KATILIM BANKACILIĞI ve ÖDEME SİSTEMLERİ Veysel Alada Hazine Operasyonları TL ve Menkul Kıymetler KUVEYT TÜRK KATILIM BANKASI A.Ş. Nisan, 2017

Katılım Bankası; faizsiz bankacılık ilkesine dayalı olarak kurulmuş, faizsiz şekilde her türlü bankacılık işlemlerini yerine getiren, ortaklık ve kiralama yöntemi ile fon veren bir banka türüdür.

KATILIM BANKALARI Bankacılık sisteminde alternatif değil, sistemi tamamlayıcı bankalardır. Mevduat Bankaları ile Kalkınma ve Yatırım Bankaları yanında üçüncü tarz bir bankacılıktır. Katılım bankaları, faiz hassasiyeti olan insanlar için tasarruflarını ülke ekonomisine katacak ve finansman arayışına girdiklerinde onlara faizsiz yoldan destek olacak kurumlardır. Fonksiyonel olarak mevduat bankalarına benzemekle birlikte, fon toplama ve kullandırma yöntemleri farklıdır.

DÜNYA VE TÜRKİYE’ DEKİ KATILIM BANKACILIĞI DÜNYA’DA FAİZSİZ BANKACILIĞIN GELİŞİMİ TÜRKİYE’DE FAİZSİZ BANKACILIĞIN GELİŞİMİ 20-Sep-18

DÜNYA’DA FAİZSİZ BANKACILIĞIN GELİŞİMİ Türkiye’de Katılım bankacılığı olarak tanımlanan bankacılık türü, Dünya’da «Islamic Banking» ya da «Interest-Free Banking» diye bilinmektedir. Dünya’da İslami Bankacılık 1963 yılında Mısır’da Mit Ghamr Kasabasında başlamıştır. Faizsiz Bankacılık standartlarını belirleyen, denetleyen ve gelişimine katkıda bulunan uluslararası kuruluşlar oluşmaya başladı. IDB (1975), AAOIFI(1990), IFSB(2002), vb.

ÜLKELERE GÖRE FAİZSİZ BANKACILIĞIN TOPLAM BANKACILIK SEKTÖRÜ İÇİNDEKİ PAYI Şekil 1: Ülke bazlı Toplam Bankacılık Sektöründeki Faizssiz Bankacılık Payı

DÜNYA FAİZSİZ BANKACILIK SEKTÖRÜNDE TÜRKİYE’NİN PAYI

TÜRKİYE’DE FAİZSİZ BANKACILIĞIN GELİŞİMİ Türkiye’ de ilk olarak 1983 yılında 83/7506 sayılı kanun hükmünde kararname ile «Özel Finans Kurumu» adıyla yasal faaliyetlerine izin verildi. 1983-1990 yılları arasında Albaraka, Faisal Finans ve Kuveyt Türk kuruldu. 1999 yılında, 4491 sayılı kanun ile ÖFK’lar 4389 sayılı Bankalar Kanunu kapsamına dahil edildi. 2005 yılında, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu ile ‘Özel Finans Kurum’larının adı ‘Katılım Bankası’ olarak değiştirildi. 2006 yılında, Türkiye Katılım Bankaları Birliği (TKBB) kuruldu.

FAİZSİZ FİNANS SİSTEMİ PRENSİPLERİ Sosyal adaletin gözetilmesi Faizin yasaklanması (Ticaret Esası) Paraya sadece değişim aracı olarak bakılması Riskin paylaşılması Belirsizlikten kaçınma Sözleşme kurallarına uyulması Dine uygun olmayan faaliyetlerin finanse edilmemesi

KATILIM BANKALARININ FON TOPLAMA YÖNTEMLERİ ÖZEL CARİ HESAPLAR Vadesizdir, İstenildiğinde çekilebilir veya ekleme yapılabilir. Herhangi bir kâr veya zarar sonucu doğurmayan hesaplardır. KATILMA HESAPLARI Vadeli hesaplardır, kâr veya zarara katılım vardır. Vadesinden önce para çekilebilir, vade bozulmaz. Ortaklık söz konusudur. Önceden belirlenmiş bir getiri ödenmez. Ödenecek getiri vade sonunda belli olur. Anapara garantisi verilemez. Sermaye- emek (mudaraba) yapısı üzerine kuruludur.

KATILIM BANKALARI FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERİ Kurumsal ve Bireysel Finansman Desteği Murabaha Finansal Kiralama Leasing Emek ve Sermaye Ortaklığı Mudaraba Sermaye Ortaklığı Müşareke

KATILIM BANKALARINDA BİREYSEL VE KURUMSAL FİNANSMAN DESTEĞİ MEKANİZMASI (MURABAHA) Murabaha: Peşin alış, vadeli satış Teorik temelde, imzalanan sözleşme alım-satım sözleşmesidir. Mal veya hizmetin alınıp satılabilir olması gerekir. İçki, kumar, sigara, domuz eti, kumarhane malzemeleri, sadece haram işler için kullanılan ürünler vs. murabaha konusu mal olamaz. Ayrıca, harç, ceza, vergi, vize ücreti, borç vb. de murabaha konusu olamaz. Alım-Satım işleminin gerçek bir işlem olması gereklidir. Satıcı ile nihai alıcı arasında herhangi bir satış sözleşmesi yapılmamış olması gerekir.

KATILIM BANKALARINDA BİREYSEL VE KURUMSAL FİNANSMAN DESTEĞİ MEKANİZMASI (MURABAHA)

KATILIM BANKALARINDA BİREYSEL VE KURUMSAL FİNANSMAN DESTEĞİ MEKANİZMASI (MURABAHA)

FİNANSAL KİRALAMA (Leasing- İcara) Leasing (finansal kiralama), bir yatırım malının mülkiyeti leasing şirketinde veya katılım bankasında kalarak belirlenen kiralar karşılığında kullanım hakkının kiracıya verilmesi ve sözleşmede belirtilen sözleşme süresi sonunda mülkiyetinin kiracıya geçmesini sağlayan bir finansman yöntemidir.

FİNANSAL KİRALAMA (Leasing- İcara)

KÂR-ZARAR ORTAKLIĞI YATIRIMI (Profit Sharing Agreement) MUDARABA Mudaraba (Ar. mudârabe; İng. mudaraba), darb kökünden gelen Arapça bir kelime olup “bir yandan sermaye, öte yandan emek konularak kurulan ortaklık” anlamına gelmektedir.

MUDARABA Mudaraba Ortaklığın Mantığı: Elinde büyük sermayesi bulunmasına rağmen ticari bilgi ve deneyimden yoksun kişilerin; ticari liyakate sahip olan fakat elinde yeterli sermayesi bulunmayan kişilerle bir araya gelerek oluşturdukları bir çeşit ticari örgütlenme sistemidir. Not: Verilen sermayeye göre oransal veya maktu (miktarı belirli) bir kârı önceden taahhüt etmek mümkün değildir.

MÜŞARAKA Müşaraka (Ar. müşârake; İng. musharaka), ortaklık demektir. Hem sermayede hem de yönetimde ortaklığı öngören bir faaliyet türüdür. Kâr-zarar taraflar arasında katkıda bulundukları orana göre paylaştırılır.

MUŞARAKA

KATILIM BANKALARININ GELİŞİMİ AKTİFLER TOPLANAN FONLAR KULLANDIRILAN FONLAR ÖZKAYNAKLAR ŞUBE VE PERSONEL

AKTİF GELİŞİMİ (%) 20-Sep-18

TOPLANAN FON GELİŞİMİ (%)

KULLANDIRILAN FON GELİŞİMİ (%)

ÖZKAYNAK GELİŞİMİ (%) 20-Sep-18

ŞUBE VE PERSONEL GELİŞİMİ

TCMB AÇIK PİYASA İŞLEMLERİNDE KATILIM BANKALARI SUKUK TCMB’NİN KATILIM BANKALARI LİKİDİTE YÖNETİMİ KAPSAMINDA ALDIĞI AKSİYONLAR APİ İŞLEMLERİ APİ SÖZLEŞMELERİNDE KATILIM BANKALARI İÇİN YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

SUKUK (Kira Sertifikası) Varlık senedi veya menkul kıymetleştirilmiş varlık şeklinde de isimlendirilen sukuklar, diğer senetlerden farklı olarak varlığa dayanmak zorundadır. En basit şekliyle sukuk bir varlığa sahip olmayı veya ondan yararlanma hakkını göstermektedir. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Türkiye’de Kira Sertifikaları ile ilgili ilk Tebliği 1 Nisan 2010 tarihinde yayımladı. İkinci tebliği ise daha geniş kapsamlı olarak 2013’te yayımlandı. Tahvil ve bono gibi borç senedi değillerdir. Nakit akışı hakkı yanında mülkiyet hakkı söz konusunudur. Katılım bankaları, Hazine Müsteşarlığı veya özel sektör tarafından ihraç edilen kira sertifikaları ihalelerine girip, aktiflerine kira sertifikası alabilmekte aynı zamanda kendileri sukuk ihraç edebilmektedirler. İhraç edilen kira sertifikaları BİST’de list edildikten sonra, Borsa İstanbul Borçlanma Araçları Piyasasında alınıp satılabilmektedir.

TCMB’NİN KATILIM BANKALARI LİKİDİTE YÖNETİMİNDE ALDIĞI AKSİYONLARIN TARİHÇESİ TCMB’nin Uluslararası İslami Likidite Kurumu (IILM) kuruluşunda yer alması Ekim 2010 TCMB Likidite imkanlarına katılım bankalarının üyeliği Mayıs 2011 Hazine tarafından çıkarılan kira sertifikalarının teminata kabulü Ekim 2012 Katılım bankacılığı prensiplerine uyum amacıyla TCMB Açık Piyasa İşlemlerinde değişikliklerin yapılması Mayıs 2013 Hazine kira sertifikaları karşılığında TCMB marjinal borç verme oranında repo imkanı sağlanması Aralık 2013 IILM sukuklarının teminata kabulü Ekim 2014 Teminatların discount/kesinti oranlarında indirim ve kolaylıklar Ağustos 2015 TL cinsi Devlet İç Borçlanma Senetlerinin (DİBS) zorunlu karşılıklar içindeki minimum payının teminat havuzunda %50’den %30’a indirilmesi. Ocak 2016 Repo ile geç likidite imkanı sağlanması Mayıs 2016 Kaynak: Participation Finance Country Report Nov. 2016

TCMB APİ İŞLEMLERİ TCMB’nin APİ işlemlerine Katılım Bankalarını da dahil etmesiyle birlikte Katılım bankaları likiditelerini yönetecekleri güvenli bir kanala kavuşmuş oldular. Likidite yönetimi probleminin büyük ölçüde aşılması ile Katılım Bankalarının aktif-pasif yönetimi kolaylaşmıştır.

TCMB APİ İŞLEMLERİ UYGULAMA TALİMATINDA KATILIM BANKALARI İÇİN YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER Katılım bankaları için hazırlanan "Ek Çerçeve Sözleşmesi’’ faizsiz bankacılığın çalışma ilkelerine göre hazırlanmıştır. Sözleşmedeki tüm faiz ibareleri kaldırılmıştır. Katılım Bankaları bu sözleşme doğrultusunda elindeki kira sertifikalarını Merkez Bankasına spot olarak satıp fon temin edecek, belli bir vadede (1 hafta ) ise TCMB’ye belli bir fiyattan alım taahhüdü verecektir. Taraflardan birine serbestlik hakkı verilerek vade sonundaki geri alım işleminden istendiği vakit cayabilme hakkı sözleşmelere eklenmiştir. Buradaki serbestlik hakkı TCMB’ye aittir.

GENEL DEĞERLENDİRME Katılım Bankaları bankacılık sisteminin tamamlayıcıları olup, çeşitli sebeplerle sistem dışı kalmış atıl fonları, sisteme kazandırmışlardır. Bu bankalar fon kullanan sanayici ve iş adamlarına alternatif finansman imkanı sağlamışlardır. Varlık üzerine / üretime dayalı bir bankacılık.

GENEL DEĞERLENDİRME Kâr ve zarara katılma yöntemi sabit oranlı yükümlülüğe nazaran katılım bankalarına rahatlık sağlayarak krizlerin aşılmasına yardımcı olmuştur. Katılım Bankalarının çalışma prensipleri gereğince fonların mutlaka bir proje, emtia veya irrasyonel davranışları önlemektedir. Ayrıca, Katılım Bankaları bütün finansman sağlama işlemlerini prensipleri gereğince faturaya veya bir belgeye dayandırdıkları için kayıt dışı ile mücadele konusunda devlete yardımcı olmaktadırlar.

ÖZET Sadece faizsizlik özelliği olan bir bankacılık türü değil, Katılım Bankacılığı; Sadece faizsizlik özelliği olan bir bankacılık türü değil, bilançonun pasifindeki yükümlülüklerin riskini azaltıcı, aktifindeki kredilerin emniyetini ve dolayısıyla aktif kalitesini arttırıcı özelliği olan bir bankacılıktır.

KUVEYT TÜRK KATILIM BANKASI A.Ş. TEŞEKKÜRLER Veysel Alada KUVEYT TÜRK KATILIM BANKASI A.Ş.