Bilgisayar Mühendisliğine Giriş Yrd. Doç. Dr. Hüseyin POLAT

Bilgisayar Mühendisliğine Giriş Konular BIOS (Basic Input/Output System) ve CMOS Giriş ve Çıkış Birimleri (Input / Output)

Bilgisayar Mühendisliğine Giriş BIOS (Basic Input/Output System) ve CMOS :

BIOS (Basic Input/Output System) BIOS Nedir? Basic Input/Output System - Temel Girdi/Çıktı Sistemi BIOS, ana kartın özelliklerini ve üzerine takılı olan donanımların çalışması için gereken parametreleri, kullanılan işletim sistemine aktaran, bir nevi mini bir işletim sistemidir. Bilgisayarın işletim sistemini belleğe yüklemeden önceki ilk açılışını gerçekleştirir. Günümüz Bios yongaları, EEPROM (Electrically Erasable Programmable ReadOnly Memory) yapıdadır. Ana kart tarafından desteklenen özellikleri açmak-kapatmak ve bu özelliklerin değerlerini değiştirme ve gözlemleme işlemlerini gerçekleştirir. Ana kartın üzerine takılı olan donanımların çalışma adreslerini tayin eder. POST (Power On Self Test) denen kısa bir analiz-test ile birlikte, bilgisayar üzerine takılı olan PnP (Tak ve Çalıştır) aygıtları tanımaya olanak sağlar. BIOS yazılımı için yeni bir sürüm yayınlandığında istenirse güncelleştirme (upgrade) yapılabilir.

BIOS (Basic Input/Output System) POST: Power-On Self Test : Bilgisayar açıldığında ilk başlatılan aygıt CPU’dur. Öncelikle “power good” denen kablo, CPU’ya düzgün voltaj gelip gelmediğini anlamak için okunur. Daha sonra BIOS üzerindeki bir yazılım olan POST süreci başlar. POST, her açılış veya reset durumunda sistemi hatalara karşı kontrol eden bir yazılım sürecidir. Bütün aygıtlara "kontrol" komutunu gönderir. Aygıtlardan aldığı cevaplara göre hata durumlarında bilgi verir. “Beep” sesleri Yazılı hata mesajları

BIOS (Basic Input/Output System) CMOS Nedir? BIOS ile ilgili değişken bilgileri depolar. Örneğin mevcut gün ve zaman bilgisini saklar. RAM yapıdadır. Elektrik gücü kesilirse verileri kaybeder. Enerji kesilirse CMOS varsayılan değerlere döner. Bir pil ile sürekli enerji verilerek içerisindeki verileri kaybetmemesi sağlanır.

BIOS (Basic Input/Output System) BOOT (Önyükleme) İşlemleri : POST süreci bittikten sonra, bilgisayarın işletim sistemini başlatma sürecine geçilir. Önyükleyici POST programının sonuna eklenmiş bir süreçtir ve amacı işletim sistemini bulmaktır. Önyükleyici, işletim sistemini nerede bulacağını anlatan CMOS bilgisini okur ve belirtilen sıra üzerinden kontrol yapmaya başlar. Eğer önyükleyici bir önyükleme sektörünün(boot sector) yerini bulursa, işletim sistemine kontrolü devreder ve kendini bellekten çıkarır. Bir çok aygıt üzerinden önyükleme yapılabilir. Sabit diskler Optik diskler Floppy disketleri USB bellekler Network sunucuları

Bilgisayar Mühendisliğine Giriş Genişleme Yuvaları ve Yolları (Expansion Slots & Bus)

Genişleme Yuvaları ve Yolları (Expansion Slots & Bus) Temel amaç, ek kartlarla bilgisayara esnek bir şekilde yeni fonksiyonların katılmasıdır. Genişleme Yolu / Expansion Bus : Genişleme yuvalarına takılan kartlar için ayrılmış fiziksel yoldur. Genişleme yuvaları, genişleme yolları ile denetleyici yonga setine bağlıdır. Denetleyici yonga seti, genişleme yuvalarına ve bu yuvalardaki genişleme kartlarına adres ve veri yollarını kullanma yetkisi sağlar. Genişleme veri yolları sistem saat (clock) kristalinden farklı saat kristali kullanır.

Genişleme Yuvaları ve Yolları (Expansion Slots & Bus) Bus Type Bus Width (Bits) Bus Speed (MHz) Data Cycles per Clock Bandwidth (MBps) 8-bit ISA (PC/XT) 8 4.77 1/2 2.39 8-bit ISA (AT) 8.33 4.17 LPC bus 4 33 1 16.67 16-bit ISA (AT-Bus) 16 DD Floppy Interface 0.25 0.03125 HD Floppy Interface 0.5 0.0625 ED Floppy Interface 0.125 EISA Bus 32 VL-Bus 133 MCA-16 5 10 MCA-32 20

Genişleme Yuvaları ve Yolları (Expansion Slots & Bus) Bus Type Bus Width (Bits) Bus Speed (MHz) Data Cycles per Clock Bandwidth (MBps) PC-Card (PCMCIA) 16 10 1 20 CardBus 32 33 133 PCI PCI 66MHz 66 266 PCI 64-bit 64 PCI 66MHz/64-bit 533 PCI-X 66 PCI-X 133 1066 PCI-X 266 2133 PCI-X 533 4266 PCI-Express 1.x 1-lane 2500 0.8 250 PCI-Express 1.x 16-lanes 4000 PCI-Express 1.x 32-lanes 8000 PCI Express 2.x 1 5,000 0.8 500 PCI Express 2.x 16 5,000 0.8 8,000 PCI Express 2.x 32 5,000 0.8 16,000

Genişleme Yuvaları ve Yolları (Expansion Slots & Bus) 32-bit 33MHz PCI slots, ISA or EISA and AGP slots PCI-Express x1, x4, x8, and x16 slots

Bilgisayar Mühendisliğine Giriş Giriş ve Çıkış Birimleri (Input / Output)

Temel I/O Bağlantıları Fare Girişi DVI Ekran Bağlantısı Klavye Girişi Daha önce “PC Bileşenleri ve Monte Edilmesi” konusunu anlatırken, bir bilgisayardaki bağlantı noktalarını görmüştük. I/O cihazları, kasanın ön ve arka panellerinde bulunan bağlantı noktalarını kullanarak sistem ünitesine bağlanırlar. Seri Port VGA Ekran Bağlantısı S/PDIF USB Paralel Port IEEE 1394 FireWire Ses Giriş ve Çıkışları S/PDIF Network

I/O: Giriş / Çıkış Aygıtları Giriş aygıtları Klavye ve Fare Tarayıcılar Dijital ve Web Kameralar Biometrik Aygıtlar Dokunmatik Ekranlar Barkot Okuyucular Çıkış aygıtları Ekran Kartları ve Monitörler Yazıcılar Bu bölümde şu ana kadar I/O portlarını ve daha yoğun olarak genel I/O portlarını inceledik. Eğitimim kalan kısmında ise, I/O: aygıtlarını inceleyeceğiz. Giriş aygıtlarına örnek olarak klavye ve fare, tarayıcılar, dijital ve web kameralar, biometrik aygıtlar, dokunmatik ekranlar ve barkot okuyucular sayılabilir. Çıkış aygıtlarına örnek olarak ise ekran kartları ve monitörler ile yazıcılar verilebilir. Ekran kartları ve yazıcılar gibi çıkış aygıtları başka bölümlerde ayrıntılı şekilde ele alınmaktadır. Çünkü bu dersin alt başlığı olamayacak kadar geniş kapsamlı bilinmesi gereken konulardır. Bu derste sadece genel giriş aygıtlarını inceleyeceğiz. Genel I/O cihazı dediğimizde ise akla ilk gelmesi gerekenler fare ve klavyedir.

Genel Amaçlı Bağlantı Portları Bilgisayarlarda genel amaçlı kullanılan portlar vardır Seri portlar Paralel portlar USB portları FireWire portları Genel amaçlı portlara çok farklı çeşit ve şekillerde aygıtlar bağlanabilirler Bilgisayarda kullanılan bazı portlar genel amaçlıdır. Seri portlar, paralel portlar, USB portları ve FireWire portları gibi genel amaçlı portlara, çok farklı çeşit ve şekillerde aygıtlar bağlanabilirler.

Seri Portlar Görevi, paralel ve seri aygıtlar arasında veriyi dönüştürmektir Genişleme yolları paralel iletişim ve çoklu veri telleri kullanır Bir çok I/O aygıtı tek bir tel üzerinden seri iletişim kullanır Gelen veri bilgisayarda kullanılabilmesi için paralele dönüştürülür Klasik seri port 2 kısımdan oluşur 9 Pin Bağlayıcı (COM Port) UART / Dönüşüm Yongası RS-232 iletişim standardıdır Seri portla ilgili her şeyi tanımlar Hız, dil, bağlayıcı görünümü vb. Günümüzde yerini USB arabirimine bırakmıştır Ancak bir çok anakart üzerinde seri port halen yer almaktadır Seri portların görevi,paralel ve seri aygıtlar arasında veriyi dönüştürmektir. Çünkü genişleme yolları paralel iletişim ve çoklu veri telleri kullanırken, bir çok I/O aygıtı tek bir tel üzerinden seri iletişim kullanır. Dolayısıyla da I/O aygıtlarından gelen verilerin bilgisayarda kullanılabilmesi için paralele dönüştürülmesi veya bunun tersi gereklidir. Geleneksel bir seri port iki kısımdan oluşur; fiziksel 9 pinli bağlayıcı ve seri bilgi ile paralel bilgi arasında dönüşüm yapan UART adı verilen bir yonga. RS-232, seri portla ilgili her şeyi; hangi hızda iletişim yaptıkları, kullandıkları dil, hatta bağlayıcıların nasıl göründüğünü tanımlayan çok eski bir standarttır. RS-232 standartları iki seri aygıtın birbirleriyle 8 bit uzunluktaki veriler ile konuşmaları gerektiğini belirtir. Fakat hız ve hata kontrolü gibi diğer alanlarda esnektirler. Yeni bir bilgisayarda gerçek bir seri port aygıtı bulmak zordur. Çünkü seri portlarda kullanan bir çok aygıt, yerini özelikle USB gibi daha iyi arabirimlere bırakmıştır. Fiziksel seri portlar da yeni bilgisayarlarda giderek azalmaktadır.

Seri Port Ayarları Hız Chunk / Veri Miktarı Stop / Durdurma Biti Bits per second: bit/saniye 75 bps ile 128.000 bps arasındadır Chunk / Veri Miktarı Veri yığınlarının boyutu 7 yada 8 bit miktarında aşağı ve yukarı şekilde hareket eder Stop / Durdurma Biti Veri kümesi / yığın sonu belirtiminin kullanılıp kullanılmayacağı Parite Hata kontrolü için eşlik biti kullanılıp kullanılmayacağı Ayarlar elle, donanım kılavuzuna göre yapılmalıdır Seri port, bilgisayar bakımının eski günlerine bir geri dönüştür ve bilgisayarınızda bulabileceğiniz elle ayarlanmış en son porttur. Seri portu ayarlamak için aygıt yöneticisinde COM portu bulun ve özellikler kısmında port ayarları sekmesine gelin. Bir seri portu ayarlarken, ayarlamanız gereken ilk şey saniyedeki bit hızıdır. Bir seri port 75 bit per second ile 128000 bps hızları arasında çalışabilir. Sonra, verinin "chunk" yani miktar parametresini ayarlamalısınız. Chunk, veri yığınlarının boyutudur ve 7 yada 8 bit miktarında aşağı ve yukarı şekilde hareket eder. Stop yani durdurma biti parametresi, bu veri yığının sonunu belirtmek için bir durdurma biti kullanılıp kullanılmayacağını belirler. Seri portlar hata kontrolü için ve verici aygıtın gönderilen verinin üstüne yükleme yapıp yapmadığını kontrol etmek için eşlik (parity) biti kullanırlar Bu ayarlar seri iletişimde bulunacak iki aygıt için de aynı şekilde ve donanım kılavuzuna göre elle ayarlanmalıdır.

Seri Kablolar Kablolar sadece tek yönde kullanılabilir Bir tarafta erkek, diğer tarafta dişi bağlayıcı vardır Bilgisayarlar arası bağlantı sağlayan “Cross” kablolar vardır Her iki ucu da dişi bağlayıcıya sahiptir Cross / çapraz PIN’lerden oluşur Null modem kabloları olarak da bilinirler Kablolar sadece tek yönde kullanılabilir; bir tarafta erkek, diğer tarafta dişi bağlayıcı vardır. Çoğunlukla 9 adet pin üzerinden haberleşme sağlanır. Bu standart kablonun dışında bilgisayarlar arası bağlantı sağlayan “Cross” kablolar da vardır. Bu kablonun her iki ucu da dişi bağlayıcıya sahiptir. Çapraz PIN’lerden oluşur ve null modem kabloları olarak da bilinirler.

Paralel Aktarım ve Paralel Port Paralel aktarımda bir saat çevriminde birden fazla bit iletilir Genişleme yolları paralel iletişim ve çoklu veri telleri kullanır Seri port gibi yerini USB arayüzüne bırakmaktadır Halen bir çok bilgisayarda paralel port bulunmaktadır Genellikle 25 pin dişi bağlayıcıya sahiptir (LPT Port) Daha çok yazıcılar tarafından kullanılmaktadır Paralel aktarımda, seri aktarımın tersine bir saat çevriminde birden fazla bit iletilir. Daha önce de belirttiğimiz gibi genişleme yolları paralel iletişim ve çoklu veri telleri kullanır. Dolayısı ile seri portta olduğu gibi bir çevirici yongaya ihtiyaç yoktur. Paralel portlar da, seri port gibi yerini USB arayüzüne bırakmaktadır. Ancak halen bir çok bilgisayarda paralel port görebilirsiniz. Genellikle LPT Port adıyla bilinen 25 pin dişi bağlayıcıya sahiptir ve yazıcılar tarafından kullanılır. Bu yüzden bir çok kişinin bu porta yazıcı portu dediğini duyabilirsiniz.

Paralel Kablolar Seri kablolarla benzer özelliktedir Kablolar sadece tek yönde kullanılabilir Bir tarafta erkek, diğer tarafta dişi bağlayıcı vardır Farklı olarak sistem ünitesine bağlanan kablo ucu erkek bağlayıcıdır Yaygın kullanılmayan farklı tip türevleri de vardır Paralel kablolar, seri kablolarla benzer özelliktedirler. Aynı şekilde sadece tek yönde kullanılabilirler. Yani bir tarafta erkek, diğer tarafta dişi bağlayıcı vardır. Seri porttan farklı olarak sitem ünitesine bağlanan kablo ucu erkek bağlayıcıdır. Paralel kabloların yaygın kullanılmayan farklı tip türevleri de vardır. Bu eğitim kapsamında bunları öğrenmeniz gerekmemektedir.

USB Portu Bilgisayarı kapatmadan takma ve çıkarma (Hot-Swappable) Tak ve Çalıştır (Plug and Play) Bazı özelleşmiş aygıtlarda ise işlevlerini tam anlamıyla yerine getirebilmeleri için driver yüklemelisiniz Yüksek hızlarda veri transferi Veri yolundan aldığını gücü aygıtlara aktarabilme USB aygıtların temel özelliklerini incelediğimizde en önemli özellik olarak “Hot-Swappable” özelliğini görürüz. Hot-swappable, aygıtların bilgisayar açıkken takılıp çıkarılabilecekleri anlamına gelmektedir. USB aygıtlar aynı zamanda “plug and play” yani tak ve çalıştır özelliktedir. Fiziksel bağlantıyı yaptıktan sonra aygıt kendi ayarlamalarını kendisi yapmaktadır. Bazı özelleşmiş aygıtlarda ise işlevlerini tam anlamıyla yerine getirebilmeleri için driver yüklemelisiniz. USB portlarının en önemli özelliklerinden birisi de, daha önceki alternatifi olan seri porta göre oldukça yüksek miktarda veri transfer hızlarına ulaşabilmesidir. Bunun yanı sıra USB aygıtların veri yolundan aldıkları sınırlı miktardaki gücü aygıtlara aktarabilme özelliği de vardır.

USB Versiyonları Interface Speed Terminology Bits per Second Bytes per Second USB 1.1 Low-Speed 1.5Mbps 0.1875MBps USB 1.1 Full-Speed 12Mbps 1.5MBps USB 2.0 Hi-Speed 480Mbps 60MBps USB 3.0 SuperSpeed 5Gbps 500MBps USB, bugün itibariyle üç temel hıza sahiptir; “low”, “full” ve “hi-speed”… “Low-Speed” yani düşük hız, 1.5 MBps hıza sahip iken, “Full-Speed” yani tam hızlı aygıtlar 12 MBps’e kadar hıza sahiptir. “Hi-Speed” yani yüksek hızlı USB’ler ise 480 MBps’e kadar çıkabilmektedir. USB 1.1 versiyonu Low-Speed ve Full-Speed çalışırken, Hi-Speed hız USB 2.0 versiyonu ile gelmiştir. USB’nin üç temel hıza sahip olduğunu söyledik ama yakın zamanda dördüncü hız ile tanışmamız bekleniyor. 2010’da çıkacak olan USB 3.0 ile USB 2.0’a göre hızın 10 kat artması beklenmektedir. Bu yeni hız grubu “Super-Speed” olarak adlandırılacak olup, 5 GBps hız vaat etmektedir. USB hızları ile ilgili unutulmaması gereken en önemli şey, hızın bir kontrolcü üzerindeki toplam hız olduğudur. Aynı kontrolcü üzerindeki aygıtlar, söz konusu toplam hızı paylaşırlar. Bütün USB aygıtları üç değişik hız türünden birinde çalışmak üzere ayarlanmıştır. İlk USB standardı, sürüm 1.1 ile gelen düşük hız (low-speed) USB ve tam hız (full-speed). Sürüm 1.1'deki düşük hız (fare ve klavye için yeterli olan) 1.5 Mbps, tam hız ise 12 Mbps olarak çalışmaktadır. Daha sonra USB 2.0 standardı 480 Mbps’de çalışan yüksek hız (hi-speed) USB’yi tanıttı. Sanayide, düşük hız ve tam hız USB’ler USB 1.1 olarak ve yüksek hız USB’ler ise USB 2.0 olarak belirtilirler. Daha hızlı iletim oranına ek olarak, yüksek hız USB daha yavaş USB standartları altında çalışan eski aygıtlarla tamamen uyumludur. Her şeye rağmen, bu eski aygıtlar olduklarından daha hızlı çalışmayacaklardır. Üstteki slayt ile birleştirilmeli En hızlı USB hızını elde etmek için yüksek hız USB aygıtlarını, yüksek hız USB kablosu kullanarak, yüksek hız USB portlarına bağlamalısınız. Yüksek hız USB aygıtlarını, (1.1 sürümü ile gelen) tam hız USB portuna bağladığınızda da çalışır. Ancak gene de 12 Mbps’de çalışırlar. Eski uyumluluklar en azından yeni USB aygıtlarını eski portlarda kullanmanıza izin verir. Ama 240 Mb’lık bir dosyayı 480 Mbps yerine 12Mbps’de gönderdiğinizde çok daha fazla bir zaman almaktadır. Hızlarla ilgili bir önemli nokta da burada verilen hızların teorik hızlar oluşu ve bu hızın hattı kullanan tüm USB aygıtlar arasında paylaştırılmasıdır. Buradaki hız verisi bus’ın toplam hızını belirtmekte kullanılmaktadır. Anakart üreticileri sistemlerine USB 2.0 sunucu denetleyicisi eklediler ve bunu çok zekice bir yöntemle yaptılar. USB 2.0 kontrolcüsünü USB 1.1 kontrolcüsünden farklı yapmak yerine her ikisini de bağlı tüm USB portlarını paylaşabilecekleri bir sistem tasarladılar. Bu yöntemle hangi USB portunu seçtiğiniz önemli olmamaktadır. Eğer tam hız yada düşük hız aygıtlarını aktif ederseniz, 1.1 sunucu kontrolcüsü görevi devralır. Yüksek hız aygıtları aktif ettiğinizde ise USB 2.0 kontrolcüsü göreve geçer. Zekice ve kullanışlı!

USB Sembolleri USB 1.1 ve 2.0 Bağlantı Simgesi USB 3.0 Bağlantı Simgesi USB 1.1 Aygıt Logosu Üstte yer alan ve siyah bağlantı oklarından oluşan logolar, USB bağlayıcıların üzerinde yer alır. USB 1.1 ve 2.0 bağlayıcı simgeleri aynıdır; çünkü 2.0 sürümü geriye dönük uyumludur ve aynı tip bağlayıcıları kullanırlar. Yakın zamanda gelmesi beklenen USB 3.0’da ise, bağlantı türü değişmektedir ve bu sebeple bağlayıcı logosu da değişmiştir. Diğer USB logoları ise, USB uyumlu olan aygıtların üzerinde bulunmaktadır. USB 3.0 Aygıt Logosu USB 2.0 Aygıt Logosu

USB Bağlayıcı Tipleri USB 1.1 ve 2.0 için 6 tip bağlayıcı türü vardır USB-A, USB-B, Mini-A, Mini-B, Micro-AB, Micro-B USB bağlayıcılar, erkek ve dişi tipte bulunabilir Mini-A “deprecated” durumundadır; devamlılığı yoktur Deprecated; halen kullanımda olmakla beraber, üzerine yeni bir standart geliştirildiğinden kullanımı tavsiye edilmeyen ve gelecekte desteği kaldırılacak olan spesifikasyonlara verilen isimdir USB 1.1 ve 2.0 için 6 tip bağlayıcı türü vardır; USB-A, USB-B, Mini-A, Mini-B, Micro-AB, Micro-B USB bağlayıcılar, erkek ve dişi tipte bulunabilirler ve bu sayede kablolar birbirlerine de takılabilirler. Bu bağlayıcılardan Mini-A tipi, “deprecated” durumundadır; yani devamlılığı yoktur. Deprecated kavramı; halen kullanımda olan, ancak üzerine yeni bir standart geliştirildiğinden kullanımı tavsiye edilmeyen ve gelecekte desteği kaldırılacak olan spesifikasyonları tanımlar.

USB Bağlayıcı PIN’leri USB bağlayıcıları 4 Pin’den oluşur 1 pin +5V güç bağlantısı 2 pin veri bağlantısı 1 pin toprak bağlantısı USB bağlayıcıları 4 Pin’den oluşur. 1 pin +5V güç bağlantısı için, 2 pin veri bağlantısı için, 1 pin ise toprak bağlantısı için kullanılır. USB aygıtları tek şekilde takabildiğinizden aygıtınıza ters polarizasyonda bir akım verme gibi bir probleminiz bulunmamaktadır. Bilgisayar parçalarının tümünde olduğu gibi USB portunun sağladığı akım da, doğru akımdır. Pinlerle ilgili bu bilgiler tüm USB bağlayıcı türlerinde aynıdır.

FireWire Bağlayıcılar 6 Pin Bağlayıcı Çoğunlukla bilgisayarlarda olan ve yaygın olandır USB'ye benzer olarak, cihaza güç sağlayabilme yetisindedir 4 Pin Bağlayıcı Çoğunlukla taşınabilir bilgisayar ve kamera vb aygıtlarda kullanılır Cihaza güç sağlamaz FireWire için 2 tip bağlayıcı vardır; 6 ve 4 pinlik bağlayıcılar. 6 pin bağlayıcı çoğunlukla bilgisayarlarda kullanılan ve daha yaygın olandır. Bu bağlantı USB'ye benzer olarak, cihaza güç sağlayabilme özelliğine sahiptir. 4 pin bağlayıcı ise çoğunlukla taşınabilir bilgisayarlar ile, kamera vb aygıtlarda kullanılır. 6 pinlik bağlantıdan farklı olarak cihaza güç sağlamaz.

Özelleşmiş Diğer I/O Portları Seri Port, Paralel Port, USB ve FireWire genel I/O portlarıdır Bir çok aygıt tarafından kullanılabilirler Bunun dışında özelleşmiş I/O portları vardır Klavye ve fare bağlantıları (Mini DIN) Ekran kartı çıkışları / Monitör bağlantıları (VGA, DVI) Analog ve dijital ses girişleri ve çıkışları (Audio Jack, SPDF) Ses ve görüntü aktarımına yönelik özel bağlantılar (Coax) Ağ ve telefon aygıtları için bağlantılar (RJ45, RJ11) Şu ana kadar gördüğümüz seri port, paralel port, USB ve FireWire, genel I/O portlarıdır. Bu portlar bir çok aygıt tarafından kullanılabilirler. Bu genel portlarında dışında belirli bir işlev veya aygıt için özelleşmiş I/O portları da vardır. Klavye ve fare bağlantıları için kullanılan mini DIN… Ekran kartı çıkışları, yani monitör bağlantıları için kullanılan VGA, DVI, HDMI gibi çıkışlar… Analog ve dijital ses girişleri ve çıkışları için kullanılan ses fişleri ve SPDF bağlayıcıları… Coax gibi ses ve görüntü aktarımına yönelik özel bağlantılar… Ağ ve telefon aygıtları için kullanılan RJ45 veRJ11 bağlantıları bunlara örnek olarak sayılabilirler. Özelleşmiş I/O portları, kendileri ile ilgili diğer derslerin ilgili bölümlerinde detaylı olarak ele alınmaktadır.