ÜN İ VERS İ TE REFORMLARI Fesih Çeçen Sınıf ö ğ retmenli ğ i 4-a ÜN İ VERS İ TE REFORMLARI Fesih Çeçen Sınıf ö ğ retmenli ğ i 4-a

YILLARI ARASINDAKİ GELİŞMELER 27 mayıs 1960 günü gerçekleşen askeri müdahaleden sonra kurulan Milli Birlik Komitesi tarafından çıkarılan 27 Ekim 1960 tarihli 115 Sayılı Yasa, 1946 tarihli 4936 Sayılı Yasa’nın bazı maddelerini değiştirip yeni maddeler eklemiştir. Bu yasayla Milli Eğitim Bakanlığı’nın üniversiteler üzerindeki yetkileri azalmış, öğretim üyelerini Bakanlık emrine alma yetkisi kaldırılmış, fakülte kurullarına daha geniş katılım sağlanmış ve kadro tıkanıklarını aşmak üzere yeni düzenlemeler getirilmiştir. Kısaca daha geniş bir özerklik anlayışıyla yönetim, örgütlenme, öğretim üyeliği ve yardımcılığı konularında yeni ilkeler konulmuştur.

Anayasaya ilk defa üniversite ile ilgili 120.madde konulmuştur. Buna göre; * Üniversitelerin kendi organları eli il yönetilmesi, * Öğretim üye ve yardımcılarının üniversite dışındaki makamlarca görevlerinden uzaklaştırılamayacakları, * Öğretim üye ve yardımcıları serbestçe araştırma ve yayında bulunacakları * Dış makamlardan birinin hiçbir biçimde üniversitelere müdahale edemeyeceği * Üniversitelerin kuruluş ve işleyişleri, organları, bunların seçim, görev ve yetkileri vb. üniversite organlarınca denetlenmesi hükümleri getirilmiştir.

yılları arasındaki dönemde yükseköğretim alanında yaşanan önemli gelişmelerden bazıları şunlardır: Bu dönemde şu üniversiteler kurulmuştur: 1.Hacettepe üniversitesi(1967, Ankara)

2. Boğaziçi Üniversitesi (1971, İstanbul, Amerikan Robert Koleji’nin devlet üniversitesi haline dönüşmesiyle oluşmuştur.)

3. Diğer bir gelişme de, büyük kent üniversitelerinin çeşitli illerde fakülteler açarak ileride bu illerde kurulacak üniversitelerin temellerini oluşturmalarıdır. (1750 sayılı üniversiteler yasasının temel sonuçları bölümünde bu üniversiteler yer almaktadır.)

1973 Yükseköğretim Reformu Öğrenci olaylarının 1970’li yılların başlarında giderek şiddetlenmesi, üniversiteleri işleyemez konuma getirmiş, özellikle özerklik ve öğretim üyelerine üniversite dışından dokunulmazlık ilkelerinin tartışılması ve yeni bir yasal düzenlemeye gidilmesi gündeme getirmiştir. 12 mart 1971 yılındaki askeri müdahalenin de etkisiyle, 1960 Anayasasının 120. Maddesi değiştirilerek gerekli durumlarda hükümetin üniversitelerde koruyucu önlemler alabilmesini öngören yasal düzenlemeler gerçekleştirilmiştir.

7 temmuz 1973 günü kabul edilen 1750 sayılı üniversiteler yasasının temelinde başlıca şu ilkeler yer almıştır: Yükseköğretimin bütünlüğü ve orta öğretimle ilgisi, Yükseköğretimin toplum gereksinimlerine yönelmesi, Yükseköğretimde fırsat ve olanak eşitliği, Yükseköğretime ayrılan kaynakların etkin bir biçimde kullanılması, Yükseköğretim planlamasının örgütlenmesi, Öğretim ve öğrenim özgürlüklerinin güvenlik altında bulundurulması Yükseköğretimin yurt genelinde dengeli olarak dağıtılması

1750 sayılı üniversiteler yasasının temel sonuçları ise şunlardır; Türk üniversitelerini tek bir çatı altında toplama ve bütünlüğü sağlamak amacıyla yükseköğretim kurulu (YÖK) kurulmuş ancak bu durum Anayasa mahkemesi tarafından 1961 anayasasına aykırı bulunarak iptal edilmiş ve bu kurul kaldırılmıştır. Bu durum yükseköğretimin bir çatı altında bütünleşmesini engellemiştir. Üniversiteleri dışarıdan denetlemeyi sağlayacak Üniversite Denetleme Kurulu oluşturulmuştur. Üniversiteler arası eşgüdüm ve işbirliğini sağlamak amacıyla Üniversitelerarası Kurul oluşturulmuştur. Üniversitelerin kurullarla yönetilen kurumlar haline dönüştürülmüştür. Rektörlerin, dekanların, fakülte yönetim kurullarının seçimle işbaşına gelmeleri hükme bağlanmıştır. Vb. seklinde 16 madde yer almıştır.

Bu dönemde kurulan üniversiteler şunlardır: 1.Diyarbakır üniversitesi 2.Çukurova üniversitesi 3.Anadolu üniversitesi 4.Cumhuriyet üniversitesi 5.İnönü Üniversitesi 6.Erciyes Üniversitesi 7.19 Mayıs üniversitesi 8.Uludağ üniversitesi 9.Selçuk üniversitesi 10.Fırat üniversitesi Yıl üniversitesi Daha önce sözü edilen ve büyük kent üniversitelerine bağlı olarak çeşitli illerde açılmış bulunan fakülteler, 1973 yılından itibaren üniversite statüsünü kazanmaya başlamışlardır.

1973 tarih ve 1750 Sayılı Üniversiteler Yasası hükümleri, 12 Eylül 1980 askeri müdahalesine kadar geçerliliğini korumuştur. Askeri yönetim, 12 Eylül ortamına gelinmesinden üniversiteleri de sorumlu olarak gördüğünden bu görüşten hareketle, anarşi kaynağı olarak algılanan üniversiteleri ve yönetimini disipline etmek amacıyla, 1981 yılında üniversitelere daha az özerklik, daha çok denetim ve daha yoğun merkeziyetçi kontrol sistemi getiren 2547 sayılı yükseköğretim yasası çıkarılmıştır.

2547 Sayılı Yükseköğretim Yasası Yükseköğretim alanında yaşanan sorunların çözümüne dönük olarak, “ Türkiye’de yükseköğretim kurumlarını bir çatı altında toplamak ve ülke genelinde kaliteyi yaygınlaştırmak” temel amacıyla hazırlanan 2547 sayılı yükseköğretim yasası 6 kasım 1981 yılında yürürlüğe girmiştir. Yasada yükseköğretimin amacı ve ilkeleri yükseköğretim kurumları ve görevleri, yükseköğretimin yönetimi, denetimi ve finansmanı, yükseköğretimde öğretim, öğrenciler ve disiplin işleri, yükseköğretim kurumlarında öğretim elemanlarının görev ve sorumlulukları ile özlük hakları ve akademik yükseltilmeleri konularındaki düzenlemelere yer verilmiştir.

Ayrıca 7 Kasım 1982 günü halk oylaması sonucunda kabul edilen Türkiye Cumhuriyeti’nin 3. Anayasası olan 1982 Anayasası ile: Yükseköğretim kurumlarında eğitim-öğretimi engelleyen öğrenciler arasındaki siyasi çatışmaların bir kez daha yaşanmaması ve üniversite, akademi, yüksekokul, konservatuar, YAY KUR adıyla örgütlenmiş olan çeşitli yükseköğretim kurumlarının farklı uygulamalarla yürüttükleri hizmetlerdeki düzensizliğin giderilmesi hedeflenmiştir.

1982 Anayasası ile yükseköğretim alanında şu önemli düzenlemeler yapılmıştır: Resmi üniversitelerin yanında özel üniversitelerin kurulmasına izin verilmiştir. Üniversitelere bilimsel özerklik ve kamu tüzel kişiliği tanınmıştır. Üniversiteler üzerinde planlama, düzenleme, yürütme, karar verme, denetleme vb. yönlerden oldukça geniş yetkilere sahip bir yükseköğretim kurulu (YÖK) kurulmuştur. Öğretim elemanlarının yetiştirilmesi, atanması ve akademik yükseltilmeleriyle ilgili düzenlemeler yükseköğretim kurulunun yetkisine verilmiştir. Rektörlerin cumhurbaşkanınca, dekanların ve yükseköğretim kurulunca seçilip atanması ilkesi getirilmiştir.

SONUÇ OLARAK; 1973 yılına kadar; İstanbul’da 7 tane, Ankara, İzmir, Trabzon ve Erzurum’da toplam 9 üniversite bulunurken, ’da yeni üniversiteler açılmış, 1981’de Yükseköğretim Reformu ile üniversite sayısının artışında ikinci dönem başlamıştır. 19 olan üniversite sayısı 31’e yükselmiştir yılında üniversite sayısında önemli ölçüde artış olmuştur ’da sayı 61’e yükselmiştir.

KAYNAKÇA Egitim_Dergisi/160/korkut.htmhttps://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_ Egitim_Dergisi/160/korkut.htm Egitim_Dergisi/160/korkut.htm Yahya Akyüz Türk Eğitim Tarihi pegem yayıncılık sayfa 358 Mustafa Önder Türk Eğitim Tarihi anı yayıncılık sayfa