Orta Doğu Teknik Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri Projesi Deneyimleri Araş. Gör. Nergis A. GÜREL*, Araş. Gör. Rafet ÇEVİK*, Doç. Dr. Kürşat ÇAĞILTAY**, Dr. Tarkan GÜRBÜZ** (*) Öğretim Teknolojileri Destek Ofisi, ODTÜ, ANKARA http://its.metu.edu.tr, its@metu.edu.tr (**) Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ODTÜ, ANKARA

Açık Ders Malzemeleri Açık ders malzemeleri: İçerik: Dersler olarak organize edilmiş, Ücretsiz, Herkese açık, Eğitsel materyallerdir. İçerik: Konu başlıkları, Ders izlencesi, Ders notları, Simülasyonlar, Açıklamalı örnekler, Görsel ve işitsel ders anlatımları, Sınavlar Proje örnekleri Bir Açık Ders Malzemesi, eğitsel materyallerin dersler olarak organize edildiği ücretsiz ve herkese açık dijital yayınlardır. Açık Ders Malzemeleri, eğitsel kaynakların öğrenmeye hevesli ve bu kaynaklara ihtiyaç duyan herkes ile paylaşıldığı elektronik bir ortamdır. Bu ortamda yayınlanan yüksek kaliteli eğitsel kaynaklar ders olarak organize edilmiştir ve kaynaklar belirli lisans koşulları ile koruma altına alınmıştır. Açık ders malzemeleri temelde konu başlıkları, ders izlencesi ve ders notlarından oluşmaktadır. Bu kaynaklar simülasyonlar, açıklamalı örnekler, görsel ve işitsel ders anlatımları, sınav, test ve proje örnekleri ile zenginleştirilebilir.

Açık Ders Malzemeleri Projesi Amaç: Paylaşılan kaynakların arttırmak, Kaynakların daha çok kişiye ulaştırmak, Ders planlarının, yöntemlerinin ve telif hakkı sorunu olmayan eğitim araç gereçlerine erişim sağlamak, Fırsat eşitliği sağlamak. Doğal kullanıcılar: Akademisyenler Öğrenciler Kendi kendine öğrenenler Açık Ders Malzemeleri Projesi ise, paylaşılan kaynakların arttırılması, bu kaynakların daha çok kişiye ulaştırılması yolu ile fırsat eşitliği sağlamak amacıyla yürütülen uluslararası bir projedir. Bir başka deyişle, Açık Ders Malzemeleri; okul duvarlarını, coğrafi ve fiziksel engelleri aşarak kişilere eşit eğitim imkânı sağlamak yönünde önemli bir araç olarak tanımlanabilir. Bu kapsamda, projeye destek veren gönüllü akademisyenler hiç bir karşılık beklenmeden, kendileri tarafından yaratılmış ve telif hakları ile korunmuş içerikten arındırılmış ders malzemelerini herkesin kullanımına açmayı kabul etmektedir. Projenin amacı ders planlarının, yöntemlerinin ve telif hakkı sorunu olmayan eğitim araç gereçlerine erişim sağlayarak eğitimde fırsat eşitliğini gözetmektedir. Dersini zenginleştirmek isteyen veya kendi üniversitesinde benzer ders açmayı planlayan öğretim üyeleri, ilgilendiği alandaki gelişmeleri takip etmek isteyen ya da bilgilerini tazeleme ihtiyacı duyan mezunlar, bir üniversitede öğrenim gören öğrenciler ve herhangi bir konuda bilgi edinmek isteyen insanlar bu sistemin doğal kullanıcılarıdır.

Dünyada Açık Ders Malzemeleri MIT, 2001 yılında projenin öncüsü oluşmuştur. MIT müfredatındaki 1970 civarında ders paylaşılmaktadır. Açık Ders Malzemeleri Konsorsiyumu 2005 yılında kurulmuştur: Eğitimi kalitesini arttırmak Açık ders malzemelerine erişimi arttırmak Açık ders malzemelerinin etkisini arttırmak Yeni projeleri teşvik etmek Projelerin sürdürülebilirliğini sağlamak MIT TARİH: 2001: OCW duyuruldu. 2002: Pilot çalışma için 50 ders açıldı. İspanyolca ve Portekizce çeviriler eklendi. 2003: 500 ders ile resmi açılış yapıldı. Çince çeviri eklendi. 2004: 900 ders yayınlandı. Başka kurumlar kendi OCW’lerini oluşturmak için MIt ile çalışmaya başladı. 2005: 1250 ders yayınlandı. Önceden yayınlanmış dersler güncellenmeye başlandı. OpenCourseWare Consorsium kuruldu. 2006: 1550 ders yayınlandı. Orta öğretim derslerinin eklenmesi fikri ortaya çıktı. 2007: 1800 ders yayınlandı. İnternet sitesi aylık 1000000 ziyaretçi sayısına ulaştı. Bütün MIT derslerinin yayınlanması tamamlandı. 2008: Görsel-işitsel içerik Youtube ve itunes’a eklenmeye başladı. 2009: 1925 ders yayınlandı ve sayı artıyor. KADRO: 6 yönetici 2 Intellectual Property takımı 4 üretim takımı 11 yayın takımı Isin bir kismi da Hindistandaki ekibe yaptiriliyor.  Maliyeti azaltmak icin.  MIT (Massachusetts Institute of Technology) 2001 yılında başlattığı “OpenCourseWare” çalışmalarıyla Açık Ders Malzemeleri projesinin öncüsü olmuştur. 2009 yılı itibariyle 33 farklı alanda 1900’ü aşkın dersin planları, notları, alıştırmaları, soruları ve çözümleri, yöntemleri, okuma listeleri ve ses-video dosyaları elektronik ortamda, dünyanın her yerinden insanın erişimine açık hale getirilmiştir (ocw.mit.edu). 2005 yılında Açık Ders Malzemeleri projelerinin çeşitli ülkelerde uygulanmasını sağlamak, benzer projeleri desteklemek, projelerin devamlılığını sağlamak ve etkinliğini arttırmanın yollarını araştırmak amacıyla, MIT’de başlatılan bu proje - 19 ülkenin katılımıyla -Açık Ders Malzemeleri Konsorsiyumu (OpenCourseWare Consortium) kurularak uluslararası boyuta taşınmıştır (http://www.ocwconsortium.org). 2009 yılı itibariyle konsorsiyuma katılan ülke sayısı 33’e ulaşmıştır ve katılımcı yüksek öğretim kurumlarının sayısı ise 200’ü geçmiştir.

Türkiye’de Açık Ders Malzemeleri Ulusal Açık Ders Malzemeleri Konsorsiyumu 2007 yılında TÜBA çatısı altında kurulmuştur: Öğretim üyelerinin ders malzemelerini web ortamında sunma çabalarını teşvik etmek Yabancı dildeki dersleri Türkçeye çevirmek Özgün Türkçe ders malzemelerini tüm Türkiye'nin kullanımına sunulmalarını desteklemek Ulusal eşgüdüm ve farkındalık sağlamak Ülkemizde “Ulusal Açık Ders Malzemeleri” projesi Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) öncülüğünde başlatılmıştır. 2007 yılında, aralarında ODTÜ’nün de bulunduğu 34 üniversite, YÖK ve TÜBA’nın katılımıyla ulusal bir konsorsiyum kurulmuştur (http://acikders.org.tr). Bu çatı altında toplanan üniversiteler, ülkemizde akademik bilgi paylaşımının hızla artması yönünde çok büyük bir adım atmışlardır. Ulusal Açık Ders Malzemeleri Konsorsiyumu (UADMK)’nun amacı “Bilgi paylaştıkça büyür” felsefesini Türkiye’de de hayata geçirmek ve ders materyallerine erişimde fırsat eşitliği sağlamaktır. Ayrıca, günümüzde Internet ortamında Türkçe akademik kaynak sıkıntısı bulunmaktadır. Açık Ders Malzemeleri projesi Türkçe akademik kaynak sıkıntısının giderilmesinde de önemli bir adım olacaktır. Böylece, Türkiye’de bilgi toplumunun gelişimine katkıda bulunulacaktır. UADMK protokolüne göre konsorsiyuma üye olan her üniversite kendi Açık Ders Malzemeleri Portalını oluşturacaktır. Ancak 2009 yılı itibariyle konsorsiyuma dâhil olan 55 üniversiteden sadece 5 tanesi aktif olarak Açık Ders Malzemesi üretimine ve yayınlanmasına devam etmektedir. Birçok üniversitede çalışmalar sürdürülmekle beraber Ulusal Açık Ders Malzemeleri konsorsiyum sayfasına göre ODTÜ, Başkent, Ankara, Hacettepe ve Ege üniversiteleri Açık Ders Malzemeleri portalini kullanıma açmıştır.

ODTÜ Açık Ders Malzemeleri (ocw.metu.edu.tr veya acikders.odtu.edu.tr) Resmi açılış: 16 Nisan 2008 Dil: İngilizce ve Türkçe Platform: Moodle 14 alan 46 ders 1 Kitap Videolar (Akademik Görüş – Bilim ve Teknoloji) ODTÜ Açık Ders Malzemeleri Portalı proje başlangıcında Açık Ders Malzemeleri projesi için özel olarak geliştirilmiş açık kaynak kodlu bir içerik yönetim sistemi olan eduCommons yazılımı kullanılarak yapılmaktaydı. 2007 yılında UADMK tarafından önerilen eduCommons yazılımı kullanımı sırasında çeşitli problemlerle karşılaşılmıştır. Bu problemlerin çözümlenememesi ve Utah State Üniversitesindeki eduCommons geliştirme ekibinden de gerekli desteğin alınamaması ODTÜ’yü yeni bir platform arayışına yönlendirmiştir. Böylece eduCommons ile başlanan projede 2009 yılı Eylül ayında açık kaynak kodlu bir öğrenme yönetim sistemi olan ve Açık Ders Malzemeleri Projesi için gerekli olan sistem özelliklerine (materyallerin ders olarak yapılandırılmasına olanak sağlama ve Scorm uyumlu içerik oluşturabilme) sahip MOODLE sistemi (http://moodle.org) kullanılmaya başlanmıştır. Ders olarak yapılandırılmış materyallerin yanı sıra öğretim üyelerinin paylaşmak istediği, telif hakkına sahip oldukları çeşitli kaynaklar da (dijital ders kitapları gibi) ODTÜ Açık Ders Malzemeleri Portalına eklenebilmektedir. Böylece eğitsel kaynakların zenginleştirilmesi hedeflenmektedir.

ODTÜ Açık Ders Malzemeleri (ocw.metu.edu.tr veya acikders.odtu.edu.tr)

ODTÜ Açık Ders Malzemeleri (ocw.metu.edu.tr veya acikders.odtu.edu.tr) Ders içerikleri: Konu başlıkları Ders izlencesi Ders notları Ek materyaller Ders videoları Animasyonlar Ödevler Sınav soruları Video: Kimya deneyi örnek olarak gösterilir. Animasyon: Eres hocanın Mekanizma Tekniği dersinden animasyonlar

ODTÜ Açık Ders Malzemeleri (ocw.metu.edu.tr veya acikders.odtu.edu.tr) Ziyaretçi sayısı [4 kasım 2009-8 Şubat 2010] Günlük ortalama yaklaşık 90 kişi Ziyaretçi sayısı: 7,830 En çok ziyaret eden ülkeler: ABD, Almanya, İran, UK, Kanada, Hindistan, Pakistan, Hollanda, Brezilya, Fransa

Derslerin Yayınlanma Aşamaları Öğretim üyeleri bilgilendirilir Duyurular, Kişisel bağlantılar, Broşürler, Seminerler Gönüllü öğretim elemanları içerik sağlar ITS içeriği düzenler ITS içeriği portala yükler Öğretim elemanı onaylar ITS erişime açar Proje başlangıcından itibaren çeşitli zamanlarda duyurular yapılarak gönüllü öğretim üyeleri ile temasa geçilmektedir. Ders malzemelerini paylaşmak isteyen öğretim üyelerinden ders malzemelerini Öğretim Teknolojileri Destek Ofisi’ne iletmeleri istenmektedir. Eğer paylaşılmak istenen ders materyalleri dijital ortamda (öğretim üyesinin veya dersin web sitesi veya METU-Online sisteminde) yayınlanıyor ise veya materyallerin dijital kopyaları var ise materyaller yayınlandıkları sistemden veya var oldukları bilgisayardan bir harici disk aracılığıyla alınmaktadır. Öğretim üyesinin paylaşmak istediği malzemelerin dijital kopyası yok ise, ofise ulaşan basılı materyaller dijital ortama aktarılabilmektedir. Ayrıca öğretim üyelerinden paylaştıkları materyallerin telif hakkı dolayısıyla paylaşılması ve yayınlanması yasak olan bölümlerden arındırılması istenmektedir.

Öğretim Teknolojileri Destek Ofisi (its.metu.edu.tr) Amaç: Eğitimde, farklı öğretim teknolojilerinin uygulanması ve kullanımının yaygınlaştırılması Servislerimiz: Seminerler Broşürler Açık Ders Malzemeleri Vizyon Eğitimde, farklı öğretim teknolojilerinin uygulanması ve kullanılmasını bir toplumsal sorumluluk projesi olarak algılayarak, özellikle e-öğrenimin üniversitemizde ve ülkemizde öğrenciler ve öğretim görevlileri tarafından kullanımının yaygınlaştırılması amaçlanmaktadır. Seminerler: Kişisel web sitesi tasarımı Yeni başlayanlar için Photoshop kullanımı Turnitin yazılımı Flash yazılımı ile etkileşimli öğretim materyali hazırlama Broşürlerimiz: Açık Ders Malzemeleri İlk buluşmaya hazırlık Ders İzlencesi hazırlama Teknolojik imkanlarımız

Öğretim Teknolojileri Destek Ofisi (its.metu.edu.tr)

Sonuç ve Öneriler Karşılaşılan sorunlar Öneriler Ders sayısını arttırma Öğrenme yönetim sistemi Öneriler Öğretim üyeleri desteklenmeli Bilgi İşlem desteği ve iyi iletişim Açık Ders Malzemeleri, gönüllü öğretim üyelerinin desteği ile ayakta kalabilecek bir projedir. Dolayısıyla öğretim üyelerinin projeye ilgisinin arttırılması gerekmektedir. Yapılan duyurular ve tanıtımlar, maalesef öğretim üyelerinden yeterli geri dönüş sağlayamamaktadır. Bu duruma, öğretim üyelerinin iş yüklerinin fazla olması ve teknolojinin dâhil olduğu uygulamalarda çekingen davranmaları sebep olabilir. Bu aşamada ders araç ve gereçlerinin hazırlanması veya İnternet ortamına aktarılması konularında öğretim üyelerine destek verilmesi çekingenliği ortadan kaldırabilir. Öğretim Teknolojileri Destek Ofisi gibi birimler hem ihtiyaç duyulan desteğin sağlanması hem de Açık Ders Malzemelerini servise açmak konularında öğretim üyelerine fazladan yük getirmemesi için yararlı olmaktadır. Üniversite üst yönetiminin projeye vereceği destek de açık ders sistemine ders eklenebilmesi konusunda çok önemli olmaktadır. Sisteme ders ekleyen öğretim üyelerinin akademik etkinlik puanı ile ya da maddi olarak teşvik edilmesi öğretim üyelerinin derslerini herkese açmak yönündeki çekingenliklerini ortadan kaldırabilir.

Referanslar MIT OpenCourseWare, http://ocw.mit.edu OpenCourseWare Consortium, http://www.ocwconsortium.org/ ODTÜ Açık Ders Malzemeleri Portali, http://ocw.metu.edu.tr/ Çağıltay, K., (2010). OpenCourseWare: METU Experience, I. UADM Çalıştayı, Ankara. Kubuş, O., Arı, F., Çağıltay, K., Gürbüz, T., Akteke-Öztürk, B., (2008) ODTÜ Açık Ders Malzemeleri Projesi, II. Uluslararası BÖTE Sempozyumu 2008, Kuşadası, Türkiye. Öğretim Teknolojileri Destek Ofisi, http://its.metu.edu.tr