KANSER HASTALARINDA TAMAMLAYICI TERAPİ KULLANIMI VE ETKİLEYEN FAKTÖRLER Fatma Arıkan, Mürvet Artuk Uçar, Yasemin Kondak, Aysel Tekeli, Funda Kartöz, Keziban Özcan, Hasan Şenol Coşkun

SUNUM İÇERİĞİ Genel bilgiler Gereç ve yöntem Bulgular Sonuç ve öneriler

Tamamlayıcı terapiler bireylerin sağlığını kazanmak için modern tıbba destek olarak kullanılan yöntemlerin bütünüdür. Erişkinlerde %40 Çocuklarda %12 Yıldız ve ark. 2013’de %57.4 oranında hastaların en az bir tamamlayıcı terapi yöntemi Pan S.Y, Gao S.H, Zhou S.F, Tang M.K, Yu Z.L, Ko K.M. New perspectives on complementary and alternative medicine: an overview and alternative therapy. Alternative Therapies in Health and Medicine, 2012;18(4):20-36.

NCCIM (2004) NCCIM (2017) 1. Alternatif Medikal Sistemler Doğal ürünler 2. Zihin-Beden Müdahaleler Manipülatif ve beden temelli tedaviler 3. Biyolojik Tabanlı Tedaviler 4. Manipülatif ve Vücut Tabanlı Yöntemler Beden zihin müdahaleleri 5. Enerji Terapileri https://nccih.nih.gov/

GEREÇ ve YÖNTEM Bu çalışmanın amacı kanser hastalarının tamamlayıcı terapi kullanımı ve etkileyen faktörlerin incelenmesidir. Bu araştırma, Eylül-Aralık 2017 tarihleri arasında Tıbbi Onkoloji Polikliniğinde yürütülmüştür. 18 yaş üstü, anlama konuşma yeteneği olan, kemoterapi uygulanan veya tedavisi tamamlanmış poliklinik takibinde olan, çalışmaya girmeyi kabul eden 183 hasta araştırma kapsamına alınmıştır. Verilerin toplanmasında araştırmacılar tarafından hazırlanan hastaların sosyo-demografik ve hastalık bilgileri ile tamamlayıcı terapi kullanımına ilişkin sorulardan oluşan form kullanılmıştır.

Etik ve Kurum İzni Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi “Klinik Araştırmalar Etik Kurulu”ndan etik kurul onayı, verilerin kullanım izni için “Akdeniz Üniversitesi Hastanesi Başhekimliği”nden gerekli izin alındı. Çalışma ile ilgili açıklama yapıldıktan sonra araştırmaya katılmayı kabul eden hastalardan araştırmayı kabul ettiklerine dair yazılı ve sözlü onay alındı.

Verilerin Değerlendirilmesi Sosyal bilimler için istatistik programı (Statistical package for the social sciences) 22.0 paket programında yapıldı ve p<0.05 değeri istatistiksel olarak anlamlı olarak kabul edilmiştir. Verilerin dağılımının tanımlamasında yüzde (%), aritmetik ortalama, standart sapma(±SD) gibi tanımlayıcı istatistikler, Ki-kare, Mann Withney U, Kruskal Wallis ve Korelasyon analizi kullanılmıştır.

BULGULAR Tablo 1.Sosyo-demografik özelliklerin dağılımı Yaş Medyan Mean±SD Min. Mak. 55.00 55.00±11.29 22 83   n % Cinsiyet Kadın Erkek 104 79 56.8 43.2 Medeni durum Evli Bekar 151 32 82.5 17.5 Eğitim Durumu İlköğretim Lise Lisan ve üstü 66 20 66.1 14.2 19.7 Çalışma Durumu Çalışan Çalışmayan 12 171 6.6 93.4 Gelirin gidere göre durumu  Az Dengeliyor  110 73  60.1 39.9

Tablo 2.Hastalık ve tedavi özelliklerinin dağılımı

Tablo 3. Kullanılan Tamamlayıcı Terapiler Kullanılan tamamlayıcı terapi yöntemi n % Doğal ürünler 32 46.4 Beden-zihin müdahaleleri 24 34.8 Manipülatif ve beden temelli tedaviler 13 18.8 Toplam 69 37.7

Tamamlayıcı terapileri uygulama nedenleriniz? Evet Hayır Tablo 4. Tamamlayıcı terapi kullanım nedenleri Tamamlayıcı terapileri uygulama nedenleriniz?   Evet Hayır n (69) (%) n (69) Hastalığın daha çabuk iyileşmesi 48 69,6 21 30,4 Tıbbi tedaviden memnun olmama - 69 100,0 Kemoterapi ilaçlarının yan etkilerini azaltmak 9 13,0 60 87,0 Doktor/hemşire önerisi 1 1,4 68 98,6 Bedensel-zihinsel katkı Tedaviye katkısını merak ettiğiniz için 5 7,2 64 92,8

Tablo 5. Tamamlayıcı Terapiler Bilgi Kaynağı Kullandığınız tamamlayıcı terapi yöntemini bilgi edinme yönteminiz nedir? (birden fazla seçenek işaretlendi)   Evet Hayır n (69) (%) n (69) Tv/radyo/gazete (n=69) 12 17,4 57 82,6 Akraba/aile üyeleri (n=69) 39 56,5 30 43,5 Arkadaş/eş dost/komşu (n=69) 19 27,5 50 72,5 Hekim (n=69) 4 5,8 65 94,2 Hemşire (n=69) - 69 100,0 İnternet (n=69) 8 11,6 61 88,4

Tablo 6. Tamamlayıcı Terapiler Konuşmama Nedeni Tamamlayıcı terapileri sağlık profesyonelleriyle rahat konuşmama sebepleriniz? Evet Hayır n (67) (%) Dinlenilmeyeceğini düşünmeniz 1 1,5 66 98,5 Çekinmeniz 4 6,0 63 94,0 Söylemeyi unutmanız - 67 100,0 Bu konuda soru sorulmaması 62 92,5 5 7,5 Tedavinizin kesileceği endişesi yaşamanız

Kullandığınız TAT yönteminin tedaviye olan katkısına inanıyor musunuz? Tablo 7. Tamamlayıcı Terapiler Tedaviye Katkısı Kullandığınız TAT yönteminin tedaviye olan katkısına inanıyor musunuz?   Evet Kısmen Hayır n (64) (%) 43 67,2 15 23,4 6 9,4

Tablo 8. Hastaların Sosyodemografik Özellikleri ve Tamamlayıcı Terapi Kullanımını   Evet n % Hayır X2 p Yaş 50 ve yaş altı 20 29.9 38 32.8 0.166 0.684 51 yaş ve üstü 47 70.1 78 67.2 Cinsiyet Kadın 57 49.1 7.642 0.006 Erkek 59 50.9 Medeni Durum Evli 54 80.6 97 83.6 0.269 0.604 Bekar 13 19.4 19 16.4 Eğitim İlköğretim 74 63.8 1.315 0.518 Ortaöğretim 7 10.4 Yükseöğretim 23 19.8 Ekonomik Durumu Gelir giderden az 56.7 72 62.1 0.507 0.476 Gelir gideri dengeliyor 29 43.3 44 37.9

Tablo 9. Hastalık özellikleri ve tamamlayıcı terapi kullanımı   Evet n % Hayır X2 p Tanı  Meme ca  26 38,8   38  32,8  5,513  0,239  Gis ca  16 23,9  23  19,8   Ürogenital ca  7 10,4  14  12,1   Akciğer ca 15  22,4   Diğer ca  3 4,5  18  15,5  Tanı Süresi 12 ay ve altı 23 34.3 52 44.8 1.936 0.164 13ay ve daha fazla 44 65.7 64 55.2 Evre 1 ve 2 13 19.4 26 22.4 0.230 0.632 3 ve 4 54 80.6 90 77.6 Hastalığın şuandaki süreci Aktif tedavi Sürecinde 56 83.6 100 86.2 0.233 0.630 Takipte 11 16.4 16 13.8

Kullanılan Bitkisel Ürün Arı sütü 1 Kefir 3 Bitkisel karışım(internet) 6 Kefir, ada çayı Buğday çimi zerdeçal Kefir,manda koyun yoğurdu Cennet hurması,bal Kayısı çekirdeği,çörek otu Çörek otu Kereviz,havuç,kırmızı pancar,turp,patates(karışım) Çörek otu,çam akıntısı Kolledial gümüş suyu,kudret narı Çörek otu,çam püsü Kuşburnu,elma,armut, ayva,tarçın,zencefil,karanfil Çörek otu,yoğurt Limon karabiber Dut pekmezi,çörek otu Limon,maydanoz suyu Elma sirekesi Propolis bitkisel karışım Eşek sütü Sarımsak Harun(pitaya) Zencefil,zerdeçal,bal 2 Isırgan,çörek otu,bal Zencefil,zerdeçai,zeytin yağı Isırgan,ebe gömeci Zerdeçal At kuyruğu bitkisel karışım Zerdeçal,çörek otu,ısırgan,bal ve kar Isırgan otu Zimbit otu,harnup pekmezi Isırgan otu,kekik Uzak doğu kavunu,yoga Kale extrat Solunum egzersizi Kayısı çekirdeği Müzik dua Kayısı çekirdeği,anzer balı Müzik Keçi sütü Dua,namaz,müzik   Dua 5 Toplam 57 kişi

Sonuç ve Öneri Araştırmamızda hastaların % 37.7 oranında tamamlayıcı terapi kullandığı, Bilgi edinme yöntemleri arasında %56,5 oranında akraba/aile bireylerinden bilgi edindikleri, Sağlık profesyonelleri ile konuşmama nedenleri arasında bu konuda soru sorulmaması %92,5 ile dikkat çekicidir. Hastaların %67.2’si tedaviye katkısına inandıklarını belirtmiştir. Etkileyen faktörlerde kadın cinsiyeti ile tamamlayıcı terapi kullanımı arasında istatiksel olarak anlamlı ilişki bulunmuştur (p<0.05).

TEŞEKKÜRLER…