Bilişim Teknolojilerinin Temelleri Chapter 1: Computer, Internet, Web, and E-Mail Basics Chapter 4: File Management, Virus Protection, and Backup 1 1 1 1

Bölüm 3: Yazılım Alt Bölüm A Alt Bölüm B Alt Bölüm C Alt Bölüm D Yazılım Temelleri Alt Bölüm B İşletim Sistemleri Alt Bölüm C Uygulama Yazılımları Alt Bölüm D Yazılım Kurulumu ve Copyright

Bölüm 3 Bilgisayar Yazılımları Alt Bölüm A: Yazılımın Temelleri 2

Yazılım Nedir? Bir bilgisayara yaptırılmak istenen belirli bir görev için gerekli komutları ve veriyi içeren bilgisayar programlarıdır. 4

Bir yazılım ürünü içindekiler Yazılım aşağıdakileri içerir Bir bilgisayar programı, bilgisayara yaptırılmak istenen komutlar Çalışır dosyalar (Executable files) Destek modülleri Veri Dosyaları 5

Bilgisayar Yazılımını Kim yazar? Bilgisayar programcıları yazılım için gerekli kodları yazar. Yazılım Yayıncıları yazılımın paketlemesini, pazarlamasını ve dağıtımını yapar. Page 118 6

Yazılım nasıl yazılır? Çoğu yazılım çalışacakları çevre için yazılır Programcılar çevredeki her bir öğe için özellikler (properties) tanımlar Yükseklik İsim Üzerine tıklandığında ne olacak Bilgisayar dili (Computer language) programcıya yazılımı üretmesi için gerekli araçları sağlar Kaynak kocu Yüksek seviyeli diller 7

Yazılım nasıl yazılır? 8

Komutların makina diline çevrilmesi Compiler bütün program komutlarını tek bir dosyaya çevirir Çevrim sonucu ortaya çıkan dosya obje kode olarak adlandırılan makina dilidir. 9

Komutların makina diline çevrilmesi Compiler’a alternatif olarak kullanılan interpreter, program çalışırken her bir komut makina diline çevrilir. Figure 3-7 10

Yazılım Nasıl Çalışır? Page 120 11

Yazılımların Sınıflandırılması Bir yazılım Uygulama veya Sistem yazılımı olarak adlandırılır Uygulama Yazılımı bir amacı gerçekleştirmek için tasarlanmıştır. Sistem Yazılımı bilgisayara temel işletim fonksiyonlarını yerine getirmesi için kullanılan yazılımdır İşletim sistemleri, sürücüler, sistem kaynakları 12

Bölüm 3 Bilgisayar Yazılımları Alt Bölüm B: İşletim Sistemleri 13

İşletim Sistemi Ne Yapar? Bir bilgisayarda olan her türlü etkinliği kontrol eden yazılımdır Microsoft Windows XP, Mac OS, Linux, UNIX Uygulama yazılımlarıyla etkileşir ve kontrol eder 14

İşletim Sistemi Nasıl Çalışır? 2. Kelime/İşlem yazılımı işletim sistemine bir belge yazdırılacağının sinyalini verir 1. Kullanıcı bir belge için “Yazdır” komutunu kelime işlem uygulama yazılımına verir. 3. İşletim sistemi belge dosyasının verisini yazıcı sürücüsü programıyla yazıcıya gönderir 4. Yazıcı sürücüsü, belgeyi yazarken yazıcıyı kontrol eder 15

İşletim Sisteminin Görevleri Bütün dosyaların isimlerini ve yerlerini bilir Yeni dosyalar için depolama ünitelerindeki boş yerleri bulur Giriş-Çıkış cihazlarının doğru şekilde çalışmasını koordine eder 17

İşletim Sistemi ve Kullanıcı Kullanıcı Arayüzü (User interface) bilgisayar ve insan etkileşimini sağlayan donanım ve yazılımın birleşimidir. Graphical user interface (GUI) Command-line user interface 19

Kullanıcının İşletim Sistemi ile Etkileşimi Tipik olarak kullanıcı aşağıdaki işlemlerde işletim sistemi ile etkileşir Programları çalıştırırken Dosyaları yönetirken Yardım menülerini kullanırken Kullanıcı arayüzünü özelleştirirken Ekipmanın çalışma ayarlarını yaparken 21

İşletim sistemi sınıflandırması Tek kullanıcılı işletim sistemi Çok kullanıcılı işletim sistemi Ağ işletim sistemi Çok görevli işletim sistemi Masaüstü işletim sistemi 22

Mac OS ve Windows XP Mac OS grafik tabanlı arayüzün ilk örneğidir. Her ikiside pencere, buton, ve ikon araçlarına sahiptir. 23

Mac OS ve Windows XP 24

DOS Nedir? Bir çok insanın ilk defa kullandığı işletim sistemidir. Komut tabanlıdır DOS (Disk Operating System) Microsoft tarafından geliştirildi 27

Chapter 3 Bilgisayar Yazılımı Alt Bölüm C: Uygulama Yazılımı 29

Belge Hazırlama Yazılımları Kelime İşlem Yazılımı Masaüstü Yayıncılık Yazılımı Web Tasarımı Yazılımı 30

Kelime/İşlem Yazılımı 31

Belge Biçimlendirme Biçimlendirme (format) bir belgedeki tüm elemanların düzenlenmesi anlamına gelir, bu elemanlar nelerdir? Yazı Tipi (Font) Yazı Büyüklüğü (Point size) Paragraf stili Paragraf ayarlaması Satır aralığı (Line spacing) Belge Stili (Style) 32

Belge Biçimlendirme 33

Belge Biçimlendirme Sayfa Düzeni (Page Layout) her bir elemanın fiziksel olarak sayfadaki yerini ayarlar Üstnotlar ve dipnotlar Sayfa numaraları Grafik elemanları Tablolar 34

Belge Yazılımının Verimliliği Yükselten Fonksiyonları Posta Birleştirme (Mail Merge) – kişiselleştirilmiş seri üretim mektup üretim fonksiyonu. Otomatik olarak İçindekiler ve İndeks üretmek Otomatik olarak dipnotları numaralandırmak ve yerleştirmek Belge şablonları hazırlamak Bir belgeyi HTML formatına çevirmek 36

Tablolama Yazılımı Tablolama (Spreadsheet) – bir durumun sayısal olarak gösterilmesi, örnek olarak not defteri Tablolama Yazılımını kullanmak için, tablo hücrelerine numaralar ve bu numaraları manipüle etmek için fonksiyonlar kullanılır. 37

Tablolama Yazılımı Öğeleri Çalışma Sayfası (Worksheets) Program açıldığında görülen tablo Satır ve Sutünlardan oluşur Hücre (Cell) – satır ve sutünların kesişimi Bir Hücre aşağıdakiler içerir Sayılar - Değerler Etiketler Formüller (Hesaplama için) 38

Tablolama Yazılımı Öğeleri 39

Tablolama Yazılımı Hücre referansı – her bir hücreye ait adres A1 = sutün A, satır 1 Tablolar biçimlendirilebilir Yazı, sayı ve formülleri değiştirerek Satır ve sutün ekleyerek Satır ve sutün silerek Formüller oluşturulabilir Hücre adresi Matematik işlemleri Sayılar 40

Tablo değiştirildiğinde ne olur? Otomatik tekrar hesaplama – Herhangi bir hücredeki değer değiştiğinde formülleri tekrar hesaplar Göreceli adresleme – hücre adresi Mutlak adresleme – satır ve sutün eklensede değişmez 42

Tablolamadan başka hesaplama yazılımları İstatistik yazılımları (SPSS, SAS) Matematik Modelleme yazılımları Para yönetim yazılımları Muhasebe yazılımları 44

Veritabanı Yazılımları Veritabanı (Database) yazılımları veritabanına girilen verilerin bulunması organize edilmesi ve raporlandırılmasını sağlayan yazılımdır 45

Veritabanı Yazılımları 46

Veritabanı Yazılımları Page 143 47

Grafik ve Resim Düzenleme Yazılımları Grafik – bilgisayar ekranında görülen her türlü resim, çizim, foto, imaj ve ikondur Grafik Yazılımları Paint yazılımı Foto düzenleme yazılımı Çizim yazılımı 3-D grafik yazılımı 51

Sunu Hazırlama Programı PowerPoint 52

Müzik Yazılımı Ses Düzenleme Yazılımı (Audio Editing Software) müzik ve ses düzenleme ile ilgili yazılımları yapar Kulak eğitimi yazılımı Ses kodlama yazılımı 53

Müzik Yazılımı 54

Video Düzenleme Yazılımı Video düzenlemek için araçlar sağlar Video parçalarını birleştirmek İstenmeyen bölümleri kesmek Görsel efekt eklemek Görüntüye ses eklemek 55

Yazılım Suit Bir çok yazılımın paket halinde bir araya getirilmesi Microsoft Office Star Office Open Office WordPerfect Office 56

Eğitim Yazılımları Eğitim Yazılımları kullanıcıya yeni bilgi ve becerileri öğrenmesini ve pratik yapmasını sağlar Dil Eğitimi Matematik öğretimi Fizik öğretimi Pilot Simülasyonları Test yazılımları 57

Oyun Yazılımları Bilgisayar Oyunları Role-playing Action Macera Bulmaca Simulasyon Spor Strateji 60

Bölüm 3 Bilgisayar Yazılımları Alt Bölüm D: Yazılım Kurulumu ve Copyright 62

Yazılım Kurulumu Yeni bir yazılımı yüklemek için gerekli dosyalar program ve verileri içerir Genellikle CD veya DVD ler ile dağıtılır 63

Yazılım Kurulumu Sistem gereklilikleri (System requirements) bir yazılım ürününün doğru şekilde çalışması için gerekli minimum işletim sistemi ve donanım özelliklerini gösterir 64

Yazılım Kurulumu Yazılım kurulurken (install) yazılımın dosyaları bilgisayarda doğru klasörlere yerleştirilir. Sırasıyla aşağıdaki işlemler olur Dosyaları CD den hard diske kopyalar Dosyaları açar Bilgisayar kaynaklarını analiz eder Bilgisayar donanımını ve çevresel cihazları kontrol eder Sistem dosyalarını kontrol eder Gerekiyorsa sistem dosyalarını günceller 65

Yazılım Kurulumu Bazen dosyalar sıkıştırılmıştır (zipped) ve kurulurken açılmaları (unzipped) gerekir Diğer Tipler Kendinden çalışan kurulum dosyası Kendinden açılır sıkıştırılmış dosya 67

Yazılım Güncellemesi Zamanla meydana gelen güvenlik açıklarını kapatmak Mevcut versiyondaki hataları düzeltmek İnternet üzerinden veya yayıncının dağıttığı CD ile Yazılım yamaları (Software patches) Servis paketleri (Service packs) 68

Yazılım Kaldırılması Yazılım kaldırması (uninstall) kurulu yazılımı kaldırır 69

Yazılım Copyright’ı Copyright yasal bir koruma metodudur Satın alan yazılımı bir bilgisayara kurma hakkına sahiptir Satın alan yedekleme hakkına sahiptir Satın alan yazılımın belli bölümlerini eğitim veya gözden geçirmek için dağıtım hakkına sahiptir Çoğu yazılım kurulmadan önce Copyright notu (copyright notice) gösterir 70

Yazılım Lisansları Yazılım Lisansı (software license) kullanıcının yazılımı nasıl kullanabileceğini gösteren yasal bir sözleşmedir. Yazılımın kutusu açıldıktan sonra yazılım lisansının kuralları geçerlidir. 71

Yazılım Lisansı Bir kurulum sözleşmesi (installation agreement) yazılım kurulurken en başta gösterilir 72

Tüm Yazılım Lisansları Aynı mıdır? Ticari Yazılım (Commercial software) Paylaşım Yazılım (Shareware) Ücretsiz Yazılım (Freeware) Açık Kaynak Yazılım (Open source software) Genel Alan Yazılım (Public domain software) 73