarının birleşiminden oluşmuştur. Çıktığı yere göre karbondioksit, azot ve kükürtlü hidrojen de içerebilir.

DOĞALGAZIN ÜSTÜNLÜKLERİ Çevre dostu bir yakıttır. Gaz halinde olduğundan hava ile iyi karışır. Bu nedenle tam yanarak, is, kurum, kül gibi zararlı madde çıkarmaz. Verimli bir yakıttır. Enerji tasarrufu sağlamaktadır. Nispeten daha ucuz bir yakıttır. Temiz kazan dairelerine olanak tanır.

DOĞALGAZIN ÜSTÜNLÜKLERİ Doğalgaz depolama yeri gerektirmez, Doğalgaz ekonomiktir. Zaman ve işgücü tasarrufu sağlanır. Doğalgaz ile cihazlarda ısı geçişi kısa sürede olur. Doğalgazlı cihazlarda sıcaklık kontrolü çok hassas olarak yapılır.

DÜNYADA DOĞAL GAZ Doğal gaz 1970’li yıllardan sonra petrol fiyatlardaki aşırı artış ile enerji sektöründeki yerini genişletmiştir. Günümüzde dünya enerji tüketiminin %77’sini fosil yakıtlar ve bunun da yaklaşık 26’sını doğalgaz karşılamaktadır. Rusya doğalgaz rezervinin 55 trilyon m3 ile %39.8’ine, İran 19.8 trilyon m3 ile %14.3’üne, ABD 4.7 trilyon m3 ile %3.4’üne, Katar 6.4 trilyon m3 ile %4.6’ sına sahiptir.

Dünyada doğal gaz kaynaklarının bölgesel dağılımına bakıldığında rezervlerin petrole göre daha geniş bir alanda dağıldığı görülmektedir. Ortadoğu Bölgesi petrol rezervlerinin %65’ine sahip olduğu halde doğalgaz rezervlerinin %35’üne sahip bulunmaktadır. Sınırlı petrol rezervlerine sahip bazı bölgeler doğal gaz kaynaklarının daha büyük bir kısmına sahiptirler.

Bölgeler itibarıyla Rezerv/Üretim Oranına ilişkin bilgiler ise; Ortadoğu 100 yıldan fazla Afrika 86 yıl Eski Sovyet Cumhuriyetleri 80 yıl Güney ve Orta Amerika 72 yıl Kuzey Amerika 10 yıl Avrupa 18 yıl Dünya için söz konusu oran ortalama 61 yıldır. Bu oran petrol için ise 40 yıl seviyesindedir.

TÜRKİYE’DE DOĞALGAZ Doğalgazın sanayi ve şehir şebekelerinde kullanımı çalışmalarına, 1984 yılında başlandı. Doğalgaz 1988’de Ankara’da kullanıldı. Gazın büyük bir kısmı sanayide kullanılmaktadır. Türkiye doğalgazı esas olarak Rusya ve İran’dan satın almaktadır. Türkiye Ortadoğu ve Hazar Denizi doğalgaz üretim alanları ile Avrupa tüketim pazarı arasında köprüdür.

BORU HATLARI İLE DOĞALGAZ İLETİMİ VE DAĞITIMI Gaz halinde elde edilen doğalgazın iletimi ve taşınması borularla yapılması en uygun olanıdır. Ancak gerektiği hallerde doğalgaz, (-163) derecede basıncı yükseltilerek sıvılaştırmak ve tankerlere alınmak suretiyle de taşınabilir.

ÜLKEMİZDEKİ BAZI DOĞAL GAZ BORU HATLARI Rusya-Türkiye Doğal Gaz Boru Hattı Doğu Anadolu Doğal Gaz İletim Hattı Karacabey (Bursa)-İzmir Doğal Gaz İletim Hattı Çan-Çanakkale Doğal Gaz İletim Hattı

LNG Sıvılaştırılmış doğal gaz. Sevkiyatı ilk kez 1964 yılında Cezayir ve İngiltere arasındaki ticaretle başladı.

LNG’ NIN AVANTAJLARı Renksiz, Kokusuz bir nitelik taşıyor. Atmosfer şartlarında –160 C° de soğutulduğunda hacim olarak 600 kez daha küçülmesi, LNG’nin daha kolay taşınmasına olanak veriyor.

Kombine Çevrim Elektrik üretimi iki farklı kademede gerçekleştirilmektedir. Gaz türbinlerinde doğalgaz yakılarak, türbinle şaft üzerinde bulunan bir jeneratörü çevirmek suretiyle birinci kademe elektrik üretilir. Gerekli basınç ve sıcaklığa ulaşan buhar ise buhar türbinine gönderilerek, bu türbinin dönmesini sağlar. Buhar türbini ile aynı şaft üzerinde bulunan jeneratör vasıtasıyla da ikinci kademe elektrik üretimi sağlanır. Bu şekilde iki farklı “çevrim” gerçekleştiği için, bu tip santrallere “Kombine Çevrim” denmektedir.