Uluslararası İşletme Yönetimi

Bir çokuluslu işletmenin Türkiye’ye yapacağı doğrudan satış veya bu işletmenin Türkiye’de kuracağı üretim tesisi ile satış yapmasının amaçları nedir?

Ülkeler neden ticaret yaparlar?

Neden devlet başkanları heyetlerinde yüzlerce işadamı bulunur?

U/A Ticaretin Tarihsel Gelişimi… Dönem Yıllar Açıklama 1500-1850 Ticaret dönemi (Kişisel arayışlar) 2. Dönem 1850-1914 Sömürgecilik Dönemi (Sömürge İmp.) 3. Dönem 1914-1945 Ayrıcalıklar dönemi (Yüksek gümrük vergileri ve ulusal sanayiyi güçlendirme 4. Dönem 1945-1990 Uluslar arası dönem Pazar geliştirme Yüksek rekabet ** Sanayi devrimine kadar olan dönemde U/A ticaret devletlerin elindedir.

Ticaret Dönemi… 1500’lü yılların başlarında C. Columbus ve arkadaşlarının denizlere açılmasıyla başlamıştır.

Ticaret Dönemi… Kişilerin ülke dışında şanslarını denemek ve ülke dışından aldıkları malları Avrupa’da satarak kar elde ettikleri dönemdir.

Ticaret Dönemi… İpek ve baharat yollarının etkisi ile bir çok ülke zenginleşmiştir.

Sömürgecilik Dönemi (1850-1914)… Coğrafi keşifler tamamlanmış ve ülkelerin birbirleriyle olan ticari bağları tamamen gelişmiştir.

Egzotik mallar önemini kaybetmiş bunların yerini daha kolay ve ucuz olarak elde edilebilen sanayi ürünleri almıştır.

Sömürgecilik Dönemi (1850-1914)… Sanayi devrimi sonrası büyük işletmeler kurulmuştur. Hammaddeye ihtiyaç artmıştır.

Ayrıcalıklar Dönemi (1914- 1945)… I. Dünya savaşından sonra dış ticareti engelleyici politikaların ortadan kaldırılması ile özellikle otomobil olmak üzere farklı alanlarda dış ülkelere yatırımlar yapılmıştır.

Ayrıcalıklar Dönemi (1914- 1945)… Çokuluslu şirketlerin oluşmasına etki eden faktörlerden birisi 1929 ekonomik krizidir.

Ayrıcalıklar Dönemi (1914- 1945)… Klasik yönetim teorisinin etkisi ile üretim artmış fakat pazar üretim kadar artmamıştır. İşletmeler başka ülkelere yatırım yapmaya başlamıştır.

Uluslar arası Dönem (1945-1970)… Dünya savaşlarının sona ermesi İki kutuplu dünya Batı kökenli çokuluslu işletmelere tepkiler Ülkelerin bağımsızlıklarını ilan etmeleri İletişimdeki gelişmeler Amerikan firmalarının Dünyaya açılmaları

Uluslar arası Dönem (1970-1990)… Amerikan firmaları emek yoğun sektörlerden çekilerek çokuluslu yatırımlarını azaltmıştır. Çokuluslu işletmelerin faaliyetlerini denetleyebilmek ve faaliyet gösterdiği ülkedeki ekonomik, sosyal ve siyasal dengeyi koruyabilmek için bazı sınırlamalar getirildi.

Uluslar arası Dönem (1970-1990)… Getirilen sınırlamalar; Tarifeler, vergiler İthalat kotaları İhracat taahhütleri İhracat sınırlamaları Genişleme sınırlamaları Fiyatlarla ilgili sınırlamalar Yönetici uyruğunu sınırlama Yerli işgücü sınırlaması Ulusallaşma ve kamusallaşma sınırlaması Yerel kaynak kullanımı Yerel üretim Sermaye çıkışı Kar hisseleri Telif hakları

Uluslar arası Dönem (1970-1990)… Çokuluslu işletmelerin faaliyet alanları genişlemiştir. Uluslararası rekabet artmıştır. Kültürel farklılıkların yönetilmesi gündeme gelmeye başlamıştır. 1990’larda Dünya küresel ekonominin etkisi altına girmiş, siyasi savaşların yerini ticari savaşlar almıştır.

Uluslar arası Dönem (1990-)… Yerelleşme (AB, NAFTA, ASEAN, SAFTA) bölgesel stratejiler geliştirme ve pazara erişimi etkiledi. Pazarlar globalleşti. İşletme yönetim uygulamalarında sınırlar kalktı ve küreselleşti. Rekabet artı ve yenilikçilik ön plana çıktı. Şirket birleşmeleri, yeniden yapılanmalar artı.

Uluslar arası Dönem (1990-)… Globalleşmeyi hızlandıran faktörler; Sınırlar ötesi giderek artan iletişim ve seyahat Yeni ürün ve hizmet fikirlerini daha geniş bir coğrafyada test etme isteği Değişik kaynak kullanma fırsatlarını değerlendirme isteği Global rekabetin artması Çeşitlendirmeye gitme ve riski daha geniş bir coğrafyaya yayma isteği Bilişim teknolojilerindeki gelişmeler Taşımacılık sistemleri ve loj. Sektöründeki gelişmeler Bilgisayar destekli tasarım ve üretim sistemleri Global Pazar altyapısı

Sorun; enflasyon, işsizlik ve ödemeler dengesi Türkiye’de Neler Oldu?.. Sorun; enflasyon, işsizlik ve ödemeler dengesi

Türkiye çıkışı yabancı yatırımcıda gördü. Türkiye’de Neler Oldu?.. Türkiye çıkışı yabancı yatırımcıda gördü.

ULUSLARARASI TİCARET TEORİLERİ

Uluslararası Ticaret Teorisi’nin Kapsamı… Uluslararası Ticaret teorisinin başlıca amacı, ülkeler arasındaki mal ve hizmet alım satımlarının nedenlerini açıklamaktır. Uluslararası Ticaret teorisine ilişkin analizler, bazı aşırı basitleştirici varsayımlar altında - ülkelerin birbiriyle yapmakta oldukları ticaretin temelini, yani dış ticaret kazançlarını, - dış ticaretin bileşimini ve - göreceli reel fiyat ilişkilerini açıklamaya yönelik bilimsel faaliyetlerdir.

Uluslararası Ticaret Teorisi’nin yanıtlamak zorunda olduğu üç soru: 1. Ülkeler neden dış ticaret yaparlar, yani dış ticaretin kapalı ekonomiye göre ülkelere sağladığı yararlar nelerdir? 2. Bir ülke dış ticaretinin bileşimi nasıl açıklanabilir; yani bir ülkenin hangi malları ihraç, hangilerini ithal edeceği neye göre belirlenir? 3. Bir ülkenin ihraç fiyatları ile ithal fiyatları oranı, yani dış ticarette nisbi fiyatlar, ya da dış ticaret hadleri nasıl oluşmaktadır? 28

Uluslararası Ticaret Teorisinin Doğuşu 29

Merkantilizm (XVI-XVII. Yy.)… Merkantilist dönemden önce dünyada yaygın bir dış ticaretten söz etmek güçtür. Bu durumun tek istisnası uzak doğu ile Avrupa arasında yaşanan ve Türkiye’yi bir köprü durumuna getiren İPEK YOLU’dur. Merkantilist dönem feodalitenin yerine ulusal devletlerin kurulmakta olduğu bir dönemdir. Yeni oluşan ulus devletlerin resmi ekonomi doktrini merkantilizm olmuştur. 30

Merkantilizm (XVI-XVII. Yy.)… Merkantilizme göre dış ticaret politikasının temel amacı hazinenin altın stokunu artırmaktır. Yoğun devlet müdahaleciliğine dayanan bir doktrindir.

Merkantilizm (XVI-XVII. Yy.)… Zenginliğin kaynağı tarım ve sanayi değil ticarettir. Bir ülkede altın ve gümüş madenleri yoksa veya yenileri açılmıyorsa zenginliği artırmanın yolu dış ticaret yoluyla altın ve gümüş sağlamaktan geçer.

Merkantilizm (XVI-XVII. Yy.)… İhracatın artırılmasına birinci derecede önem verirler. Mamul mal ithalinin kısıtlanmasını öngörür. Hammaddelerin ithali serbesttir. Merkantilistler altın girişlerini artırmak için ticaret filosunun gelişmesine de büyük ağırlık verir. 33

Merkantilizm (XVI-XVII. Yy.)… Merkantilist anlayışta ülkelerin zenginleşmesi için diğer bir ülkenin fakirleşmesi gerekir. Bir ülke ancak diğer bir ülkenin aleyhine çalışırsa istediği değerli madenlerden oluşan kaynak birikimini sağlayabilir. Bunlar, ülkeler arası ticarette uyumu değil çatışmayı getirir.

Merkantilizm (XVI-XVII. Yy.)… Bir malın değerini belirleyen emektir. Karlar üretim sürecinde değil, değişim sürecinde elde edilir.

Merkantilizm (XVI-XVII. Yy.)… Dış ticaret maliyetin üstünde bir artı değerin elde edilebileceği bir sahadır. Bu nedenle koloni ticaretinin devlet koruması altında yapılması ve ticaretin böylelikle güvenceye alınması önemlidir.

Mutlak Üstünlük Teorisi (Theory Of Absolute Advantages) Teori Adam Smith’in 1776 yılında yayınlanan “Ulusların Zenginliği” isimli eserinde ortaya atılmıştır. Adam Smith (1723-1790) 37

Mutlak Üstünlük Teorisi (Theory Of Absolute Advantages) Temel sav, uluslararası ticaretin yönünü, miktarını ve bileşenlerini hükümetin kontrol etmemeli, Pazar koşulları zorlamalıdır.

Mutlak Üstünlük Teorisi… Serbest piyasa koşullarında her ulus hızlı ve verimli olarak üretebildiği bir üründe uzmanlaşmalıdır. Üretilen malın bir kısmı, başka bir yerde daha hızlı ve verimli üretilen malı satın almak için kullanılmalıdır.

Bir işçinin bir günde üretebildiği mallar Mutlak Üstünlük Teorisi… Bir işçinin bir günde üretebildiği mallar A Malı B Malı Amerika 50 Birim veya 30 Birim Almanya 20 Birim veya 80 Birim Hiçbir malı diğerlerine göre hızlı ve verimli üretemeyen geri kalmış veya gelişmekte olan ülkeler ne yapacak????

Mukayeseli Üstünlükler Teorisi… Teori David Ricardo’nun 1819 yılında yayınladığı “Siyasal İktisadın ve Vergilendirmenin İlkeleri” kitabında ortaya atılmıştır. David Ricardo (1772-1823) 41

Mukayeseli Üstünlükler Teorisi… Bir ülke her iki malın üretiminde de mutlak üstünlüğe sahip değilse, uluslararası ticaretten yarar sağlayabilir.

Mukayeseli Üstünlükler Teorisi… Dayandığı varsayımlar; U/A ticaret iki ülke arasında yapılır. Ticarete sadece iki mal konu olur. Nakliye, sigorta gibi maliyetler yoktur. Ticaret takas yoluyla olmaktadır. Üretim faktörleri ülke içinde hareketli, ülkeler arasında hareketli değildir. Maliyetler, emek maliyeti bakımından üretim miktarına bağlı olup sabittir. Teknoloji, faktör arzları ve işgücü yeteneği veri kabul edilmiştir. Ekonomi tam kullanımdadır.

Mukayeseli Üstünlükler Teorisi… Her iki malda da İngiltere mutlak üstünlüğe sahiptir. İngiltere’nin buğday üretimindeki üstünlüğü 1,5 kat, şarap üretimindeki üstünlüğü 2 kattır. İngiltere şarap, Portekiz buğday üretiminde uzmanlaşmaya gitmelidir.

Mukayeseli Üstünlükler Teorisi… Mukayeseli Üstünlükler Teorisine göre ülkeler arası karlı dış ticaret için zorunlu koşul; bu ülkelerde iç üretim maliyetlerinin birbirlerinden farklı olmasıdır. İngiltere için iç fiyatlar 1 birim buğday iki birim şarap* Portekiz için 1 birim buğday* 1,5 birim şaraptır.

Ricardo Modelinin Eksikleri… Emek değer teorisine dayanması Ülkeler arasındaki işgücü verimindeki farklılığın nedenlerini açıklamaması İşgücü ülke içinde tam hareketli, ülkeler arasında tam hareketsiz olması Ricardo teorisi bir arz teorisidir. Sabit maliyetlere ve tam uzmanlaşmaya dayanması Statik bir model olması

Faktör Donanımı Teorisi… Karşılaştırmalı üstünlükler teorisi uluslararası emek verimliliğindeki farklılıkların nedeni üzerinde durmamaktadır. Bu açık, Eli Heckscher’in, 1919 yılında yayınlanan “faktör oranları teorisi” makalesi Bertil Ohlin’in 1933 yılında yayınlanan “Bölgelerarası Ticaret ve Uluslar arası Ticaret” adlı kitabı ile giderilmiştir. Faktör Donanımı Teorisi bu nedenle Heckscher-Ohlin Teorisi olarak da adlandırılmaktadır.

Faktör Donanımı Teorisi… Ülkeler arası farklı göreceli maliyetlerin gerisinde yatan temel neden üretim faktörlerinin ülkeler arasında farklı dağılmasıdır.

Faktör Donanımı Teorisi… Teorinin ana düşüncesi: Bir ülke hangi üretim faktörüne zengin olarak sahipse, üretimi o faktörü yoğun biçimde gerektiren mallarda karşılaştırmalı üstünlüğe sahiptir.

Faktör Donanımı Teorisi… Bir ülke en fazla sahip olduğu üretim faktörünü göreceli olarak yoğun bir biçimde kullanan mallar için ihraç, en az sahip olduğu üretim faktörü ile üretilen malları ithal ederse dış ticarette başarı sağlayacaktır. .

Leontief Paradoksu… Faktör donatımı teorisi uzun bir süre malları faktör bileşimlerine ayıracak bir teknik bilinmediği için test edilememiştir. Leontief, 1930’lu yıllarda “girdi-çıktı” (input-output) tablosu denilen tekniği geliştirmiş ve malları emek-sermaye bileşimlerine ayırmıştır. Leontief, Amerika’nın tüm dış dünya ile olan ticaretini ele almış, ihracat ve ithalatta bir milyon dolar değerinde “temsili mal balyaları” oluşturmuştur. Mal balyaları, bileşimi ihracat ve ithalatta aynı olan mal bileşimlerini gösterir.

Leontief Paradoksu… Yapılan çalışma sonucunda Amerika emek-yoğun mallar ihraç edip, sermaye-yoğun mallar ithal eden bir ülke olarak çıkmıştır. Beklenenin aksine çıkan bu duruma Leontief Paradoksu denilmiştir.

Leontief Paradoksu… Leontief, çelişkinin nedenini şöyle açıklar: Amerikan toplumunun üstün girişimcilik, yöneticilik, eğitim gibi özellikleri nedeniyle, Amerikan işçileri dünyanın diğer ülkelerindeki işçilere göre üstün niteliktedir. Aynı sermaye araçları ile çalışmış olsalar bile verimlilikleri yüksektir. Bir Amerikan işçisi, üç yabancı işçiye bedeldir. Bu nedenle Amerika’nın emek stokunu bulmak için mevcut stoku üç ile çarpmak gerekir.

Dış ticaret kuramlarına teknoloji boyutu eklenmiştir. Leontief Paradoksu… Dış ticaret kuramlarına teknoloji boyutu eklenmiştir.

Benzer Talep Yapıları Teorisi… Staffan Burstein Linder, uluslararası ticaretin gelir düzeyleri benzer ülkeler arasında gelişeceğini ileri sürmüştür.

Benzer Talep Yapıları Teorisi… Bir ülkenin talep yapısı gelir düzeyine göre şekilleneceği varsayılırsa ticaret benzer talep yapılarının bir fonksiyonu olarak ortaya çıkacaktır.

Benzer Talep Yapıları Teorisi… Dünya ticaretinin % 65-75’i gelişmiş sanayileşmiş ülkeler arasında yapılmaktadır.

Ürün Hayat Eğrisi Teorisi… Teorinin dayandığı ilkeler; Teknik yenilikler ve faydalı ürünler üretmek için büyük ölçekli sermaye ve kalifiye işçiler gereklidir. Ürün ticarileştikçe olgunlaşmanın 3 aşamasından geçmektedir. Bunun nedeni üretim sürecinin standartlaşması ve üretimde emek yoğunluğunun düşmesi mukayeseli üstünlük ile ihracatın ülkeler arasındaki değişimidir.

Ürün Hayat Eğrisi Teorisi… Ürün yaşam evreleri; Yenilik evresi (Yüksek kalifiye işçilik) Gelişme evresi (Ürün kitle üretime hazır hale gelmiştir. Sermaye ihtiyacı artmış, emek ihtiyacı azalmıştır.) Olgunlaşma - Standartlaşma evresi ( Üretimde nitelikli emek ihtiyacı kalmamış, üretim basitleşmiş, rekabet artmış, sektördeki firma sayısı azalma eğilimine girmiştir.

Ürün Hayat Eğrisi Teorisi… Olgunlaşma evresindeki yüksek rekabetin maliyetleri düşürme konusundaki baskısı nedeniyle standartlaşmış ürünün tamamının veya bir kısmının düşük emek maliyetli ülkelerde yapılması gündeme gelmektedir.

Ölçek Ekonomileri (Paul Krugman)… Bazı malların ortalama üretim maliyetleri, üretim ölçeğine veya üretim hacmine bağlıdır.

Monopolcü Rekabet Teorisi… Aynı malın değişik türlerinin neden hem ihraç hem de ithal edildiğini açıklamaktadır.

Monopolcü Rekabet Teorisi… Teoriye göre, bir ülke dış ticarete açılınca onun hangi sektörlerde uzmanlaşacağı veya endüstriler arası nitelikteki ticaretini, mukayeseli üstünlüklerin yapısı belirler. Ölçek ekonomisinin özelliği dolayısıyla uzmanlaşmaya gidilen sanayi dallarında yalnızca belirli mal türleri üretilir ve bunlar ihraç edilerek dışarıdan değişik türler sağlanır.

Monopolcü Rekabet Teorisi… Dünyada ülkeler hem endüstrilerarası, hem de endüstri içi mallar alanında ticaret yaparlar. Ülkeler faktör donanımları bakımından ülkeler ne derece birbirlerine benzerlerse aralarındaki ticaretin önemli bir kısmı endüstri içi olur.

Uluslararası Rekabet Edebilme Avantajı… Uluslararası rekabetin modeli endüstriden endüstriye değişir. Her ulusun endüstrisi ayrı olmasına rağmen rekabet ülkeden ülkeyedir. Tüm önemli rakipler global endüstrilerde Dünya çapında yarışmaktadırlar.

Uluslararası Rekabet Edebilme Avantajı Faktörleri… Porter’e göre bir ulusun rekabet edebilme gücü, endüstrisinin kapasitesine ve yeniliklerine bağlıdır.

Uluslararası Rekabet Edebilme Avantajı Faktörleri… Ulusal rekabet avantajını belirleyecek 4 faktör (Porter Elması); Üretim faktörlerinin durumu Talep durumu Üretim İlişkili ve destekleyici endüstriler Firma stratejisi, yapısı ve rekabet