DIŞ DENETİM SAYIŞTAY DENETİMİ İç Denetçi Adayları Eğitim Programı DIŞ DENETİM SAYIŞTAY DENETİMİ Savaş DEMİREL-Başdenetçi MAYEM Ocak 2015

Sunum Planı Dış Denetim/Yüksel Denetim Nedir Sayıştay Denetiminin Hukuki Alt yapısı Sayıştay'ın Görevi, Yetkileri ve Teşkilat Yapısı Sayıştay Denetimi Hesap Yargılaması Dış Denetim Sürecinde İç Denetim Çalışmalarından Yararlanma (INTOSAI Denetim Standartları)

Dış Denetim/Yüksel Denetim Nedir

Dış Denetim-Yüksek Denetim Dış denetim, örgütsel bir yapının, kendisinin dışında yer alan ve kendisinden bağımsız denetim elemanlarınca yapılan denetimini ifade eder. Dış denetimin en önemli özelliği bağımsızlıktır. Dış denetim daha geniş anlamlı bir kavram olarak yüksek denetimi de kapsamakla birlikte, yüksek denetimin parlamento adına yapılması ; yasama, yürütme ve yargı erkleri dışında “sui generis” bir devlet faaliyet olarak yürütülmesi yönleri ile dış denetimden ayrılır. Dış denetim kamusal alanda yürütme içinde bulunan kuruluşlarca da yapılmakla birlikte, yüksek denetim parlamento adına yüksek denetim kuruluşları tarafından yerine getirilir.

Yüksek Denetim Nedir?* “Kaynağını Anayasadan alan, meslek mensuplarının Anayasal ve yasal teminatlara sahip bulunduğu ve çoğu ülkede yargısal yetkilerle de techiz edilmiş bulunan, bağımsız kuruluşlarca Parlamento adına yürütülen denetimleri tanımlamaktadır”. *Köse, H. Ömer; Dünyada ve Türkiye’de Yüksek Denetim, II. Basım, Ankara, 2007, s.17

Yüksek Denetim Olma Koşulları Anayasal Dayanak, Meslek mensuplarının anayasal ve yasal teminatları, Bağımsızlık, Parlamento adına denetim, Yargısal yetki (seçimlik).

Yüksek Denetime/Sayıştaylara İhtiyaç Duyulma Nedenleri Bütçe Hakkının Parlamentolara Geçmesi, Yürütmenin Hesap Verebilirliğinin Sağlanması, Parlamentonun Yapısal Sınırlılıkları, Uzman Bir Kuruluş Olarak SAYIŞTAY, Kaliteli Kamu Hizmeti Beklentileri, Demokratikleşme ve Şeffaflaşma Kavramlarının Gelişmesi, Vatandaşların Bilgi Edinme Hakkı,

Bütçe Hakkı Bütçe hakkı, vergilerin toplanması ve giderlerin yapılmasının, parlamentonun iznine tabi olmasıdır. Bu hak çerçevesinde Parlamentolar denetimleri kendi eliyle yapamadığı için Sayıştaylara ihtiyaç duyulmuştur. 12.yy da Magna Carta ile Bütçe Hakkının kabulü

Sayıştayların Yapısı Sayıştaylar, halkın ödediği vergilerin halk yararına kullanımını sağlamak için parlamentolar adına denetim yapmak üzere kurulmuşlardır. İki tür Sayıştay örgütlenmesi mevcuttur. Ofis Tipi Sayıştaylar (Anglo- Sakson) Kurul Tipi Sayıştaylar (Kıta Avrupası) Yargı Yetkisi Olan Yargı Yetkisi Olmayan Türk Sayıştayı, yargı tipi Sayıştay olarak kurulmuştur.

AB Üyesi Ülkelerde Sayıştayların Yapısı

29 Mayıs 1862 Tarihinde DİVAN-I MUHASEBAT Adıyla Kurulmuştur. Türkiye Sayıştayı 29 Mayıs 1862 Tarihinde DİVAN-I MUHASEBAT Adıyla Kurulmuştur. 1876 Kanun-i Esasisi İle Anayasal Kimlik Kazanmıştır. 1924, 1961 ve 1982 Anayasalarında da bu niteliğini korumuştur.

Sayıştay Denetiminin Hukuki Altyapısı

Sayıştay Denetiminin Hukuki Altyapısı 1982 Anayasası Md. 160-164-169 ve 69. madde 6085 sayılı Sayıştay Kanunu 5018 sayılı Kanun 68. madde 3346 sayılı KİT ile Fonların TBMM Den. Düz. Hak. K.

Sayıştay Denetiminin Hukuki Altyapısı 1982 Anayasası Md. 160 – Sayıştay, merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarının bütün gelir ve giderleri ile mallarını Türkiye Büyük Millet Meclisi adına denetlemek ve sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlamak ve kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlerini yapmakla görevlidir. Sayıştayın kesin hükümleri hakkında ilgililer yazılı bildirim tarihinden itibaren onbeş gün içinde bir kereye mahsus olmak üzere karar düzeltilmesi isteminde bulunabilirler. Bu kararlar dolayısıyla idari yargı yoluna başvurulamaz. Vergi, benzeri mali yükümlülükler ve ödevler hakkında Danıştay ile Sayıştay kararları arasındaki uyuşmazlıklarda Danıştay kararları esas alınır. Mahalli idarelerin hesap ve işlemlerinin denetimi ve kesin hükme bağlanması Sayıştay tarafından yapılır. Sayıştayın kuruluşu, işleyişi, denetim usulleri, mensuplarının nitelikleri, atanmaları, ödev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri ve diğer özlük işleri, Başkan ve üyelerinin teminatı kanunla düzenlenir.

Sayıştay Denetiminin Hukuki Altyapısı Anayasa Md. 164 - Kesinhesap kanunu tasarıları, kanunda daha kısa bir süre kabul edilmemiş ise, ilgili oldukları mali yılın sonundan başlayarak, en geç yedi ay sonra (5018/42 md: Haziran ayı sonuna kadar) Bakanlar Kurulunca Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur. Sayıştay, genel uygunluk bildirimini, ilişkin olduğu kesinhesap kanunu tasarısının verilmesinden başlayarak en geç yetmişbeş gün içinde Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar. Kesinhesap kanunu tasarısı, yeni yıl bütçe kanunu tasarısıyla birlikte Bütçe Komisyonu gündemine alınır. Bütçe Komisyonu, bütçe kanunu tasarısıyla kesinhesap kanunu tasarısını Genel Kurula birlikte sunar, Genel Kurul, kesinhesap kanunu tasarısını, yeni yıl bütçe kanunu tasarısıyla beraber görüşerek karara bağlar. Kesinhesap kanunu tasarısı ve genel uygunluk bildiriminin Türkiye Büyük Millet Meclisine verilmiş olması, ilgili yıla ait Sayıştayca sonuçlandırılamamış denetim ve hesap yargılamasını önlemez ve bunların karara bağlandığı anlamına gelmez.

Sayıştay Denetiminin Hukuki Altyapısı Anayasa Md. 165 - Sermayesinin yarısından fazlası doğrudan doğruya veya dolaylı olarak Devlete ait olan kamu kuruluş ve ortaklıklarının Türkiye Büyük Millet Meclisince denetlenmesi esasları kanunla düzenlenir.(3346 sayılı KİT ile Fonların TBMM Den. Düz. Hak. K.)

Sayıştay Denetiminin Hukuki Altyapısı Anayasa Md. 69- Siyasi partilerin gelir ve giderlerinin amaçlarına uygun olması gereklidir. Bu kuralın uygulanması kanunla düzenlenir. Anayasa Mahkemesince siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin kanuna uygunluğunun tespiti, bu hususun denetim yöntemleri ve aykırılık halinde uygulanacak yaptırımlar kanunda gösterilir. Anayasa Mahkemesi, bu denetim görevini yerine getirirken Sayıştaydan yardım sağlar.* Anayasa Mahkemesinin bu denetim sonunda vereceği kararlar kesindir. *Siyasi partilerin mali denetimi 6216 sayılı Kanun Md.55’de düzenlenmiştir.

Siyasi partilerin mali denetimi(Anayasa Mh. Kur.Gör.Hk.Kan. Md.55) Mahkeme siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin kanuna uygunluğunun denetimi için Sayıştaydan yardım sağlar. Siyasi partiler, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini haziran ayı sonuna kadar 2820 sayılı Kanuna uygun olarak, Anayasa Mahkemesi Başkanlığına gönderirler. Mahkeme kendisine gönderilmiş olan bu belgeleri incelenmek üzere Sayıştay Başkanlığına gönderir. Sayıştayca düzenlenen incelemeye ilişkin raporlar karara bağlanmak üzere Mahkemeye gönderilir.

Sayıştay Denetiminin Hukuki Altyapısı 5018 / Md. 68 –DIŞ DENETİM Sayıştay tarafından yapılacak harcama sonrası dış denetimin amacı, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, yönetimin malî faaliyet, karar ve işlemlerinin; kanunlara,  kurumsal amaç, hedef ve planlara uygunluk yönünden incelenmesi ve sonuçlarının Türkiye Büyük Millet Meclisine raporlanmasıdır. Dış denetim, genel kabul görmüş uluslararası denetim standartları dikkate alınarak; a) Kamu idaresi hesapları ve bunlara ilişkin belgeler esas alınarak, malî tabloların güvenilirliği ve doğruluğuna ilişkin malî denetimi ile  kamu idarelerinin gelir, gider ve mallarına ilişkin malî işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olup olmadığının tespiti, (uygunluk denetimi) b) Kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli olarak kullanılıp kullanılmadığının belirlenmesi, faaliyet sonuçlarının ölçülmesi ve performans bakımından değerlendirilmesi, suretiyle gerçekleştirilir. (performans denetimi)

Sayıştayın Görevi, Yetkileri ve Teşkilat Yapısı

Tanımlar (6085/md.2) Sayıştay denetimi=Düzenlilik ve performans denetimi Düzenlilik denetimi=Mali denetim ve uygunluk denetimi Mali denetim: Kamu idarelerinin hesap ve işlemleri ile mali faaliyet, mali yönetim ve kontrol sistemlerinin değerlendirme sonuçları esas alınarak, mali rapor ve tablolarının güvenilirliği ve doğruluğuna ilişkin denetim

Tanımlar Uygunluk denetimi: Kamu idarelerinin gelir, gider ve mallarına ilişkin hesap ve işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygunluğunun incelenmesine ilişkin denetimi, Performans denetimi: Hesap verme sorumluluğu çerçevesinde idarelerce belirlenen hedef ve göstergeler ile ilgili olarak faaliyet sonuçlarının ölçülmesini, Hesap yargılaması: Kanunlarla belirlenen sorumluların hesap ve işlemlerinin mevzuata uygun olup olmadığının yargılama yoluyla kesin hükme bağlanmasını ve bununla ilgili kanun yolları

Tanımlar Kamu zararı: Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununda belirtilen* kamu zararını, Kamu kaynakları: Kamuya ait veya kamu gücü kullanılarak elde edilen gelirler, taşınır ve taşınmazlar ile Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerler, para, alacak ve haklar, borçlanma suretiyle elde edilenler dahil her türlü değerler ile bağış ve yardımları, *5018/71 md: Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır.

Bağımsızlık (6085/md.3) Sayıştay; bu Kanun ve diğer kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve kesin hükme bağlama işlerini yaparken işlevsel ve kurumsal bağımsızlığı olan bir kurumdur.

Denetim alanı Merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri Sosyal güvenlik kurumları Mahallî idareler Sermayesindeki kamu payı doğrudan veya dolaylı olarak % 50’den fazla olan özel kanunlar ile kurulmuş anonim ortaklıklar Diğer kamu idareleri (kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları hariç),

Denetim alanı-II Kamu payı % 50’den az olmamak kaydıyla sayılan idarelere bağlı veya bu idarelerin kurdukları veya doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak ortak oldukları her çeşit idare, kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketler

Denetim alanı-III iç ve dış borçlanma, borç verilmesi, borç geri ödemeleri, yurt dışından alınan hibelerin kullanımı, hibe verilmesi, Hazine garantileri, Hazine alacakları, nakit yönetimi ve bunlarla ilgili diğer hususlar; Tüm kaynak aktarımları ve kullanımları Avrupa Birliği fonları dahil yurt içi ve yurt dışından sağlanan diğer kaynakların ve fonların kullanımı,

Denetim alanı-IV Kamu idareleri bütçelerinde yer alıp almadığına bakılmaksızın özel hesaplar dahil tüm kamu hesapları, fonları, kaynakları ve faaliyetleri, Yapılan andlaşma veya sözleşmedeki esaslar çerçevesinde uluslararası kuruluş ve örgütlerin hesap ve işlemleri KİT’ler

SAYIŞTAYIN DENETİM ALANI GENEL YÖNETİM KAPSAMINDAKİ KAMU İDARELERİ KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİ KAMU FONLARI DÖNER SERMAYELER MERKEZİ YÖNETİM SOSYAL GÜVENLİK KURUMLARI MAHALLİ İDARELER BELEDİYE ŞİRKETLERİ GENEL BÜTÇELİ KURULUŞLAR YÖK VE ÜNİVERSİTELER ÖZEL BÜTÇELİ KURULUŞLAR ÖZEL BÜTÇELİ DİĞER İDARELER DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURULUŞLAR Savunma San. Müst. TÜBİTAK Türkiye Adalet Akademisi Türk Akreditasyon Kurumu ….gibi

Sayıştayın görevleri (6085/md.5) Kamu idarelerinin mali faaliyet, karar ve işlemlerini hesap verme sorumluluğu çerçevesinde denetler ve sonuçları hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisine doğru, yeterli, zamanlı bilgi ve raporlar sunar. Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin; gelir, gider ve mallarına ilişkin hesap ve işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olup olmadığını denetler, sorumluların hesap ve işlemlerinden kamu zararına yol açan hususları kesin hükme bağlar. Genel uygunluk bildirimini Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar. Kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlerini yapar.

Sayıştayın görevleri (6085/md.5) 1. Mali Denetim ve TBMM’e raporlama 2. Uygunluk Denetimi ve Kamu Zararına ilişkin Yargılama 3. Genel Uygunluk Bildirimi 4. Kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işleri.

Sayıştayın yetkileri (6085/md.6)-I Sayıştay, bu Kanunla veya diğer kanunlarla yüklendiği görevlerin yerine getirilmesi sırasında kamu idareleri ve görevlileriyle doğrudan yazışmaya, gerekli gördüğü belge, defter ve kayıtları göndereceği mensupları aracılığıyla görmeye, mallar hariç dilediği yere getirtmeye, sözlü bilgi almak üzere her derece ve sınıftan ilgili memurları çağırmaya, kamu idarelerinden temsilci istemeye yetkilidir. Sayıştay, denetimine giren işlemlerle ilgili her türlü bilgi ve belgeyi, kamu idareleri ile bankalar dahil diğer gerçek ve tüzel kişilerden isteyebilir. Sayıştay, denetimine giren kamu idarelerinin işlemleriyle ilgili kayıtları, eşya ve malları, işleri, faaliyetleri ve hizmetleri görevlendireceği mensupları veya bilirkişiler tarafından yerinde ve işlem ve olayın her safhasında incelemeye yetkilidir.

Sayıştayın yetkileri (6085/md.6)-II Sayıştay, kamu idarelerinin hesap, işlem ve faaliyetleri ile mallarını, hesap veya faaliyet dönemine bağlı olmaksızın yılı içinde veya yıllar itibariyle denetleyebileceği gibi sektör, program, proje ve konu bazında da denetleyebilir. Denetimler sırasında gerekli görülmesi halinde, Sayıştay dışından uzman görevlendirilebilir.

Sorumlular ve sorumluluk halleri-I (6085/md.7) Sorumlular ve sorumluluk halleri uygulamasında; 5018 sayılı Kanun ve Sayıştay denetimi ile ilgili diğer kanunlarda belirtilen sorumlular ve sorumluluk halleri esas alınır. Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar; kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur. Bu sorumluluğun yerine getirilip getirilmediği Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulacak Sayıştay raporlarında belirtilir. Kamu zararına sebep olunan durumlar ise bu zararın tazminine ilişkin hükme bağlama işlemi ile sonuçlandırılır.

Sorumlular ve sorumluluk halleri-II (6085/md.7) Bakanlar, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılması ile hukuki ve mali konularda Başbakana ve Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı sorumludurlar. Sayıştay tarafından gerçekleştirilen performans denetimleri mali ve hukuki sorumluluk doğurmaz. Sorumlular; mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri ile illiyet bağı kurularak oluşturulan ilamda yer alan kamu zararından tek başlarına veya birlikte tazmin ile yükümlüdür.

Hesapların verilmesi (6085/md.8) Kamu idarelerinin hesapları, muhasebe yetkilileri tarafından hazırlanarak üst yöneticiler veya görevlendirdiği harcama yetkilileri ile muhasebe yetkilileri tarafından denetime hazır bekletilir veya Sayıştayın bildireceği yere gönderilir.

Kamu idareleri ve görevlilerinin sorumluluğu (6085/md.9) Sorumlular veya diğer ilgililer, denetçilerin isteyecekleri bilgi, kayıt ve belgeleri vermeye, işlem, faaliyet ve malların fiili ve fiziki durumlarını geciktirmeksizin göstermeye mecburdurlar.

Kamu idareleri ve görevlilerinin sorumluluğu (6085/md.9) Hesabı bu Kanun hükümlerine göre zamanında ve tam olarak vermeyen sorumlular veya diğer ilgililer ile Sayıştay denetimine giren kamu idareleri görevlilerinden, denetleme ve yargılama sırasında, istenilen her çeşit bilgi, belge ve defterleri vermeyen ve denetleme ve yargılamayı güçleştirenlerin aylıkları, Sayıştay’ın istemi üzerine ilgili kamu idarelerince, hesabı veya istenen bilgi, belge ve defterleri eksiksiz verinceye kadar yarım olarak ödenir. Yarım aylık kesilmeye başlandığı tarihten itibaren muhasebe yetkilileri en çok üç ay, diğer görevliler ise Sayıştay tarafından belli edilen süre içinde yine hesabı veya istenilen bilgi, belge ve defterleri vermez veya denetleme ve yargılamayı güçleştiren sebepleri ortadan kaldırmazlarsa, bu defa ilgili kamu idarelerince mevzuatındaki usule göre görevden uzaklaştırılarak haklarında gerekli soruşturma veya kovuşturma yapılır. Sayıştay ilamlarının infazını izlemeyen ve gereklerini yerine getirmeyenler hakkında da aynı hükümler uygulanır.

Kamu idareleri ve görevlilerinin sorumluluğu Kamu idareleri ve görevlileri, denetim ve inceleme ile görevlendirilmiş olanlara her türlü hesap, bilgi, belge ve kayıtları ibraz etmek, işlem, faaliyet ve malların fiili ve fiziki durumlarının görülmesini sağlamak, görevin düzenli olarak yapılmasını sağlayacak tedbirleri almak ve her türlü yardım ve kolaylığı göstermek zorundadır.

TEŞKİLAT YAPISI ve MESLEK MENSUPLARI

Sayıştay Mensupları (6085/md.10) Meslek Mensupları Sayıştay Başkanı, Daire Başkanları ve Üyeler Sayıştay Denetçileri Yönetim Mensupları Başsavcı ve Savcılar

Başkanlık, Yargı ve Karar Organları (6085/md.11) a) Başkanlık, b) Daireler, c) Genel Kurul, ç) Temyiz Kurulu, d) Daireler Kurulu, e) Rapor Değerlendirme Kurulu, f) Yüksek Disiplin Kurulu, g) Meslek Mensupları Yükseltme ve Disiplin Kurulu, ğ) Denetim, Planlama ve Koordinasyon Kurulu, h) Başsavcılık.

Daireler (6085/md.23) Bir başkan ile altı üyeden kurulu daireler birer hesap mahkemesidir. Hesap mahkemesi olarak sorumluların hesap ve işlemlerine ilişkin düzenlenen yargılamaya esas raporlarda yer alan kamu zararına ilişkin hususları hükme bağlar. Denetim raporları hakkında görüş bildirir. Denetim raporlarının dairelerde görüşülmesi sırasında ilgili grup başkanı veya raporu düzenleyen denetçi katılarak görüşünü açıklar. Ayrıca ilgili kamu idaresinin üst yöneticisi veya görevlendireceği yardımcısı açıklamalarda bulunmak üzere çağrılabilir. Yargılamaya esas raporların görüşülmesi sırasında açıklamalarda bulunmak üzere ilgili grup başkanı, raporu düzenleyen denetçi, sorumlular ve ahizler çağrılabilir.

Genel uygunluk bildirimlerini görüşür. Genel Kurul (6085/md.25) Genel uygunluk bildirimlerini görüşür. İçtihadın birleştirilmesi kararı alır. Bu Kanun gereğince hazırlanacak yönetmelikler hakkında görüş bildirir. Sayıştay’a ilişkin kanun tasarısı ve teklifleri hakkında görüş bildirir. Sayıştay Başkanı tarafından incelenmesi istenilen diğer konular hakkında görüş bildirir veya karar verir. Sayıştay Kanunu ile verilen diğer görevleri yapar.

Daireler Kurulu (6085/md.27) Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerince mali konularda düzenlenecek yönetmelikler ile yönetmelik niteliğindeki düzenleyici işlemler , Sayıştay Başkanı tarafından incelenmesi istenen konular hakkında görüş bildirir ve bu Kanunla kendisine verilmiş olan diğer görevleri yapar.   Temyiz Kurulu (6085/md.26) Temyiz Kurulu Sayıştay dairelerince verilen ilamların son hüküm merciidir.

Rapor Değerlendirme Kurulu (6085/md.28) Rapor Değerlendirme Kurulu, Sayıştay raporları ile Sayıştay Başkanı tarafından incelenmesi istenen konular hakkında görüş bildirir. Sayıştay raporlarının Kurulda görüşülmesi sırasında ilgili grup başkanı veya raporun denetçisi katılarak görüşünü açıklar. ilgili kamu idaresinin üst yöneticisi veya görevlendireceği yardımcısı çağrılabilir.

Başsavcılık (6085/md.33) -I Başsavcı; İlama ilişkin yargılamaya esas raporları hazırlayan denetçiler tarafından yapılan temyiz istemini gerçekleştirir veya temyiz isteminde bulunmama gerekçesini, ilgili denetçiye bildirilmek üzere Başkanlık makamına sunar. İlamların infazını izler ve bu hususla ilgili gerekli işlemleri yapar. Hakkında suç duyurusunda bulunulan sorumluların ve diğer ilgililerin durumlarını izler. Sayıştay’ca belirtilen süreler içerisinde verilmeyen hesapları takip eder, hesabı ve istenilen bilgi ve belgeleri vermeyen sorumlular ve diğer ilgililer hakkında bu Kanunda belirtilen gerekli işlemleri yapar.

Başsavcılık (6085/md.33) - II Savcı; Kendisine havale edilen yargılamaya esas raporları, temyiz konusu dosyaları ve diğer işleri inceleyerek düşüncesini gerekçeli olarak bildirir. Oy hakkı bulunmamak üzere hesap yargılamasına katılır ve görüşünü açıklar.

Sayıştay Denetimi

Denetimin amacı (6085/md.34) Denetim; a) Bütçe hakkının gereği olarak kamu idarelerinin faaliyet sonuçları hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisine ve kamuoyuna güvenilir ve yeterli bilgi sunulması, b) Kamu mali yönetiminin hukuka uygun olarak yürütülmesi ve kamu kaynaklarının korunması, c) Kamu idarelerinin performansının değerlendirilmesi, ç) Hesap verme sorumluluğu ve mali saydamlığın yerleştirilmesi ve yaygınlaştırılması, amacıyla gerçekleştirilir.

Denetimin genel esasları-I (6085/md.35) a) Denetim; kamu idarelerinin hesap, mali işlem ve faaliyetleri ile iç kontrol sistemlerinin incelenmesi ve kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak kullanılmasının değerlendirilmesidir. Sayıştay tarafından yerindelik denetimi yapılamaz, idarenin takdir yetkisini sınırlayacak ve ortadan kaldıracak karar alınamaz. b) Denetim genel kabul görmüş uluslararası denetim standartlarına uygun olarak yürütülür. c) Sayıştay ve denetçiler denetim faaliyetini bağımsız ve tarafsız olarak yürütür. Sayıştaya denetim görevinin planlanması, programlanması ve yürütülmesinde talimat verilemez. ç) Denetimler, güncel denetim metodolojilerinin uygulanmasında gerekli özen gösterilerek gerçekleştirilir. d) Denetim görevinin etkin bir biçimde yerine getirilmesi için Kurum mensuplarının teknik ve mesleki yeterlikleri geliştirilir. e) Kalite güvencesinin sağlanması için, denetimin her aşaması denetim standartlarına, stratejik planlara, denetim programlarına ve mesleki etik kurallarına uygunluğu açısından sürekli gözden geçirilir.

Denetimin genel esasları-II Denetimin yürütülmesi ve kamu zararının tespitinde aşağıdaki hususlara uyulur: a) Düzenlilik denetimi, kamu idarelerinin gelir, gider ve malları ile bunlara ilişkin mali nitelikteki tüm hesap ve işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olup olmadığının tespitini kapsayacak şekilde yapılır.

Denetimin genel esasları-III b) Kamu idarelerinin gelir, gider ve malları ile bunlara ilişkin mali nitelikteki tüm hesap ve işlemlerinin denetiminde; yetkili merci ve organlar tarafından usulüne uygun olarak alınan karar veya yapılan iş ve işlemlerin mevzuata ve idarelerce belirlenen hedef ve göstergelere uygun olmasına rağmen, yönetsel bakımdan gerekliliği, ölçülülüğü, …uygun bulunmadığı yönünde görüş ve öneri içeren yerindelik denetimi sayılabilecek denetim raporu düzenlenemez. Denetim raporlarında, kamu idaresinin yerine geçerek belirli bir iş ve işlemin yapılmasını veya belirli bir politikanın uygulanmasını zorunlu kılacak, kamu idaresinin takdir yetkisini sınırlayacak veya ortadan kaldıracak görüş ve talep içeren rapor düzenlenemez.

Denetimin genel esasları-IV d) Kamu idarelerinin düzenlilik ve performans denetimleri sonucunda düzenlenen taslak denetim raporları denetim grup başkanlıkları tarafından Başkanlığa sunulmadan önce üç uzman denetçiden oluşturulacak rapor değerlendirme komisyonları tarafından ilgili kanunlar ile bunlara dayanarak çıkarılan tüzük, kararname, yönetmelik ve ilgili kanunlarda uygulamayı yönlendirmek üzere yetkilendirilmiş olan kamu idareleri tarafından yapılan düzenleme ve verilen görüşler ile bu fıkrada yer alan diğer hususlara uygunluğu yönünden değerlendirilir.

A) Düzenlilik denetimi (mali denetim ve uygunluk denetimi) DENETİM TÜRLERİ Sayıştay denetimi; A) Düzenlilik denetimi (mali denetim ve uygunluk denetimi) B) Performans denetimini kapsar.

Düzenlilik Denetimi Kamu idarelerinin gelir, gider ve malları ile bunlara ilişkin hesap ve işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olup olmadığının tespiti, (Uygunluk Denetimi) Kamu idarelerinin mali rapor ve tablolarının, bunlara dayanak oluşturan ve ihtiyaç duyulan her türlü belgelerin değerlendirilerek, bunların güvenilirliği ve doğruluğu hakkında görüş bildirilmesi ile (Mali Denetim) Mali yönetim ve iç kontrol sistemlerinin değerlendirilmesi, suretiyle gerçekleştirilir.

Performans Denetimi Kamu idarelerinin performans denetimi, idarenin plan ve program belgelerinin ışığında izleyeceği yolu ortaya koyan amaç ve hedefleri ile bütçe uygulaması sonucunda ortaya çıkan faaliyet sonuçlarının performans göstergeleri çerçevesinde ölçülmesi şeklinde yapılır. Bu çerçeve içinde performans denetimi raporu idarenin dönem sonundaki performansını başlangıçtaki hedefleriyle karşılaştırarak ortaya koyar. Performans denetimi raporu kurumsal performansın objektif bir çerçevede bağımsız bir bakış açısıyla değerlendirilmesi açısından önem taşımaktadır. Performans denetimi raporları hesap verme sorumluluğunun etkin işlemesini sağlamanın yanı sıra idarelerin performans yönetimi süreçlerinin iyileştirilmesine de önemli katkı sağlayabilir.

Denetim Süreci (6085/md.37) Denetimler; a) Denetimin planlanması, b) Denetim programının hazırlanması ve uygulanması, c) Sonuçların ve tavsiyelerin raporlanması, ç) Raporların, Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulması ve ilgili kamu idaresine gönderilmesi, d) Raporların izlenmesi, aşamalarından oluşur.

REHBERLER Denetim sürecine ilişkin hususlar, kanunlar dikkate alınmak ve genel kabul görmüş uluslararası denetim standartlarından yararlanmak suretiyle hazırlanacak yönetmelik, standart ve rehberlerde belirtilir. Düzenlilik Denetimi Rehberi Performans Denetimi Rehberi Faaliyet Raporları Değerlendirme Rehberi Mali İstatistikleri Değerlendirme Rehberi Bilişim Sistemleri Denetim Rehberi

Düzenlilik Denetiminin Amacı Sayıştay tarafından bir kamu idaresi hesabına ilişkin olarak yapılacak düzenlilik denetiminin amacı; Kamu idaresinin hesap ve işlemleri ile mali rapor ve tablolarının, mali raporlama standartları doğrultusunda denetlenen kamu idaresinin mali durumunu ve faaliyet sonuçlarını tüm önemli yönleriyle doğru ve güvenilir bir biçimde gösterip göstermediği, Kamu idaresinin gelir, gider, mal hesapları ile diğer hesap ve işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olup olmadığı hakkında denetim görüşü oluşturmak, Mali yönetim ve iç kontrol sistemlerini değerlendirmek, kanun ve diğer hukuki düzenlemelere aykırı işlemleri ve sebep olunan kamu zararlarını tespit etmektir.

DÜZENLİLİK DENETİMİ Makul Güvence Makul güvence, denetçinin, bir bütün olarak mali rapor ve tablolar ile bunların dayanağı olan işlemlerin “önemli” hata içermediği sonucuna ulaşması için gerekli denetim kanıtı elde etmesi ile ilgili bir kavramdır. Makul güvence tüm düzenlilik denetimi süreci ile ilgilidir. Düzenlilik denetiminde denetim görüşü makul güvence elde edilmesi şeklinde oluşturulur. Makul güvence yeterli ve uygun denetim kanıtlarını toplamak suretiyle aşağıdaki unsurlara ilişkin olarak elde edilir; Mali rapor ve tabloların şekil ve içerik açısından öngörülen mali raporlama sistemine uygunluğu, Mali rapor ve tablolarda yer alan rakamların kuruma ilişkin tüm işlemleri içerecek şekilde doğru ve güvenilir olduğu, Kuruma tahsis edilen kamu kaynaklarının yetkili organca öngörülen amaçlara ve hizmetlere harcandığı, Gelir, gider ve mallara ilişkin hesap ve işlemlerin kanun ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olarak yapıldığı.

DÜZENLİLİK DENETİMİ Denetim Hedefi Düzenlik denetiminin hedefi denetlenen kurumun mali rapor ve tablolarında ve bunları oluşturan hesap ve işlemlerde açıkça veya zımnen ifade edilen beyanların doğruluğu, güvenilirliği ve uygunluğunun denetçi tarafından test edilmesidir. Denetim hedefleri, denetlenen kurumun varlık ve kaynak hesapları ile gelir ve gider hesaplarına ve mali tabloların sunumu ve dipnotlarına ilişkin olmak üzere üç grupta ele alınmaktadır. Tamlık, doğruluk, gerçekleşme, uygunluk, sınıflandırma, mevcudiyet, aidiyet ve değerleme şeklinde sayılabilecek bu hedeflere yönelik olarak yürütülecek denetim prosedürleri ile gerek mali rapor ve tablolarda ve gerekse bunların dayanağını oluşturan işlemlerde açık ya da zımnen ifade edilen beyanlar test edilerek bunların doğruluğu, güvenilirliği ve uygunluğuna ilişkin denetim kanaati oluşturulması hedeflenir. Düzenlilik denetimi bu üç gruptaki denetim hedeflerinin tümünün test edilmesini kapsamaktadır.

DÜZENLİLİK DENETİMİ Düzenlilik Denetiminin Özellikleri Düzenlilik denetimleri; Mali kayıtların incelenmesi ve değerlendirilmesi ile mali rapor ve tablolar hakkında görüş bildirilmesi de dâhil olmak üzere kamu idarelerinin hesap verme sorumluluğunun gerçekleşmesine katkı sağlar. İlgili kanun ve diğer hukuki düzenlemelere uygunluğun değerlendirilmesi, mali sistemlerin ve işlemlerin denetlenmesini içerir. İç kontrol ve iç denetim fonksiyonlarını değerlendirir. Denetim sonuçlarının raporlanmasına imkân sağlar. Mali denetim ve uygunluk denetimi cari yıl esası ile kamu idaresi temelinde birlikte yürütülür. Gerektiğinde denetimlerin konu, sektör, faaliyet ve proje bazlı olarak birden fazla yılı ve birden fazla kurumu kapsayacak şekilde yürütülmesine de imkân sağlar. Uluslararası Denetim Standartlarına (UDS) uygun olarak yürütülür. Ekip çalışması esasına dayalı olarak grup başkanlıkları bünyesinde oluşturulacak ekiplerce yürütülür. Risk odaklı ve sistem tabanlı olarak yürütülür.

DÜZENLİLİK DENETİMİ Düzenlilik Denetiminin Kaynakları Mali Rapor ve Tablolar: Denetlenen kurumun tabi olduğu muhasebe sistemi ve hesap planına göre tutmak ve hazırlamakla mükellef olduğu defter, cetvel, tablo, tutanak vb. belgeler. Örneğin yevmiye defteri, mizan cetveli, bilanço, gelir-gider tabloları, taşınır sayım cetvelleri, kasa ve banka sayım tutanakları, yardımcı defterler vb. Plan, Bütçe ve Programlar: Kurum bütçesi, stratejik planı, performans programı, iş programları, kurumca hazırlanan yönerge, talimat vb. belgeler. Gelir, Gider ve Mal İşlemlerine İlişkin Belgeler: Denetlenen kurumun faaliyetlerini yansıtan her türlü kanıtlayıcı belge. Örneğin giderlerin ödenmesine, avans ve mahsup işlemlerine, gelirlerin tahakkuk ve tahsiline, malların saklanması ile kullanım ve tüketimine ilişkin kurumca düzenlenen belgeler ile diğer kanıtlayıcı belgeler vb. Sözleşme ve Anlaşma Hükümleri: Her türlü sözleşme, anlaşma vs. ilişkin belgeler. Örneğin, ihale işlem dosyaları, taahhüt kartları, yapım işlerine ilişkin hakediş vb. belgeler.

DÜZENLİLİK DENETİMİ Düzenlilik Denetiminin Kaynakları Dış Teyide İlişkin Belgeler: Kurumun işlemlerini etkileyen belirli konular hakkında üçüncü kişilerden elde edilen belgeler. Örneğin banka mutabakatları, tapu ve nüfus kayıtları vb. Diğer Çalışmalar: İç denetçiler, bağımsız dış denetçiler, diğer denetim elemanları ile uzmanların çalışmaları vb. İlgili Taraf İşlemleri: Kurumun ilgili taraflarla (kurum tarafından kontrol edilen veya onu kontrol eden kurumlar ya da bağlı birimler; kurum üzerinde etkisi olup dolaylı veya doğrudan bir çıkarı bulunanlar ile bunların yakın aile üyeleri; kilit yönetim personeli veya bunların yakın aile üyeleri) gerçekleştirdiği işlemlere ilişkin belgeler. Kurum Tarafından Üretilen Diğer Bilgi ve Belgeler: Kurum yönetimi tarafından hazırlanan raporlar, yıllık faaliyet raporları, insan kaynaklarına ilişkin veriler, yatırım planları vb. Yazılı ve Sözlü Bilgiler: Denetime ilişkin olarak gerek kurum yönetici ve çalışanlarından, gerekse üçüncü şahıslarla yapılan görüşmelerden elde edilen yazılı ve sözlü bilgiler. Diğer Kaynaklar: Denetime ilişkin olarak elde edilen diğer bilgi ve belgeler: Örneğin yazılı ve görsel basında yer alan haber, yazı ve benzeri bilgiler ile gelen ihbarlar vs.

DÜZENLİLİK DENETİMİ Denetim Prosedürleri ve Kanıt Toplama Teknikleri Denetim prosedürleri denetim görevi süresince, denetim kanıtı elde etmeye yönelik izlenecek yol ve yöntemleri gösterir. Bu prosedürler denetimin farklı aşamalarında birlikte ya da tek başına uygulanabilir. Denetim prosedürleri; kontrol testleri, analitik prosedürler ve doğrudan maddi doğrulama prosedürlerinden oluşur. Kontrol testleri, denetlenen kurumun muhasebe ve iç kontrol sistemlerinin, mali tablolarda önemli hata oluşmasını önleyecek şekilde kurulup kurulmadığına ve etkin olarak işleyip işlemediğine ilişkin denetim kanıtı elde etmek amacıyla test edilmesidir. Analitik prosedürler, mali ve mali olmayan verilerin, kendi içinde ve diğer verilerle aralarındaki rasyonel ilişkilere dayanarak mali bilgilerin değerlendirilmesini ifade eder. Doğrudan maddi doğrulama prosedürleri, denetçi tarafından işlemlerin ve hesapların tamlığı, geçerliliği, doğruluğu ve uygunluğuna ilişkin olarak gerçekleştirilen denetim süreçlerini kapsar ve mali rapor ve tablolara yansıyabilecek önemli hataları ortaya çıkarmak üzere denetim kanıtları elde etmek için hesap ve işlemler üzerinde yapılan detaylı incelemeleri ifade eder.

Kanıt Toplama Teknikleri Kayıt ve Belgelerin İncelenmesi, DÜZENLİLİK DENETİMİ Kanıt Toplama Teknikleri Kayıt ve Belgelerin İncelenmesi, Fiili-Fiziki İnceleme, Gözlem, Yazılı veya Sözlü Bilgi Alma, Karşılaştırma, Teyit, Yeniden Hesaplama, Yeniden Uygulama,

DÜZENLİLİK DENETİMİ Düzenlilik denetimleri sonucunda aşağıdaki raporlar düzenlenir. Denetim Raporu Yargılamaya Esas Rapor Denetim raporları, ilgili kamu idaresi itibariyle TBMM’ye sunulmak üzere hazırlanır ve denetlenen kamu idaresinin bir yıllık mali işlemleri hakkında Sayıştay’ın denetim görüşünü içerir. Yargılamaya esas raporlar ise tespit edilen kamu zararlarına ilişkin olarak mali yıl sonu itibariyle hazırlanır ve yargılanmak üzere Başkanlığa sunulur.

• Görüş Bildirmekten Kaçınma DÜZENLİLİK DENETİMİ Denetçi tüm denetim kanıtlarını bir araya getirip denetim sonuçlarını değerlendirdikten sonra mali rapor ve tabloların/hesabın önemli hatalar içerip içermediğine ve hesapların ilgili mevzuat hükümlerine uygun olup olmadığına ilişkin değerlendirmeler yaparak elde ettiği denetim sonuçlarından denetim görüşüne ulaşır. Düzenlilik denetimleri sonucunda aşağıdaki denetim görüşlerinden birine ulaşılır; • Olumlu Görüş • Şartlı Görüş • Olumsuz Görüş • Görüş Bildirmekten Kaçınma

DÜZENLİLİK DENETİMİ İzleme Denetim sonuçlarının izlenmesi, denetim raporlarında belirtilen bulgulara ilişkin tavsiyelerin denetlenen kurum tarafından ne ölçüde yerine getirildiğinin değerlendirilmesi amacıyla yapılır. İzleme görevinin, önceki denetim ekibince yerine getirilmesi esastır. Bununla beraber, gerektiğinde farklı denetçilerin de bu faaliyeti yürütmesi mümkündür.

DÜZENLİLİK DENETİMİ İzleme İzleme faaliyetini planlanırken denetim ekibi aşağıdaki hususları dikkate almalıdır: İzlemenin yalnızca tavsiyelerin uygulanmasının değerlendirmesine yönelik olacağı, Raporda yer alan tavsiyelerin denetlenen kurumca yerine getirmesine imkan verecek yeterli zamanın geçip geçmediği,

DÜZENLİLİK DENETİMİ İzleme İzleme faaliyetinin uygulanması, denetim ekibince denetim raporlarında yer alan her bir tavsiye için kurumca gerekli tedbirlerin alınıp alınmadığını tespit edilmesi ve buna ilişkin değerlendirmenin yapılmasıdır. İzleme faaliyetinin raporlanması ise, tavsiyelerin yerine getirilmesine ilişkin değerlendirmelerin ilgili mercilere sunulmasıdır. Raporlama, izleyen yılların denetim raporunun içinde yapılabileceği gibi müstakil bir raporlama şeklide de yapılabilir.

Performans Denetimi Kamu idarelerinin performans denetimi, idarenin plan ve program belgelerinin ışığında izleyeceği yolu ortaya koyan amaç ve hedefleri ile bütçe uygulaması sonucunda ortaya çıkan faaliyet sonuçlarının performans göstergeleri çerçevesinde ölçülmesi şeklinde yapılır. Bu çerçeve içinde performans denetimi raporu idarenin dönem sonundaki performansını başlangıçtaki hedefleriyle karşılaştırarak ortaya koyar. Performans denetimi raporu kurumsal performansın objektif bir çerçevede bağımsız bir bakış açısıyla değerlendirilmesi açısından önem taşımaktadır. Performans denetimi raporları hesap verme sorumluluğunun etkin işlemesini sağlamanın yanı sıra idarelerin performans yönetimi süreçlerinin iyileştirilmesine de önemli katkı sağlayabilir.

Performans Denetimi 6085 sayılı Kanunun 36 ncı maddesinde performans denetimi aşağıdaki gibi ifade edilmiştir: «Hesap verme sorumluluğu çerçevesinde idarelerce belirlenen hedef ve göstergelerle ilgili olarak faaliyet sonuçlarının ölçülmesi suretiyle gerçekleştirilir» Tanımdan da anlaşılacağı üzere performans denetiminin temelini idarelerin üreteceği performans bilgisi oluşturmaktadır. İdarelerin performans bilgisinin incelenmesi sonucu kurumsal performans hakkında ortaya çıkan bulgular performans denetimi aracılığıyla raporlanır.

Performans Denetimi Performans Denetiminin Hedefleri Performans bilgisini denetlerken Sayıştayın üç temel hedefi vardır: Kamu mali yönetiminde hesap verebilirliğin ve saydamlığın sağlanmasını temin etmek üzere kamu idarelerinin, 5018 sayılı Kanuna uygun olarak performans bilgilerini Faaliyet Raporlarında göstermelerini sağlamak, Raporlanan bilgilerin yararlılığına ve kalitesine katkıda bulunmak, Kamu idarelerinin performans hedefleri ve göstergeleri açısından kaydettikleri ilerlemeyi izlemek ve raporlamak için sağlam veri kayıt sistemleri kullandığı konusunda TBMM’ye ve kamuoyuna güvence vermek.

Performans Denetiminde Temel Konular Kamu idaresi temelinde yapılmakta olan performans bilgisi denetimi, esas olarak yıllık düzenlilik denetimi ile eş zamanlı yürütülür. Her kamu idaresi için aşağıda sıralanan hususlar incelemeye tabi tutulur: Stratejik Plan: İdarenin yasal düzenlemelere uyup uymadığı ve uygun amaç, hedef ve göstergeler belirleyip belirlemediği. Performans Programı: İdarenin yasal düzenlemelere uyup uymadığı ve Stratejik Plan ile uyumlu biçimde uygun hedef ve göstergeler belirleyip belirlemediği. Faaliyet Raporu: İdarenin yasal düzenlemelere uyup uymadığı, performans bilgisinin Performans Programında belirtilen hedefler bakımından uygun şekilde raporlanıp raporlanmadığı ve gerçekleşmelerdeki sapmaların açıklanıp açıklanmadığı. İdarenin Veri Kayıt Sistemleri: İdarenin veri kayıt sistemlerinin yeterli olup olmadığı ve üretilen performans bilgisi konusunda risk olup olmadığı.

Performans Denetimi Performans bilgisinin denetimi dört aşamada yürütülür: I. Planlama II. Uygulama III. Raporlama IV. İzleme

Denetim ekibinin oluşturulması Performans Denetimi Planlama Denetim ekibinin oluşturulması Denetlenecek idare ile iletişim kurulması Denetlenecek idarenin tanınması Denetim planının hazırlanması

Uygulama Performans Denetimi Stratejik planının değerlendirilmesi Performans programının değerlendirilmesi Faaliyet sonuçlarının ölçülmesi ve değerlendirilmesi Faaliyet raporunun değerlendirilmesi

Performans Denetimi

Uygulama Performans Denetimi Denetimin uygulama aşamasından sonra denetim ekibi Denetim Raporunu hazırlar. Performans denetimi sonucu hazırlanana Denetim Raporunda; Yönetici özetine, Performans bilgisi denetiminin amaç ve kapsamına, Denetim kriterlerine, Raporlama gerekliliklerine uyma, — Performans bilgisinin içeriğine, — Veri kayıt sistemlerine, ilişkin bulgulara, İzleme ve etki değerlendirmesine yönelik bulgulara, Bulgularla ilgili olarak, kamu idaresine yapılan önerilere, Yer verilir.

Performans Denetimi İzleme Denetim sonuçlarının izlenmesi, Sayıştay raporlarının TBMM’de görüşülmesinden sonra; denetim raporlarında belirtilen bulgulara ilişkin önerilerin denetlenen idare tarafından ne ölçüde yerine getirildiğinin değerlendirilmesi amacıyla yapılır. İzleme aşamasının, denetimi yürüten denetim ekibince yerine getirilmesi esas olmakla birlikte, gerektiğinde farklı denetçilerin de bu faaliyeti yürütmesi mümkündür.

Bilişim Sistemleri Denetimi Bilişim Sistemleri Denetimi; bir bilgisayar (veya bilgi) sisteminin varlıkları güvence altına alıp almadığı, veri bütünlüğünü sağlayıp sağlamadığı, kurumsal amaçlara etkin biçimde ulaşıp ulaşmadığı ve kaynakları verimli bir şekilde kullanıp kullanmadığını belirlemek amacıyla yapılan kanıt toplama ve değerlendirme sürecidir. Mali denetim açısından bilişim sistemleri denetiminin amacı, denetlenen kurumlarda kullanılan bilişim sistemlerinin işlem ve uygulamalarının güvenlik ve güvenilirliğini sağlayan iç kontrolleri incelemek ve değerlendirmektir. Bilişim sistemleri denetimi, mali denetim sürecine destek vermeyi, sistemlerin kontrol zayıflıklarının belirlenmesi ve öneriler sunulması yolu ile kuruma katkı sağlamayı ve bilgi sistemleri konusunda kamuoyuna ve parlamentoya bilgi sunmayı amaçlamaktadır.

Bilişim Sistemleri Denetimi Bilişim sistemleri denetimi yürütülürken risk tabanlı denetim yaklaşımına uygun olarak şu genel çerçeve izlenir; öncelikle incelenen bilişim sisteminden kaynaklanabilecek riskler belirlenir, bu riskleri minimize edecek kontrol mekanizmaları belirlenir, bu kontrol mekanizmalarının kurumun yapısı göz önünde tutularak oluşturulup oluşturulmadığı, oluşturulmuş ise etkin çalışıp çalışmadığı incelenir, inceleme sonrası, iç kontrollerdeki zayıflıklar değerlendirilir elde edilen bulgular belli bir prosedüre göre raporlanır.

Denetimin Planlanması Bilişim sistemleri denetiminin planlanması sırasında denetçinin yapacağı işler; Kurumun ve kurum bilişim sistemlerinin anlaşılması, Sistem risk değerlendirmelerinin yapılması, Denetim kapsamının ve uzman ihtiyacının belirlenmesi, Denetim stratejisinin oluşturulması ve Denetim programlarının hazırlanmasından oluşmaktadır.

Sistem Kontrollerinin Değerlendirilmesi Kontrol değerlendirmeleri kontrol alanı bazında ele alınmaktadır. Her bir kontrol alanı için, kontrol hedefi, o alana ilişkin riskler ve bu riskleri minimize edecek kontrol faaliyetleri açıklanacak şekilde düzenlenmiş ve o alandaki kontrollerin varlığı ve etkinliğinin nasıl değerlendirileceği gösterilmiştir.

Denetim sonuçlarının raporlanması ve izlenmesi Taslak raporun hazırlanması, kurum yöneticileriyle görüşme ve nihai raporun yazılması ve ilgili birimlere sunulması konuları açıklanmaktadır. Ayrıca raporda düzeltilmesi istenen hususları nasıl izleneceği ve denetim kalite kontrolünün nasıl yapılacağı konuları üzerinde durulmaktadır.

RAPOR TÜRLERİ SAYIŞTAY RAPORLARI Kamu İdaresi Denetim Raporları Dış denetim genel değerlendirme raporu Faaliyet genel değerlendirme raporu Mali istatistikleri değerlendirme raporu Genel uygunluk bildirimi Diğer raporlar YARGILAMAYA ESAS RAPOR KİT RAPORLARI

Denetim Raporu Denetim raporu: Sayıştay raporlarına esas olmak üzere, denetim ve incelemeler sonucunda denetim grup başkanlıkları veya denetçiler tarafından hazırlanan rapordur. Kamu idarelerinin düzenlilik ve performans denetimleri sonucunda denetim grup başkanlıklarınca düzenlenir. Denetim raporları, kamu idaresinin üst yöneticisi tarafından, otuz gün içinde cevaplandırılır. Bu cevaplar da dikkate alınarak yeniden düzenlenen denetim raporları için Sayıştay dairelerinin ve Rapor Değerlendirme Kurulunun görüşleri alınır. Sayıştay’ın TBMM’ye sunacağı Sayıştay Raporuna esas olmak üzere düzenlenen rapordur.

Sayıştay Raporu Denetim ve incelemeler sonucu hazırlanarak Sayıştay Başkanı tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulan veya kamu idarelerine gönderilen raporu ifade eder.

Kamu İdaresi Denetim Raporları Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu SAYIŞTAY RAPORLARI Kamu İdaresi Denetim Raporları Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu Mali İstatistikleri Değerlendirme Raporu Genel Uygunluk Bildirimleri Diğer Raporlar

Kamu İdaresi Denetim Raporları SAYIŞTAY RAPORLARI Kamu İdaresi Denetim Raporları Kamu idarelerinin düzenlilik ve performans denetimleri sonucunda denetim grup başkanlıklarınca düzenlenen denetim raporları, idareler itibariyle birleştirilir ve bir örneği Sayıştay Başkanlığınca ilgili kamu idaresine gönderilir. Denetim raporları, kamu idaresinin üst yöneticisi tarafından, otuz gün içinde cevaplandırılır. Bu cevaplar da dikkate alınarak yeniden düzenlenen denetim raporları görüşleri alınmak üzere Sayıştay dairelerine gönderilir. Başkanlık bu raporları görüşünü almak üzere Rapor Değerlendirme Kuruluna gönderir. Rapor Değerlendirme Kurulunca merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarına ilişkin görüş verilen denetim raporları Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu ile birlikte TBMM’ne sunulur ve bilgi ve gereği için ilgili kamu idarelerine gönderilir

Sayıştay Raporları Dış denetim genel değerlendirme raporu Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu; denetime ilişkin genel bilgileri, denetim raporlarından önemli görülen ve genellik arzeden konuları ve mali konularda belirtilmesi uygun görülen diğer hususları içerecek şekilde, merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri, sosyal güvenlik kurumları ve mahalli idareler ile diğer kurumlar itibariyle düzenlenir. Rapor Değerlendirme Kurulunun görüşü alındıktan sonra Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu olarak Başkanlıkça Genel Uygunluk Bildirimi ile birlikte TBMM’ne sunulur.

Sayıştay Raporları Dış denetim genel değerlendirme raporu Dış denetim genel değerlendirme raporu, faaliyet genel değerlendirme raporu ve bu Kanunun 42 nci maddesinde belirtilen raporlar (Diğer Raporlar) ve değerlendirmeler çerçevesinde Türkiye Büyük Millet Meclisi, kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasına ilişkin olarak kamu idarelerinin yönetim ve hesap verme sorumluluklarını görüşür. Bu görüşmelere Sayıştay Başkanı veya denetimden sorumlu başkan yardımcısı ile kamu idarelerinin üst yönetici veya görevlendireceği yardımcısının ilgili bakanla birlikte katılması zorunludur. Kamu iktisadi teşebbüsleri hariç olmak üzere kamu idarelerinin sermayesinin doğrudan doğruya veya dolaylı olarak yarısından fazlasına sahip bulundukları kuruluş ve ortaklıklarının denetimi, bu idarelerin denetimi ile birlikte gerçekleştirilir ve denetim sonucunda hazırlanan raporlar Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur ve bilgi ve gereği için ilgili kamu idarelerine gönderilir.

Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu Kamu İdaresi Hesabı Denetim Grubu/ Denetim Ekibi Taslak Denetim Raporu + Per.Denetim Raporu Kurum Görüşü Yıllık Denetim Raporu Daire

Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu Yıllık Denetim Raporları Daire Başkanlık Yıllık Denetim Raporları + Diğer Hususlar Rapor Değerlendirme Kurulu Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu TBMM TGNA

Sayıştay Raporları Faaliyet genel değerlendirme raporu (6085/md.39) Kamu idareleri tarafından gönderilen idare faaliyet raporları, İçişleri Bakanlığı tarafından hazırlanan mahallî idareler genel faaliyet raporu ve Maliye Bakanlığınca hazırlanan genel faaliyet raporu denetim grup başkanlıklarınca denetim sonuçları da dikkate alınarak değerlendirilir. Denetim grup başkanlıklarınca bu konuda hazırlanan değerlendirme raporları esas alınarak hazırlanan faaliyet genel değerlendirme raporu, Rapor Değerlendirme Kurulunun görüşü alındıktan sonra Sayıştay Başkanı tarafından mahallî idarelere ait olanlar hariç olmak üzere idare faaliyet raporları, genel faaliyet raporu ve mahallî idareler genel faaliyet raporu ile birlikte Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur ve bir örneği Maliye Bakanlığına gönderilir. Mahallî idarelerin idare faaliyet raporları hakkındaki Sayıştay değerlendirmesinin bir örneği İçişleri Bakanlığına, bir örneği de ilgili mahallî idarenin meclisine gönderilir.

Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu (FGDR) İdare Faaliyet Raporları Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu Genel Faaliyet Raporu Değerlendirme Raporları Denetim Grupları TBMM Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu Rap. Değ. Kur.

Genel Uygunluk Bildirimi (6085/41. Md) Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri için düzenlenir. Genel uygunluk bildirimi taslağı; denetim grup başkanlıklarınca denetim sonuçları ve faaliyet raporları dikkate alınarak hazırlanır. Uygunluk değerlendirmesinde kesin hesap kanunu tasarısında yer alan merkezi yönetim bütçe kanunu uygulama sonuçları, kamu idare hesapları esas alınarak saptanan sonuçlarla karşılaştırılır. Genel uygunluk bildirimi taslakları Sayıştay Genel Kurulunda görüşülerek son şekli verilir. Kesin hesap kanun tasarısının verilmesinden başlayarak en geç 75 gün içinde TBMM’ye sunulur.

Genel Uygunluk Bildirimi Merkezi Yönetim Denetim Grupları Sayıştay Genel Kurulu TBMM

Mali İstatistikleri Değerlendirme Raporu Maliye Bakanlığı Mali İstatistikler Denetim Grupları Mali İstatistikleri Değerlendirme Raporu TBMM Rapor Değerlendirme Kurulu

Raporların kamuoyuna duyurulması (6085/md.44) Sayıştay raporları, Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulduğu ve ilgili kamu idarelerine verildiği tarihten itibaren onbeş gün içerisinde Sayıştay Başkanı veya görevlendireceği başkan yardımcısı tarafından, kanunların açıklanmasını yasakladığı durumlar hariç kamuoyuna duyurulur. Savunma, güvenlik ve istihbarat ile ilgili kamu idarelerinin ellerinde bulunan devlet mallarının bu Kanun uyarınca yapılacak denetimi sonucunda hazırlanacak raporların kamuoyuna duyurulmasına ilişkin hususlar; ilgili kamu idarelerinin görüşleri alınarak Sayıştay tarafından hazırlanıp Bakanlar Kurulunca çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir.(Savunma, Güvenlik ve İstihbarat ile İlgili Kamu İdarelerine Ait Devlet Mallarının Denetimi Sonucunda Hazırlanan Raporların Kamuoyuna Duyurulmasına İlişkin Yönetmelik )

Türkiye Büyük Millet Meclisinden gelen denetim talepleri (6085/md.45) Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı; araştırma, soruşturma ve ihtisas komisyonlarının kararına istinaden Sayıştay’dan, talep edilen konuyla sınırlı olmak kaydıyla denetimine tâbi olup olmadığına bakılmaksızın özelleştirme, teşvik, borç ve kredi uygulamaları dahil olmak üzere, tüm kamu kurum ve kuruluşlarının hesap ve işlemleri ile aynı usule bağlı olarak, kullanılan kamu kaynak ve imkânlarından yararlanma çerçevesinde, her türlü kurum, kuruluş, fon, işletme, şirket, kooperatif, birlik, vakıf ve dernekler ile benzeri teşekküllerin hesap ve işlemlerinin denetlenmesini talep edebilir. Denetim sonuçları Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisinden gelen denetim taleplerine öncelik verilir. Cumhurbaşkanlığı bu madde kapsamı dışındadır.

Diğer denetim raporlarından yararlanma Sayıştay, denetimler sırasında kamu idareleri hakkında hazırlanan diğer denetim raporlarından da yararlanır. Uzman görevlendirme Sayıştay Başkanı, denetimler sırasında denetçiler tarafından gerekli görülmesi halinde, meslek mensuplarının koordinasyonunda çalışmak ve incelenecek konu ile sınırlı olmak üzere Sayıştay dışından uzman görevlendirmeye yetkilidir.

HESAP YARGILAMASI

Hesap Yargılaması Yargılamaya Esas Rapor Kanun Yolları

Yargılamaya esas rapor (6085/md.48) Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin hesap ve işlemlerinin denetimi sırasında denetçiler tarafından kamu zararına yol açan bir husus tespit edildiğinde sorumluların savunmaları alınarak mali yıl sonu itibariyle yargılamaya esas rapor düzenlenir. Yargılamaya esas raporun düzenlenmesinde, tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde cevap vermeyen sorumluların savunmaları dikkate alınmaz. Yargılamaya esas raporlar eki belgelerle birlikte Başkanlığa sunulur. Başkanlık bu raporları en geç onbeş gün içinde hesap yargılamasının yapılacağı daireye gönderir.

Hüküm ve tutanaklar (6085/md.50) Daireler tarafından yapılan hesap yargılaması sonucunda; hesap ve işlemlerin yasal düzenlemelere uygunluğuna (beraat) veya kamu zararının sorumlulardan tazminine hükmedilir. Bu hükümler dışında, gerekli görülen hususların ilgili mercilere bildirilmesine karar verilebilir. Verilen hüküm ve kararlar gerekçeli olarak tutanağa bağlanır ve daire başkanı ve üyeler tarafından imzalanır. Hesap yargılaması sırasında, mahkemelere veya yürütülen bir soruşturma için ilgili idari mercilere verilmiş olması nedeniyle belgeleri bulunmayan hesap yargılamasına konu olan bir işleme ilişkin bilgi ve belgelerin yeterli görülmemesi ve kovuşturma veya soruşturma sonucunun beklenmesine gerek görülen hallerde, bu hususlara ilişkin hesap ve işlemlerin yargılanması durdurularak, hüküm dışı bırakılabilir. Hüküm dışı bırakılan hususlara ilişkin noksanlıklar giderildikten sonra bu hesap ve işlemlerin yargılanmasına devam edilir.

İlamlar (6085/md.51) İlamlar gerekçeli olarak düzenlenir. Sayıştay ilamları; sorumlulara, sorumluların bağlı olduğu kamu idarelerine, genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri için Maliye Bakanlığına, ilgili muhasebe birimine ve başsavcılığa tebliğ edilir. İlamların infazı Sayıştay ilamları kesinleştikten sonra doksan gün içerisinde yerine getirilir. İlam hükümlerinin yerine getirilmesinden, ilamların gönderildiği kamu idarelerinin üst yöneticileri sorumludur. İlamlarda gösterilen tazmin miktarı hüküm tarihinden itibaren kanuni faize tabi tutularak, 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre tahsil olunur.

YARGILAMA SÜRECİ SORGU SAVUNMALAR YARGI RAPORU KAMU İDARESİ HESABI DENETÇİ KAMU ZARARI SORGU SAVUNMALAR YARGI RAPORU

KANUN YOLLARI Temyiz Yargılamanın İadesi Karar Düzeltilmesi

Başvuru: Temyiz Kuruluna Yapılır. Nedenleri Temyiz (6085/md.55) Başvuru: Temyiz Kuruluna Yapılır. Nedenleri Kanuna Aykırılık Yetkiyi Aşmak Yargılama Usullerine Riayetsizlik Başvurabilecek Olanlar Sorumlular Sorumluların Bağlı Olduğu Kamu idaresi Maliye Bakanlığı Sayıştay Başsavcılığı Süre: İlamın Tebliğinden İtibaren 60 Gün İçinde Kararlar: Onama, Düzelterek Onama, Bozma, Kaldırma

Temyiz Temyiz Kurulu temyiz olunan hükmü olduğu gibi veya düzelterek tasdik eder, bozar ya da Kurul üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile kaldırır. Bozma halinde evrak yeniden karara bağlanmak üzere o kararı veren daireye gönderilir. Daire ilk kararında ısrar eder ve bu ısrar üzerine temyiz olunarak tekrar Temyiz Kurulunca bozma kararı verilirse daire bu karara uymak zorundadır. Temyiz Kurulunun tazmin hükmünün kaldırılmasına ilişkin kararları, temyiz konusu ilam maddesindeki bütün sorumluları kapsar. Kararı temyiz edilen daire başkan ve üyelerinin oy hakkı yoktur.

Yargılamanın İadesi (6085/md.56) Başvuru: Hesabı Yargılayan Daireye Yapılır. Nedenleri Hesapta Maddi Hata, Noksanlık, Mükerrerlik İbraz Edilen Belgelerde Sahtecilik Hüküm Sırasında Görülmeyen Usulsüz İşlem Sonradan Ortaya Çıkan Hükme Tesir Edecek Belgeler Hükme Esas Tutulan Mahkeme İlamının Bozulması Bilirkişi veya Uzmanın Gerçeğe Aykırı Rapor Düzenlemesi Vergi ve Benzeri Yükümlülüklerde Danıştay Kararları İle Çelişki İstemde Bulunabilecek Olanlar : Sorumlular, Sorumluların Bağlı Olduğu Kamu İdaresi, Maliye Bakanlığı, Sayıştay Başsavcılığı Süre: İlamın Tebliğinden İtibaren 5 Yıl İçinde

Yargılamanın iadesi Yargılamanın iadesi isteminde bulunmak ilamın icrasını alıkoymaz. Yargılamanın iadesi dilekçesini inceleyen daire gerekli gördüğü takdirde, kanunen geçerli teminat karşılığında, icranın geciktirilmesine karar verebilir. Yargılamanın iadesi istemi, hükmü veren dairece incelenir ve ilk olarak yargılamanın iadesi talebinin kabulüne veya reddine karar verilir. Kabul kararı verilmesi halinde iade edilen hususlarla sınırlı olmak üzere hesap yargılaması yapılır.

Karar Düzeltilmesi (6085/md.57) Başvuru: Temyiz Kuruluna Yapılır. Temyiz Kurulu Kararlarına Karşı Gidilebilir Nedenleri: İddia ve İtirazların Kararda Karşılanmamış Olması Bir Kararda Aynı Konuda Birbirine Aykırı Hükümler Olması Belgelerde Hile ve Sahtekarlık Olduğunun Ortaya Çıkması Temyiz Sebeplerinden En Az Birinin Bulunması İstemde Bulunabilecek Olanlar: Sorumlular-Sorumluların Bağlı Olduğu Kamu İdaresi-Maliye Bakanlığı-Sayıştay Başsavcılığı Süre: Kararın Tebliğinden İtibaren 15 Gün İçinde

Hesabı Yargılayan Daire KANUN YOLLARI Kanun Yolu Başvurabilecekler Karar Verecek Yer Nedenleri Süre Temyiz i. Sorumlulular ii. İlgili İdare iii. Maliye Bakanlığı iv. Sayıştay Başsavcılığı Yargılamanın iadesine daire re’sen karar verebilir. Temyiz Kurulu i. Kanuna aykırılık ii. Yetki aşımı iii. Yargılama usullerine riayetsizlik İlamın Tebliği + 60 gün Yargılamanın İadesi* Hesabı Yargılayan Daire i. Hesapta maddi hata, noksanlık, mükerrerlik ii. Hükme etki eden belgede sahtecilik, iii. Hüküm sırasında görülmeyen usulsüz işlem, iv. Sonradan ortaya çıkan hükme tesir edecek belge, v. Hükme esas ilamın bozulma, v. Bilirkişi ve uzmanın gerçeğe aykırı raporu İlamın tebliği + 5 yıl Karar Düzeltme i. İddia ve itirazların kararda karşılanmaması, ii. Bir kararda aynı konuda birbirine aykırı hükümler olması, iii. Belgede hile ve sahtekarlık olduğunun ortaya çıkması, iv. Temyiz sebeplerinden biri TK kararı tebliği + 15 gün

BAŞKAN DAİRELER İLAM TEMYİZ BAŞSAVCILIK TEMYİZ KURULU YARGI RAPORU BAŞKAN DAİRELER BAŞSAVCILIK İLAM MALİYE BAKANLIĞI TEMYİZ KURULU TEMYİZ İLGİLİ KAMU İDARESİ DAİRELER YARGILAMANIN İADESİ SORUMLULAR

İçtihatların birleştirilmesi (6085/md.58) İşin gereği ve ibraz edilen belgelerin mahiyeti bir olduğu halde aynı konu hakkında dairelerce veya Temyiz Kurulunca verilen ilamlar birbirine aykırı ise Sayıştay Başkanı bu ilamları içtihatların birleştirilmesi için Genel Kurula gönderir. Sayıştay Başkanı birleşmiş içtihadın değiştirilmesi için de istemde bulunabilir. İçtihatların birleştirilmesi veya değiştirilmesi kararları Resmi Gazetede yayımlanır. Bu kararlara Sayıştay daire ve kurulları ile kamu idareleri ve sorumlular uymak zorundadır.

Danıştay ile Sayıştay kararları arasındaki uyuşmazlık hali (6085/md Vergi, benzeri mali yükümlülükler ve ödevler hakkında Danıştay ile Sayıştayın kesinleşmiş kararları arasındaki uyuşmazlıklarda, 52 nci maddede belirtilen ilgililerin 56 ncı maddedeki esas ve usuller (Yargılamanın iadesi ) dairesinde başvuruları üzerine Sayıştay kararı yargılamanın iadesi yoluyla görüşülerek uyuşmazlık Danıştay kararı doğrultusunda giderilir. Uyuşmazlığın bulunmadığı hakkındaki Sayıştay kararına karşı 52 nci maddede belirtilen ilgililerce Danıştaya başvurulduğu takdirde, bu hususa ilişkin Danıştay kararına uyulur. Uyuşmazlığın mevcut olmadığı tespit edilinceye kadar Sayıştay ilamının yerine getirilmesi durdurulur.

Dış Denetim Sürecinde İç Denetim Çalışmalarından Yararlanma (INTOSAI Denetim Standartları)

Dış Denetim Sürecinde İç Denetim Çalışmalarından Yararlanma (INTOSAI Denetim Standartları) Uluslararası Yüksek Denetim Kurumları Standartları (ISSAI) 1610- İç Denetçilerin Çalışmalarından Yararlanılması INTOSAI İyi Yönetim Rehberleri (INTOSAI GOV) 9100 ve 9150 – Kamu Sektöründe Yüksek Denetim Kurumları ile İç Denetçiler Arasında Koordinasyon ve İşbirliği

Dış Denetim Sürecinde İç Denetim Çalışmalarından Yararlanma (INTOSAI Denetim Standartları)(ISSAI 1610) Kuruluşa ait iç denetim fonksiyonunun bulunduğu ve dış denetçinin, bunun denetimle ilgili olabileceğine karar verdiği hallerde dış denetçinin amaçları: İç denetçilerin çalışmalarından faydalanılıp faydalanılmayacağına ve ne derece faydalanılacağına karar vermek ve İç denetçilerin çalışmalarından faydalanılması halinde o çalışmaların, denetimin amaçları açısından yeterli olup olmadığına karar vermektir.

Dış Denetim Sürecinde İç Denetim Çalışmalarından Yararlanma (INTOSAI Denetim Standartları) (ISSAI 1610) İç Denetim Fonksiyonu ile Dış Denetçi Arasındaki İlişki İç denetim fonksiyonunun amaçları, idare tarafından ve uygun olduğu yerde yönetimden sorumlu olanlar tarafından belirlenir. İç denetim fonksiyonunun ve dış denetçinin amaçları farklı olmakla birlikte amaçlarını gerçekleştirmek için uyguladıkları bazı yöntemler benzer olabilir. İç denetim fonksiyonunun özerklik ve tarafsızlık derecesi ne olursa olsun bu fonksiyon, mali tablolara ilişkin görüş bildirirken dış denetçinin olduğu kadar bağımsız değildir. Dış denetçi, ifade edilen denetim görüşünün tek sorumlusudur ve dış denetçinin, iç denetçilerin çalışmalarından faydalanması, bu sorumluluğu azaltmaz.

Dış Denetim Sürecinde İç Denetim Çalışmalarından Yararlanma (INTOSAI Denetim Standartları) (ISSAI 1610) İç Denetçilerin Çalışmalarından Faydalanılıp Faydalanılmayacağı ve Ne Derece Faydalanılacağı Dış denetçi, aşağıdakileri belirler: İç denetçilerin çalışmalarının denetimin amaçları açısından yeterli olup olmadığı, ve Yeterliyse iç denetçilerin çalışmalarının dış denetçinin denetim prosedürlerinin niteliği, zamanlaması ve kapsamı üzerinde planlanan etkileri

Dış Denetim Sürecinde İç Denetim Çalışmalarından Yararlanma (INTOSAI Denetim Standartları) (ISSAI 1610) İç Denetçilerin Çalışmalarından Faydalanılıp Faydalanılmayacağı ve Ne Derece Faydalanılacağı İç denetçilerin çalışmalarının, denetim amaçları açısından yeterli olup olmadığına karar verirken dış denetçi şunları değerlendirir: İç denetim fonksiyonunun tarafsızlığı, İç denetçilerin teknik yeterliliği, İç denetçilerin çalışmalarının gerekli mesleki özenle yürütülüp yürütülmediği, İç denetçiler ve dış denetçi arasında etkin iletişim olup olmayacağı.

Dış Denetim Sürecinde İç Denetim Çalışmalarından Yararlanma (INTOSAI Denetim Standartları) (ISSAI 1610) İç Denetçilerin Çalışmalarından Faydalanılıp Faydalanılmayacağına ve Ne Derece Faydalanılacağına Karar Verilmesi İç denetçilerin çalışmalarının; denetim amaçları açısından yeterli olup olmayacağına ilişkin dış denetçinin kararını etkileyebilecek faktörler arasında aşağıdakiler sayılabilir: Tarafsızlık İç denetimin kuruluş bünyesindeki statüsü ve bu statünün iç denetçilerin tarafsız olma becerisi üzerindeki etkisi. İç denetim fonksiyonunun, üst yönetime rapor verip vermediği ve üst yönetime doğrudan erişime sahip olup olmadığı. İç denetçilerin çatışan sorumluluklardan bağımsız olup olmadığı. Yönetimden sorumlu olanların, iç denetim fonksiyonuna ilişkin istihdam kararlarını denetleyip denetlemediği. İç denetim fonksiyonu üzerinde üst yönetim tarafından uygulanan herhangi bir kısıtlama veya sınırlama olup olmadığı. İdarenin, iç denetim tavsiyelerine göre hareket edip etmediği

Dış Denetim Sürecinde İç Denetim Çalışmalarından Yararlanma (INTOSAI Denetim Standartları) (ISSAI 1610) İç Denetçilerin Çalışmalarından Faydalanılıp Faydalanılmayacağına ve Ne Derece Faydalanılacağına Karar Verilmesi Teknik Yeterlilik İç denetçilerin, ilgili meslek birliklerinin üyesi olup olmadığı. İç denetçilerin, iç denetçi olmak için yeterli teknik eğitim ve uzmanlığa sahip olup olmadığı. İç denetçileri istihdam etme ve eğitmeye yönelik belirlenmiş politikalar olup olmadığı.

Dış Denetim Sürecinde İç Denetim Çalışmalarından Yararlanma (INTOSAI Denetim Standartları) (ISSAI 1610) İç Denetçilerin Çalışmalarından Faydalanılıp Faydalanılmayacağına ve Ne Derece Faydalanılacağına Karar Verilmesi Gerekli Mesleki Özen İç denetim fonksiyonuna ait faaliyetler için, uygun planlama, gözetim, gözden geçirme ve belgeleme yapılıp yapılmadığı. Denetim el kitabı veya benzeri belgelerin, çalışma programlarının ve iç denetim belgelerinin mevcudiyeti ve yeterliliği.

Dış Denetim Sürecinde İç Denetim Çalışmalarından Yararlanma (INTOSAI Denetim Standartları) (ISSAI 1610) İç Denetçilerin Çalışmalarından Faydalanılıp Faydalanılmayacağına ve Ne Derece Faydalanılacağına Karar Verilmesi İletişim Dış denetçi ve iç denetçi arasındaki en etkin iletişim; iç denetçilerin, dış denetçilerle açıkça iletişim kurmasının serbest olması Uygun aralıklarla toplantılar düzenlenmesi, Dış denetçinin, ilgili iç denetim raporlarından haberdar edilmesi, bunlara erişiminin olması, iç denetçinin dikkatini çeken ve özellikle de dış denetçinin çalışmalarını etkileyebilecek önemli hususlar bulunduğu zaman bu hususlar hakkında bilgilendirilmesi ve Dış denetçinin, iç denetim fonksiyonunu etkileyebilecek herhangi bir önemli husus hakkında iç denetçileri bilgilendirmesi.

Dış Denetim Sürecinde İç Denetim Çalışmalarından Yararlanma (INTOSAI Denetim Standartları) (ISSAI 1610) İç Denetçilerin Çalışmalarından Faydalanılması İç denetçiler tarafından gerçekleştirilen bir çalışmanın, kendi amaçları açısından yeterliliğini belirlemek için dış denetçi: Bu çalışmanın, yeterli teknik eğitim ve uzmanlığa sahip iç denetçiler tarafından gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğini, Bu çalışmada uygun gözetim, gözden geçirme ve belgeleme yapılıp yapılmadığını, İç denetçilerin makul sonuçlar çıkarmasına imkân verecek yeterli denetim kanıtı elde edilip edilmediğini, Varılan sonuçların duruma uygun olup olmadığını ve iç denetçilerce hazırlanan her türlü raporun gerçekleştirilen çalışmaların sonuçlarıyla tutarlı olup olmadığını ve İç denetçiler tarafından açıklanan her türlü istisnanın ve olağan dışı hususun, uygun şekilde çözülüp çözülmediğini değerlendirir.

SAYIŞTAY DENETİMİNİN İÇ DENETİM İLE İLİŞKİSİ VE İŞBİRLİĞİ ALANLARI Dış denetçiler yönünden sağlanan yararlar: İç denetçiler tarafından hazırlanan rapor ve çalışma kağıtları denetim kanıtı olarak kullanılabilir. İç denetçilerin çalışmaları iç kontrol sisteminin değerlendirilmesinde kılavuzluk yapar. İç denetim çalışmaları dış denetçilere denetim yaklaşımının tespitinde yol gösterir. Denetimle ilgili sorunların çözümünde ve kurumun tanınması hakkında genel bir fikir sağlar. İç denetim çalışmalarında kurumun mali olmayan yönü ile ilgili çalışmalar var ise bunların mali tablolara etkileri değerlendirilir. Risk değerlendirmesine veri teşkil eder. Dış denetim çalışmasında tekrarların azaltılması ve denetimin maliyeti açılarından önemli oranda tasarruf sağlar. Dış denetçilerin belirli denetim alanlarına yoğunlaşmasına imkan verir.

SAYIŞTAY DENETİMİNİN İÇ DENETİM İLE İLİŞKİSİ VE İŞBİRLİĞİ ALANLARI İç denetçiler yönünden sağlanan yararlar: İç denetim plan ve programlarının kapsamı ve içeriğine ilişkin katkı sağlar. Risk değerlendirmelerinde yardımcı olur. Dış denetimin ilgisi iç denetim raporlarının etkinliğini artırır. Dış denetimin amaçları iç denetim çalışmasına yol gösterir. İç kontrolün tanınması, denetim yaklaşımı, denetim teknikleri ve denetim programları konusunda dış denetçiler tarafından geliştirilen eğitim materyalleri iç denetçiler için fayda sağlar. Dış denetçilerin diğer kurum denetimlerinden elde ettikleri tecrübe ve mesleki birikimler ışığında yaptıkları yorumlar iç denetçiler açısından rehber niteliğindedir.

Sayıştay ve iç denetçiler arasında işbirliği ve koordinasyon (INTOSAI GOV 9100 ve 9150) Güçlü bir iç denetim birimi Sayıştayların denetim yükünü hafifletip denetimdeki mükerrerliği önleyebilir. Sayıştay, iç denetim raporlarının ilgili çalışma kağıtlarına ve denetim kararlarına ilişkin bilgilerin erişim hakkına sahip olmalıdır. (GOV 9100)

Sayıştay ve iç denetçiler arasında işbirliği ve koordinasyon (INTOSAI GOV 9100 ve 9150) Sayıştay ile iç denetçiler arasında kurulacak koordinasyon ve işbirliğinden elde edilebilecek faydalar şunlardır: Görüş ve bilgi paylaşımı, iç kontrolün öneminin idarece daha fazla anlaşılmasının sağlanması Denetim çalışmasının gereksiz tekrar edilmesi olasılığının azaltılması, Risk değerlendirmeleri ve önemli risklerin tespit edilmesi yoluyla denetim kapsamının iyileştirilmesi ve azami seviyeye çıkarılması, Denetim hizmetlerinin etkinliğini artırabilecek denetim tavsiyelerine ilişkin karşılıklı destek sağlanması (GOV 9150)

Sayıştay ve iç denetçiler arasında işbirliği ve koordinasyon (INTOSAI GOV 9100 ve 9150) Koordinasyon ve işbirliği sürecine özgü bazı riskler mevcuttur. - Gizlilik, bağımsızlık ve tarafsızlığa gölge düşmesi, - Olası çıkar çatışmaları, - Birbirlerinin çalışmalarını kullanırken sonuçların yanlış yorumlanması, - Konuya ilişkin çıkarılan sonuçların veya verilen görüşlerin farklı olması İhtimali vs. (GOV 9150)

Sayıştay ve iç denetçiler arasında işbirliği ve koordinasyon (INTOSAI GOV 9100 ve 9150) İşbirliği Yolları: Denetim planlama/ denetim stratejisinin karşılıklı olarak iletilmesi, iç denetçiler ile düzenli toplantıların yapılması, ortak eğitim program ve kurslarının düzenlenmesi ile eğitim materyallerinin paylaşımı, Metodolojilerin geliştirilmesi, metodolojileri ile denetim çalışma programlarının paylaşımı, denetim dokümanlarına erişimin verilmesi, Uygulanacak olan denetim prosedürlerinin niteliği, zamanlaması ile boyutuna karar verilirken birbirlerinin çalışmalarının bazı yönlerinden faydalanılması ile bazı denetim prosedürlerinde işbirliği yapılması. (GOV 9150)

Soru ve Değerlendirmeler