TALHA APAK - YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİR İYMMO-PLATFORM 19 EYLÜL 2018 İHRACAT BEDELLERİNİN YURDA GETİRİLMESİ VE BOZDURULMASI HUSUSUNDA GETİRİLEN GEÇİCİ / ZORUNLULUK TALHA APAK - YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİR

  ÖZET: Kambiyo mevzuatımızda, ihracat bedellerinin yurda getirilmesinde tasarruf serbestisi bulunuyordu. Gündemdeki ekonomik sıkıntıların yarattığı finansal kriz ve kur sorunları nedeniyle yurda getirilmesindeki tasarruf serbestisi 6 aylığına geçici olarak kaldırılarak zorunlu hale getirildi…

1.GİRİŞ TPKKH (Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında) 32 Sayılı Kararda 8 Şubat 2008 tarihinde yapılan düzenlemeyle; “İhracat bedellerinin tasarrufu serbesttir. Bakanlık ihtiyaç duyulması halinde ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin düzenleme yapmaya yetkilidir” şeklindeki uygulama bugüne kadar devam etti.

Ancak, ihracat bedellerinin yurda getirilmesindeki serbest tasarruf uygulaması sonrası, bazı firmalarca ihracat bedellerini banka üzerinden yurda getirmek yerine başka yöntemlerle kapatma veya uzun yıllar hiç getirmeme gibi yollara başvuruldu. Bu da; muhasebe hatalarına, uzun süre kapanmayan yurt dışı alacakların kur farklarının vergilenmesine veya vergi incelemelerinde sıkıntılara yol açmıştı.

Gelinen noktada; ekonomik olumsuz gelişmeler nedeniyle, ülkemiz ekonomisinde yaşanan ciddi finansal kriz ve TL nin yabancı paralar karşısındaki değer kaybının yarattığı kur sorunu nedeniyle bir dizi tedbir alınıyor. Önemli tedbirlerden birisi de, 4 Eylül 2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan TPKKH 32 Sayılı Karara İlişkin 2018-32/48) tebliğ ile; Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkisini kullanarak, “ihracat bedellerinin yurda getirilmesindeki tasarruf serbestliğine altı ay süre ile son verilmesi” oldu. Bununla, 2008 öncesi uygulamaya benzer bir düzenlemeye geçilmiş oluyor.

II. YENİ KARARIN KAPSAMI Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat bedellerinin fiili ihraç tarihinden itibaren en geç 180 gün içinde yurda getirilmesini ve söz konusu bedellerin en az %80’inin bir bankaya satılmasını (Türk Lirasına çevrilmesini) zorunlu kılıyor. Düzenleme, geçici olup  6 ay süresince geçerli bulunuyor.

Tebliğde, yürürlük tarihi 4. 9 Tebliğde, yürürlük tarihi 4.9.2018 olarak belirlenmiş olup, Türkiye’de yerleşik kişilerce bu Tebliğin yürürlükte bulunduğu süre içinde fiili ihracı gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedel getirme süresinin bu Tebliğin yürürlükten kalktığı tarihten sonra sona ermesi halinde de bu Tebliğ hükümlerinin uygulanmaya devam edileceği belirtilmiş. Ancak, 4.9.2018 tarihi öncesi gerçekleştirilen ihracatların değişiklik öncesi hükümlere tabi olması gerekiyor.

İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi Bedellerin fiili ihraç tarihinden itibaren en geç 180 gün içerisinde yurda getirilmesi Bedellerin en az %80’inin bir bankaya satılması (Türk Lirasına çevrilmesi) ihracat bedellerinin, aracı banka yerine herhangi bir bankaya satılması mümkün Peşin döviz karşılığı ihracatın 24 ay içinde yapılması

Özelliği Olan İhracat İçin Süreler Müteahhit firmalarca yapılacak ihracat (365 gün) Konsinye yoluyla yapılacak ihracat (180 gün) Uluslararası fuar, sergi ve haftalar (180 gün) Geçici ihraç (90 gün) DİİB ve VRHİB kapsamındaki hizmet ve faaliyetlerde kullanım süresi belge süresi kadar (ek süre dahil)

İhracat Bedelinden İndirimler Süresi içinde getirilen bedellerin; ihracatçının ithalat bedelleri, sermaye hareketlerine ilişkin ödemeleri, görünmeyen işlemlere ilişkin giderleri ve transit ticaretinin alış bedeli ile süresi içinde bankalarca mahsubu mümkün

Örnek: GB’deki ihracat bedeli-150.000 ABD doları; Krediye ilişkin ödeme-80.000 ABD doları; İthalata ilişkin ödeme-20.000 ABD doları; Yurda getirilecek bedel-150.000 ABD doları Mahsup olmasa satışı yapılacak bedel- 120.000 ABD doları (150*%80) Mahsup olursa satışı yapılacak bedel- 50.000 ABD doları (150.000-100.000)

Hesap Kapatma, İhbar ve Ek süre Süresi içinde kapatılmayan hesapların aracı bankalarca 5 iş günü içinde Vergi Dairesi Bşk./Md.’ne ihbar edilmesi İhbarı müteakip 10 iş günü içinde ilgililere hesapların kapatılması için 90 gün süreli ihtarname gönderilmesi   Bedellerin süresi içinde yurda getirilmesi, bankalara satışı ve ihracat hesabının süresinde kapatılmasından ihracatçılar sorumlu olup, aracı bankalar ise hesapların kapatılmasını izlemekle yükümlü

Terkin Her bir GB itibarıyla; 100.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, mücbir sebeplerin varlığı dikkate alınmaksızın beyanname veya formda yer alan bedelin %10’una kadar noksanlığı olan hesaplar bankalarca terkin edilerek kapatılır. (Bankalar en fazla 1.000.000 ABD doları tutarındaki beyannamelerle ilgili işlem yapmaya yetkili)

Örnek; 100.000 ABD doları tutarında gerçekleştirilen bir ihracatta, Bedellerin tümünün yurda getirilmesi esas, en fazla 10.000 ABD doları (%10) tutarında noksanlık olabilir En az 80.000 ABD doları (%80) TR’deki bankaya satılmalı  

Her bir GB itibarıyla;  200.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, mücbir sebep halleri göz önünde bulundurulmak suretiyle beyanname veya formda yer alan bedelin %10’una kadar açık hesaplar Vergi Dairesi Bşk./Md.’nceterkin edilerek kapatılır.   (En fazla 2.000.000 ABD doları tutarındaki beyannamelerle ilgili işlem yapmaya yetkililer)

Tebliğ’e Aykırılık Ve Cezai Durum Bedel yurda getirilmez veya hesaplar süresi içinde kapatılmazsa yurda getirmekle yükümlü olunan kıymetlerin rayiç bedelinin %5’i kadar ceza uygulanır. Tebliğ’in diğer hükümlerine aykırı hallerde 1567 sayılı Kanun’un md.3/1 hükmü çerçevesinde üçbinTürk Lirasından yirmibeşbinTürk Lirasına kadar idari para cezası verilir. Yeniden değerleme oranı dikkate alındığında idari para cezası 6.000 TL civarı bir tutara denk geliyor.

III. KARARIN DEĞERLENDİRİLMESİ A) Eski Düzenlemenin Değerlendirilmesi: 2008 öncesi, ihracat bedellerinin yurda getirilmesi belli koşullarda zorunlu idi, uyulmaması halinde %5 oranında kambiyo cezası kesiliyordu. Daha sonra, serbest piyasa ekonomisi çerçevesinde ihracatçı firmalar nezdinde Hazine Müsteşarlığından yurt dışında yatırım yapmak gibi bazı haklı talepler söz konusu oldu. Bunun üzerine 2008 tarihinden itibaren yapılan bir düzenlemeyle, ihracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunluluğu kaldırılarak, tasarrufu serbest bırakılmıştı. Uzun yıllardır devam eden bu uygulama da, aşağıdaki bazı sorunlara yol açmıştı:

a) İhracat bedelleri yurda hiç getirilmediği veya kısmen getirildiği halde, satışın tamamı ihracat sayıldı ve döviz gelirleri olarak birçok işlemde veri olarak kullanıldı. b) Yurt içinde yatırım yerine yurt dışında yatırımlara ağırlık verildi. c) İhracat bedelleri kısmen banka aracılığı ile getirildi, kısmen hiç getirilmedi veya yasal olmayan yollardan getirilerek alacak hesapları kapatıldı.

d) Getirilemeyen veya kapatılamayan ihracat bedelleri üzerinden uzun yıllar değerleme sonucu kur farklarından dolayı ciddi vergi yükleri yaşandı. e) İhracat bedelleri bir şekliyle tahsil edilmiş olduğu, fiilen alacak kalmadığı halde, kambiyo mevzuatına göre kapatılmadığı için hesaplarda alacak kaydı fiktif olarak devam etti. Bu da, mali tabloların doğruluğunu tartışır hale getirdi. Eski uygulamanın yukarıdaki sakıncalarını uzatmak mümkün. Dolayısıyla, ihracat bedellerinin yurda getirilmesi veya kapatılmasındaki serbestlik doğru bir uygulama değildi.

B) Yeni Düzenlemenin Değerlendirilmesi: Yeni getirilen geçici (6 aylık) düzenleme de çok yeterli bir düzenleme olamayacak gibi görülüyor. Düzenleme, çok kısa olarak sadece, “ihracat bedellerinin en geç 180 gün içerisinde yurda getirilmesi ve en az %80’inin bankalara satılmasını zorunlu kılıyor. Oysa, konunun bazı istisnaları da dikkate alınarak daha geniş düzenlemeye ihtiyaç bulunuyordu. Dolayısıyla, yeni düzenlemeye ilişkin eleştirileri de aşağıdaki gibi sıralamak mümkün.

Altı ay gibi bir süre ile sınırlı tutulması yerine, yaşanan finansal kriz tamamen ortadan kalkıncaya kadar, izlenecek vergi ve para politikaları paralelinde şimdilik kalıcı bir düzenleme olması gerekir. a) İhracat bedelinin altı ay içerisinde yurda getirilmesi doğru bir uygulama ancak, en az %80’inin bankalara satılması, yani TL ye çevrilmesinin zorunlu kılınması bazı sıkıntılara yol açabilir. Belli koşullarda dövizin TL ye çevrilmesi zorunluluğuna istisna getirilmeliydi. İhracatçı, ithalat hariç bazı zorunlu hallerde iç piyasadaki tedarikçilerine döviz cinsinden borçlanmış olabilir veya dövizli kredisini kapatabilir. Bu durumda, önce gelen dövizini TL ye çevirecek, daha sonra dövizli borcunu ödemek için tekrar döviz satın alacak gibi bir yorum çıkarılabilir.

b) Bilindiği gibi önceki uygulamada konu ile ilgili kambiyo mevzuatına uyulmaması halinde %5 ceza uygulanmaktaydı. Bu defa, 6 aylık süre ile sınırlı olmak üzere getirilen bu düzenlemeye uyulmaması halinde uygulanacak cezai müeyyidenin ne olduğu tebliğde açık bir şekilde yer almadığından bu husus da tartışmalıdır. c) Belirlenen altı aylık süreye ilişkin, ihracat bedellerinin getirilmemesi veya bozdurulmaması halinde, ilgili dönemler için ihracattan doğan KDV iadelerinde sorun olup/olmayacağı tartışmalıdır.

SON SÖZ:    Yeni düzenleme, altı aylığına getirilen geçici bir uygulama olsa da, ihracatçılardan fazla tepki alan uygulama ile ilgili ihracatçıların, uygulayıcıların herhangi bir sorunla karşılaşmamaları için, düzenlemeyi doğru okumaları ve takip etmeleri gerekiyor. Söz konusu tebliği müteakip beklenen, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın tebliği ile TCMB’nin genelgesinin de önem taşıyacağı bilinmeli.