Tarım ve Gıda kümelerinde yenilikçi modeller Bülent Açıkgöz, Yerel Sosyo-ekonomik Kalkınma Sektörü Yöneticisi 22 Şubat 2018, İstanbul

Kısaca UNDP 3 Temel hedef: Kalkınmanın dönüştürülmesi Yönetişimin güçlendirilmesi Dayanıklı büyümenin desteklenmesi 170+ ülke/coğrafya 5 yıllık Ülke Programları (2016-2020) Küresel ilkeler, ulusal öncelikler ve yerel ihtiyaçlar

Kısaca UNDP Programatik Alanlar Çevre ve İklim Değişikliği Kapsayıcı ve Sürdürülebilir Büyüme Kapsayıcı Demokratik Yönetişim Kesişen Tematik Alanlar Özel sektör, toplumsal cinsiyet eşitliği vb. Çevre ve İklim Değişikliği

Yeni kalkınmacılık.. Geleneksel Model Yeni Model Kalkınmanın lokomotifi, merkezi politika kararları, teşvikler, büyük altyapı yatırımları yoluyla devlettir. Kalkınma, her seviyedeki devlet kurumunun, şirketlerin ve araştırma enstitüleri ve sivil toplumun birlikte çalışmasını gerektiren işbirliğine dayalı bir süreçtir. Kalkınma çok sayıda bireyin, ve kurumların sorumluluk alması gereken, aşağıdan yukarıya doğru ilerleyen bir çok sektörlü ve çok paydaşlı süreçtir.

Çok paydaşlılık… Kamu: Kolaylaştırıcı; Özel Sektör: Kanaat Önderliği, KAMU KURUMLARI ÖZEL SEKTÖR AKADEMİ STK’LAR Kamu: Kolaylaştırıcı; Özel Sektör: Kanaat Önderliği, Akademi: Bilgi Üretimi, STK: Kapsayıcılık ve temsiliyet

Kavramların tamamlayıcılığı Kalkınma Büyüme Rekabetçilik Sürdürülebilirlik Verimlilik Yenilikçilik İhtisaslaşma Yapısal Dönüşüm Sosyal Gelişim ve Beşeri Sermaye

Son dönemde yerel kalkınma konusu dünyada nasıl ele alınıyor? Avrupa Birliği Akıllı İhtisaslaşma Rekabet içerisinde işbirliği yapma (Kümelenme) Ekonomik gelişme / yakınsama Sosyal içerme Girişimcilik, istihdam İklim değişikliği ve sürdürülebilir kalkınma Yeşil büyüme ….. ABD İnovasyon Rekabetçilik İşbirliği …..

Küresel kalkınma gündemi Stratejik Çerçeve

Son dönemde bölgesel kalkınma konusu Türkiye’de nasıl ele alınıyor? AB’ye adaylık süreci Planlamada yerelleşme Katılımcı planlama ve yönetişim Kurumlar arası işbirliği …..

Yeni ekonomik düzen ve değişen rekabet gündemi… Küresel Ölçek Değer zincirinin küreselleşmesi Artan uluslar arası rekabet X Medikal Firması

Yeni ekonomik düzen ve değişen rekabet gündemi… Küresel Ölçek Değer zincirinin küreselleşmesi Artan uluslar arası rekabet X Medikal Firması Yerel Ölçek Girdi koşulları ve piyasalarında yeniden yapılanma (nitelikli işgücü, AR-GE, fiziksel altyapı vb.) İlgili ve destek sektörlerinde yeniden yapılanma (finansman, tedarikçiler vb.) Kamu desteklerinde yeniden yapılanma Bölgesel ihtisaslaşma Bölgesel yenilikçilik kapasitesi

Yeni ekonomik düzen ve değişen rekabet gündemi… Küresel Ölçek Değer zincirinin küreselleşmesi Artan uluslar arası rekabet X Medikal Firması Yerel Ölçek Girdi koşulları ve piyasalarında yeniden yapılanma (nitelikli işgücü, AR-GE, fiziksel altyapı vb.) İlgili ve destek sektörlerinde yeniden yapılanma (finansman, tedarikçiler vb.) Bölgesel ihtisaslaşma Bölgesel yenilikçilik kapasitesi Bölgesel üretkenlik İşletme Ölçeği Bölgesel, ulusal ve uluslar arası değer zincirlerine erişim/entegrasyon Ürün çeşitliliği, süreç çeşitliliği Rekabet avantajı (maliyet, verimlilik, farklılık) Firma ölçeğinde yeniden yapılanma süreci (Pazarlama, üretim teknolojileri, KSS vb.) Firma bazlı yenilikçilik kapasitesi

Yeni ekonomik düzen ve değişen rekabet gündemi… Bölge’nin ne ürettiği küresel değer zincirleriyle bütünleşmek için önemli ancak … Bir bölgenin kaynaklarının “varlığı” çok önemli olmakla beraber, o kaynakları ne denli “üretken” kullandığı da çok önem kazandı Rekabet merceğinden bakıldığında “ne” üretildiği kadar “nasıl” üretildiği önemli. Nasıl sorusu kritik… yatay-dikey işbirliği, verimlilik, sorumlu üretim, sürdürülebilir üretim vs. Bölge’nin ekonomik kalkınma hedefleri ile sosyal kalkınma ve çevresel sürdürülebilirlik hedeflerini entegre edebilme yetisi de önemli…

Kritik Soru 1: Küme içerisinde nerede değeri kaybediyoruz? Kümeler ve değer zincirleri ile tam entegrasyon Kritik Soru 1: Küme içerisinde nerede değeri kaybediyoruz? Tekstil ve Konfeksiyon Üretim Öncesi Tarımsal Üretim Konfeksiyon Perakende Pazar Yüksek kaliteli girdiler (gübre, ilaç) İstikrarlı ve düşük maliyetli enerji (yenilenebilir enerji kaynakları) Su ve suyun verimli kullanılması Ölçek ekonomisi, Ürün münavebesi Zamanlama Etkin ekim ve hasat teknolojileri Tarımsal mekanizasyon Temiz üretim teknolojileri, İlerlemiş işleme kabiliyetleri, Yarı-kalifiye işgücü (teknisyen vb.) Kalifiye işgücü (mühendisler) Finansman (işletme sermayesi vb.) Kalite kontrol, Kalite Sürdürülebilir tedarik zinciri Takip edilebilirlik, Hız – zamanında teslim Marka Kalite Sürdürülebilir üretim Hızlı moda + Marka, Tasarım

Kümeler ve değer zincirleri ile tam entegrasyon Örnek: Yaratılan Değer - Konfeksiyon 15 100 Perakende yönetimi 20 5 65 15 Marka yönetimi 7,5 45 Tasarım 10 12,5 27,5 Boyama 10 5 5 2 Pamuk İplik Kumaş Konfeksiyon Perakendeci Pazar fiyatı

Kritik Soru 2: Yaratılan değerin ne kadarını küme/bölge Kümeler ve değer zincirleri ile tam entegrasyon Kritik Soru 2: Yaratılan değerin ne kadarını küme/bölge içerisinde üretiyoruz? Bunu mu tercih ediyoruz? İstanbul Adıyaman Gaziantep

Kritik Soru 2: Yaratılan değerin ne kadarını küme/bölge Kümeler ve değer zincirleri ile tam entegrasyon Kritik Soru 2: Yaratılan değerin ne kadarını küme/bölge içerisinde üretiyoruz? Yoksa bunu mu? İstanbul Adıyaman Gaziantep

Rekabet içerisinde işbirliği - Kümelenme Peki ne yapmalı? Rekabet içerisinde işbirliği - Kümelenme Kümenin iyi tanılanması Ekosistemin sunduğu fırsat ve kısıtların belirlenmesi Analiz içinde paraliz olmama (!) Lider ekibinin belirlenmesi Yönetişim yapısının belirlenmesi Erişilebilir bir vizyoner hedef Uygulanabilir aksiyonlar Performans ölçüm sistematiği

Küme içi Nitelikli ve Yenilikçi İşbirlikleri Fiziksel Altyapı Bilgi ve İşbirliği Altyapısı Destekleyici Firmalar Çekirdek Firmalar B A D E C F

Küme içi Nitelikli ve Yenilikçi İşbirlikleri Ortak tedarik Ürün geliştirme Süreç iyileştirme Araştırma-geliştirme Ortak finansman modelleri geliştirme Pazar geliştirme Nitelikli işgücü geliştirme Lobicilik İleri-geri bağlantılı tedarik zincirlerinde entegrasyon İlgili ve destekleyici sektörlerle işbirliği modelleri ...vb.

Çok paydaşlılığı etkinleştirmeliyiz… KAMU KURUMLARI ÖZEL SEKTÖR AKADEMİ STK’LAR Kamu: Kolaylaştırıcı; Özel Sektör: Kanaat Önderliği, Akademi: Bilgi Üretimi, STK: Kapsayıcılık ve temsiliyet

Vaka 1: Şanlıurfa Sanayisinin Yeniden Yapılandırılması Projesi Ortak vizyon belirleyebilme ve hareket edebilme kabiliyeti…

Vaka 1: Şanlıurfa Sanayisinin Yeniden Yapılandırılması Projesi Yerel/sektörel düzeyde katılımcılık, kapsayıcılık ve üst düzey taahhüt… Tamamlayıcı ve destekleyici sektörlerle entegrasyon Yerel Sanayi kümelerine firma çekilmesi Teknoloji yatırımları ile sanayide nitelik sıçraması vb.

Vaka 2. GAP Organik Tarım Kümesi Pilot uygulamalar Yeni teknik ve teknolojilerin kullanımı (solar sulama vb., coğrafi işaretleme) Ortak altyapılar (lisanslı depoculuk, eğitim vb.) Bölgesel MDP – yenilikçi finansman modelleri Nitelikli işgücü Bölgelerarasılaşma / uluslararasılaşma Ürün geliştirme – ortak girişimler Verimlilik eksenli çalışmalar (entegre su yönetimi vb.) Döngüsel ekonomi uygulamaları (atık yönetimi) Şanlıurfa Adıyaman Gaziantep Kilis Diyarbakır Mardin Siirt Şırnak Batman

Vaka 2. GAP Organik Tarım Kümesi ...... - 2009 2018 - ..... Olgunlaşmış Gelişen Yeni Oluşan Yığın Rekabet Gücü, Yenilikçilik … İhtisas Kümeleri

Küme tabanlı işbirliği modellerinde... Özetle.. Küme tabanlı işbirliği modellerinde... Kamu, özel sektör, akademi ve STK birlikte hareket edebilmeli – birbirini dinlemeli/anlamalı.. Ortak kalkınma vizyonunu oluşturmak/paylaşmak kilit başarı unsuru… Yerel sosyal ve ekonomik dokuyu iyi anlamalı ve katılımcı süreçler izlenmeli Değer zinciri ve küme bağlantısını kurmak önemli... Küme dışı (bölgesel/uluslararası) değer zincirlerine entegrasyon rekabet avantajı için olmazsa olmaz Yerel ölçekte veya küme ölçeğinde etkin koordinasyon sürecin olmazsa olmazı… Sürdürülebilir etki için yerel girişimler çok sektörlü / bütüncül ve çok paydaşlı olmalı…. Sürdürülebilirlik ilkesi göz ardı edilmemeli… Mesele yerelin ve ilgili sektör paydaşlarının meselesi… Dolayısıyla işbirliği yapma kültürü tüm paydaşlarca benimsenmeli…

Tarım ve Gıda kümelerinde yenilikçi modeller Bülent Açıkgöz, Yerel Sosyo-ekonomik Kalkınma Sektörü Yöneticisi bulent.acikgoz@undp.org 22 Şubat 2018, İstanbul