EĞİTİM DENETİMİ

Denetim insanoğlunun tarihi kadar eskidir. İlk çağlardan başlayarak insanın tüm yaşantısında bir denetim olayı gözlemlenebilmektedir. Toplumun diğer fertlerinin ve insanın kendi kendisinin davranışlarının denetimi, sonra yapılan iş ve işlemlerin denetimi daha sonra da kurumların ve yönetenlerin denetimine kadar uzanan bir alanda sürekli bir denetim yaşatılmıştır. (Yüzgün, 1984; Akt. Sarıyar, 1997;1). Gupta(1991)’ya göre, başkaları tarafından yapılan işlerin yeniden incelenmesi olarak tanımlanan teftişin, yaklaşık 5000 yıl öncesine kadar uzandığı tahmin edilmektedir. Sharkarsky (1991)’ye göre ise teftişin kökenini Ninova kentine dayandıran (M.Ö 3000 )arşiv bilgilerinin varlığından bahsedilmektedir. (Yaman, 2008; 12). GİRİŞ

Genel olarak denetim, bir kurum veya kuruluşun, işleyişi ve çıktılarının önceden belirlenmiş standartlara uygunluk derecesinin araştırma, gözlemleme, sorgulama gibi yöntemlerle tespit edilmesi ve elde edilen bulguların objektif ve sistematik bir biçimde değerlendirilerek ilgili taraf veya taraflara iletilmesi süreci olarak tanımlanabilir. (Köse, 2007). Ayrıca Apan’ın (2011) tanımına göre; “Denetim, kamu kurum ve kuruluşlarının eylem ve işlemlerinde sistemi (vatandaşı) keyfiliğe karşı koruyan en temel araçlardandır.” Zepeda da denetimi “öğretmenlerin mesleki olgunluğa gidişlerindeki büyük yap-bozun önemli bir parçası” olarak değerlendirmektedir.(Beycioğlu ve Dönmez, 2009:76) Denetimin temel amacı, var olanı ortaya koyup olması gerekenle karşılaştırmaktır. Bu niteliğiyle denetim, standartlara uygunluk arayışı olarak tanımlanabilir. Klasik yaklaşımlarda denetimin birincil işlevi, hata ve yolsuzlukların önlenmesi olarak değerlendirilir. Farklı bir yaklaşıma göre ise denetim bir meslek olmaktan çok, kalkınmanın, çağdaşlaşmanın, toplumsal refaha ulaşmanın vazgeçilmez bir halkası, ülkeyi geliştiren girişimlerin itici gücü, bir yerde kalkındıran unsurların birbiriyle pekişmesi ve kaynaşması için gerekli harçtır.(Köse, 2007)

Denetim kavramı on dokuzuncu yüzyılın yönetim anlayışının yansıması olan kaba ve basit bürokratik uygulamalardan, daha ince ve katılımcı demokratik uygulamalara doğru bir gelişim sürecinden geçmiştir (Glanz, 2000). Middlewood (1997) öğretmen denetiminin; başarının farkına varma, kariyer gelişimi, mesleki gelişim ve öğretimde problem yaşayan öğretmenlere rehberlik, danışmanlık yapma ve yetiştirme odaklı, olduğunu belirtmiştir.

GREGG’e göre yönetim süreçlerinin sonuncusu değerlendirmedir: (Karar Planlama Örgütleme İletişim Koordinasyon Etki Değerlendirme) Değerlendirme; amaçlara ulaşma derecesinin tarafsız olarak belirlenmesidir (Bursalıoğlu, 1998, S. 125).

Durum Saptama: Var olan durumu, fotoğrafını çekiyormuş gibi ortaya koymaktır. Değerlendirme: Kararlar için bilgi sağlama ve karar seçeneklerine ağırlıklar vermeyi içerir. Değerlendirmenin yapılması için bir araştırma sürecine, durum saptayıcı veri toplamaya gereksinim vardır. Bu süreç sonunda, değerlendirilecek olan veriler ortaya çıkar. Düzeltme ve Geliştirme: Değerlendirme sonucu ortaya çıkacak seçeneklerden karara dönüşenlerin uygulanması şeklinde görülebilecek olan düzeltme ve geliştirme etkinlikleridir.

* Avusturya Denetimde öncelikle okul müdürü sorumludur. Bütün okullardaki tüm öğretmenlerin ilk gözetmeni ve rehberi, okul yasalarının uygulayıcısı; öğretiminin kalitesini ve öğrenci başarısı ile performanslarını belli düzeyde sağlama yükümlülüğü okul müdüründedir. Göreve ilk atanan öğretmen, mesleğinin ilk beş yılı içerisinde kendi uygun göreceği bir zamanda denetimini ister. Bölge müfettişi tarafından verilen tarihte de denetlenir. Öğretmenin bu denetimdeki başarısı diğer yıllardaki başarısının da ölçüsü olarak kabul edilir. Eğer öğretmen daha üstün bir başarıya ulaşmak ve bunu belgelendirmek isterse yeniden bir denetim talebinde bulunur. Bunun dışında herhangi bir denetim görmesi söz konusu değildir. Fakat okul müdürü kişiyi yetersiz buluyor ve daha önceki başarısını sürdürecek çalışmayı yapmadığını düşünüyorsa, öğretmenin yeniden denetlenmesi için başvuruda bulunabilir. Örneğin takdirname ile ödüllendirilmiş bir öğretmen, takdire şayan görülmüş bu olağan üstü çalışmasını sürdürmek durumundadır. Takdirname beş senelik bir çalışmanın ürünü olup, kişi başarısını devam ettirmezse hakkında yeni bir değerlendirme yapılır. (Kasapçopur, 2007)

* İngiltere ve Galler Okullar aşağıdaki şekillerden birisiyle denetlenir; · Genel Denetim ( Okullara yüksek kalite ve standart kazandırmak için okul çalışmalarının tamamının değerlendirilmesi) · Odak Denetimi ( Bir veya daha çok konuda seçilmiş okul çalışmaları için yapılan denetimdir.) · Bölge Denetimi ( Okullar için özel sorumluluğu olan bölge müfettişleri tarafından yapılır. Denetim özel bir konuda düzenlenmelidir) · İki parçalı Odak Denetimi (İlköğretim okullarının değişik kademelerinde konu değerlendirmelerine yönelik yapılan denetim) · Bildirilmemiş Denetim (Kırsal kesime odaklanmış) · Birleştirilmiş Denetim ( Sağlık ve Sosyal Servis Düzenlemeleri ve Denetim Birimleri ile birlikte kırsal bölgede çocukları korumaya yönelik yapılan denetim).” (Kasapçopur, 2007)

İngiltere’de okullar altı hafta boyunca denetlenir. Bu altı haftalık denetimden sonra özet bir denetim raporu hazırlanır. Hazırlanan rapor iki dilli olup, biri okulun bağlı olduğu resmi kuruma, diğeri ise Eğitimde Standartlar Dairesi Başkanlığına gönderilir. Tam rapor kamu dökümanıdır ve Web sitesi vasıtası ile geniş topluluklara bilgisine sunulur. Müfettiş denetleme sonunda velilerle toplanarak okul hakkında onların görüşlerini alır. (Kasapçopur, 2007

* Almanya Almanya’da federal düzeyde ve eyaletlerde “ Teftiş Kurulu” yapısına ilişkin bir yapılanma yoktur. Müfettiş veya bu sıfatı alan kişiler de yoktur. Ancak, okul öncesi eğitimde ve ilköğretim okulların gözetim ve gözetmenlerinden bahsedilmektedir. Ana okullarının denetlenmesi veya gözetlenmesi ise gençlik dairesi veya sosyal daireler tarafından yapılmaktadır. (Kasapçopur, 2007) Eyalet Eğitim ve Kültür İşleri Bakanlığı genel ve mesleki eğitim kurumlarının yönetimi ve gözetiminden sorumludur. Genellikle okulların yönetiminden sorumlu üç kademeli bir yapı gözlenmektedir. Eyalet yönetimleri üst kademeyi, okulun bulunduğu bölgenin eğitim ve kültürel işlerini düzenleyen bağımsız ofisler orta kademeyi, yerel okul ofisleri alt kademeyi oluştururlar. (Kasapçopur, 2007) Federal Hükümet ve Eyalet Kalite Değerlendirme Kurulları arasında; okullar ve okul sisteminde kalite geliştirme için pilot programın uygulanması yönünde bir anlaşma imzalanmıştır. Merkezden seçilen pilot okullar için gerekli görülen bir genel performans kalite değerlendirme esasları yayımlanarak, her kademede eğitim performanslarının yükseltilmesi amaçlanmıştır. (Kasapçopur, 2007)

* Finlandiya Okulların denetiminden doğrudan sorumlu bir Teftiş Kurulu yoktur. Eğitim ve öğretimin kamusal aktiviteleri, eğitim sektöründen hizmet alan vatandaşlar tarafından yapılır. Kamuda özellikli bir sonuç olarak, aileler ve diğer eğitim servisleri çalışmalarını eğitim kalitesi yeterliliği üzerine yapmaktadır. Bir kamu otoritesi olan Vilayet Kamu Ofisinin görevlerinden birisi de temsil ettikleri alanlarda eğitim denetimi ve rehberlik yapmaktır. Bu ofis Eğitim Bakanlığının bilgileri dahilinde eğitim denetimi ve değerlendirmesi için bilgi toplama hakkına da sahiptir. (Kasapçopur, 2007)

1. Derslerin, okulun ve eğitimin amaçlarına ulaşma derecesini belirlemek, değerlendirmek ve gerekli düzeltme ve geliştirme çalışmalarına katkıda bulunmak. 2. Ders amaçlarının gerçekleştirilmesinde okul ve eklentilerinin fiziksel durumunun (ısı, ışık, nem, kullanım alanı gibi) eğitim ortamına uygunluğunu belirlemek, değerlendirmek, uygun olmayan eğitim ortamının düzenlenmesine ve geliştirilmesine katkıda bulunmak. 3. Gerçekleştirilmesinde zorluk çekilen ders, okul, eğitim ve denetim amaçlarını tespit etmek, değerlendirmek, bu amaçların gerçekleştirilebilir şekilde düzenlenmesine yardımcı olmak. 4. Ders ve konuların öğrencinin gelişim düzeyine uygunluğunu belirlemek, değerlendirmek, gerekiyorsa yeniden düzenlenmesine yardımcı olmak. 5. Kullanılan yöntem ve tekniklerin amaç ve konulara uygun olma durumunu belirlemek, uygulamaları değerlendirmek, geliştirilmesi için çaba göstermek.

6. Araç ve gereçlerin zamanında, ders ve konuların özelliklerine göre kullanılma durumunu belirlemek, değerlendirmek, varsa yanlış işleyişin düzeltilmesi ve geliştirilmesine yardımcı olmak. 7. Öğrenci başarısının uygun ölçme ve değerlendirme ve araçlarıyla ne düzeyde değerlendirildiğini belirlemek, değerlendirmek ve geliştirilmesi yönünde çaba harcamak. 8. Eğitim ortamının karşılıklı sevgi, saygı ve demokratik ilişkileri geliştirme esasına göre işleyiş durumunu belirlemek, değerlendirmek ve gerekli ortamın yaratılmasına yardımcı olmak. 9. Öğretmenin yeterlilik, yetenek, çaba, başarı düzeyi ve zümre öğretmenlerle olan işbirliğini belirlemek, değerlendirmek ve geliştirilmesi için rehberlikte bulunmak. 10. Eğitim alanında gelişmelerin ve bilimsel çalışmaların, eğitim etkinliklerine yansıma durumunu belirlemek, değerlendirmek ve eğitime yansımasına katkıda bulunmak.

11. Okul çevre etkileşimi ve eğitim etkinliklerinin çevreye olan katkılarını belirlemek, değerlendirmek ve geliştirilmesinde rehberlik etmek. 12. Eğitim kurumlarında görevli iş görenlerin çabalarının düzeylerini tespit etmek, nesnel ölçütlere göre değerlendirilmeleri, yetişme ve gelişmeleri için hizmet-içi eğitim dâhil gerekli tüm çalışmalara katkıda bulunmak. 13. Eğitim hizmetlerinin yürütülmesinde eşgüdüme verilen önemi tespit etmek, değerlendirmek, geliştirilmesine yardım etmek. 14. Eğitimle ilgili her düzeydeki sorunları saptamak, değerlendirmek ve çözümüne katkıda bulunmak. 15. Denetimin kendini değerlendirme ve geliştirmesine katkıda bulunmak. Gökçe (1994:73-78 )

Yönetimin planlama, örgütleme, yöneltme ve eşgüdümleme fonksiyonlarından sonra gelen denetim, esas itibariyle bu dört fonksiyonun birleşmesi sonucunda meydana gelen çıktı üzerinde bir değerlendirme yapılması ve yeni stratejilerin, politikaların ve hatta yeni bir yönetim felsefesinin belirlenmesi işidir. Bu bakımdan denetim, yönetimin sorumluluğunda olan bir faaliyettir (Aslan, 2010: 64)

Denetim işlevi belirli ilkelere dayandırılmalıdır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir: * Plân ve amaçlara yönelik olmalıdır. * Değişen koşullara uyum sağlayabilecek esneklikte olmalıdır. * En az maliyetle, gereksiz harcamalardan kaçınılarak gerçekleştirilmelidir. * Denetimi istenen faaliyet kapsamında tutularak, o faaliyetin gereklerine yönelik olmalıdır. * Tarafsız olmalıdır. * Elde edilen sonuçlara göre düzeltici veya iyileştirici önlemler alınmalıdır. * Yalın ve uygulanabilir olmalıdır. Öz, F. (2003)

EĞİTİM DENETÇİSİNİN YETERLİLİKLERİ

* Kendine güvenen, ehliyetli ve liyakatli, * Güven ve saygı kazanma yeteneğine sahip, sempatik, duygulu ve işlerinde kararlı, * Samimi, hisli ve iyi alışkanlıklar kazanmış, * İşinde azimli, ciddi, sadık ve sabırlı olan, * Ortama uyum sağlayan, hakim olan, ikna eden, * Sır saklayan, yapıcı, iyimser, planlı çalışan, * Rehberlik yapan, yardım eden, sorumluluk alan, * Erdemli, cömert, nazik, insancıl, ilişki kurabilen, * İyi huylu, sıcakkanlı, yerine göre nüktedan, * Değer biçmede ve değerlendirme yapmada hatasız, * şini benimseyen, seven, gayretli ve hevesli, * İnceleyici, gözlemci, araştırıcı ve bulucu, * Kurumda, işinde ve çevresinde kaynak şahıs, * Düzenli, giyim ve kıyafetine önem veren, * Davranışlarını duruma göre biçimleyebilen, * Yerinde konuşan, dinleyen ve değer biçen, * İşi ile kişiliğini her zaman bağdaştıran, * Kendini değerlendiren ve sürekli geliştiren, * Sağlığı ve fiziki yapısı teftişe uygun olan. (Taymaz,1997,s48).

* Kapsamlı bir genel eğitime ve kültüre sahip, * Teftişin amaç ve politikasını anlamış, * Teftişin sistemdeki yerini ve önemini kavramış, * Kurumun faaliyet alanı ile İlgili bilgilere sahip, * Müfettişliğin gerektirdiği uzmanlık eğitimi görmüş, * Meslekle ilgili yasalar hakkında bilgi edinmiş, * Teftiş araç ve yöntemlerini uygulayan, geliştiren, * İnsan ilişkilerini ve geliştirilmesini sağlayan, * Yeniliklere açık, araştırıcı, yapıcı ve bulucu, * Analiz etme ve sentez yapma hünerleri olan, * Kararlan doğru, isabetli ve nesnel olarak veren, * Aydınlatıcı bilgi veren, bireye yol gösteren, * Hataları ve önleyici önlemleri bulan, öneren, * İnsanların moralini yükselten, yerinde güdüleyen, * Personel değerlendirmesini yansız ve hatasız yapan, * Kendi çalışmalarını ve davranışlarını değerlendiren, * Suç sayılan eylemleri gören, bulan ve tanımlayan, * Teftiş ile sistemin gelişmesine katkıda bulunan, * Denetim ve soruşturma raporlarını hatasız yazan (Taymaz,1997,s48)

BARIŞ BAYKAL MERSİN-2017