BASKI ÖNCESİ TEKNİKLER HAZIRLAYAN Öğr. Gör. Niyazi KANSU

Masaüstü yayıncılık programlarını kullanarak bir tasarım yaparken, çalışmalar sayfalar halinde yapılır. Tasarım tamamlanıp, prova çıkış alındıktan ve müşteri basılabilir onayı verdikten sonra çalışmanın montajı yapılır. Matbaanın çalışma sistemine göre, montajı yapılmış işin ya film çıktısı yada ctp kalıbı alınır.

MONTAJ Montaj; sayfaların baskı yapılacak kağıt üzerine sığacak şekilde bilgisayar ekranında veya ışıklı masada bir araya getirilmesine denir. Kitap, dergi, broşür gibi çok sayfalı çalışmaların montajı formalar halinde yapılır. Davetiye, kartvizit, el ilanı gibi ebadı küçük parçalı işlerin montajları ise baskı yapacak makinanın ve kağıdın ebadına göre çoğaltılarak montajlanır. Kitap forma montajı 50x70 cm. Davetiye montajı 35x50 cm

Montaj, “manuel montaj” ve “bilgisayarlı montaj” olmak üzere iki yöntemle yapılır. Manuel montaj: Tek renk ve tire şeklinde resimsiz roman gibi kitap sayfalarından aydingere ters çıktı alınarak, ışıklı masa üzerinde, monaj planına uygun olarak, astrolon üzerine yapıştırma işlemidir. Aydıngere alınmasının sebebi filmden çok daha ucuza olmasıdır. Bilgisayarlı montaj: Tramlı ve renkli çalışmaların bilgisayarda, özel montaj programları veya sayfa düzenleme programları kullanılarak sayfaların, traseye göre biraraya yerleştirilmesidir. Trase Montaj

Montajda sayfa dağılımı 1. Forma ön yüzü 1. Forma arka yüzü

Montaj yapılırken dikkat edilmesi gereken hususlar Baskı yapılacak makinanın ebadı: Montajı yapabilmek için makinanın mak. ve min. baskı yapabileceği ebatların bilinmesi gerekir. 52x74 cm Tabaka Ofsetin, basabileceği en büyük ebat 50x70 cm iken, basabileceği en küçük kağıt ebadı 21x28 cm’dir. Web ofsetlerde ise silindir çevresi ve kağıt genişliği olarak ifade edilir. Kağıt genişliği 96,5 cm x kesim 63 cm. veya kağıt genişliği 96,5 cm x kesim 57,8 cm. gibi. Web silindir ölçüleri

Kağıt ebadı: Çalışma tasarlanırken standart kağıttan fire vermeyecek şekilde ayarlanmalıdır. Montajda da safyalar kağıda firesiz veya en az fire olacak şekilde yerleştirilir. Standart kağıt ebatları

Cilt durumu: Montajdan önce, baskısı yapılacak işin hangi ciltleme tekniğinin (İplik dikişli, tutkallı, spiralli cilt) kullanılacağı bilinmeli ve kitabın özelliklede sırt traş payları buna göre verilmelidir. Kağıdın cinsi: Bazı kağıtların ön ve arkası aynı (kitap kağıtları, 1. hamur kağıtlar, kuşe kağıtlar gibi) bazı kağıtların farklı olabilir (bristol kartonlar, krome kartonlar gibi. Kağıdın cinsi montaj şeklini (düz veya revoltalı) belirleyen unsurdur. İki yüzü farklı olan kağıtlara revoltalı montaj yapılamaz.

Kağıdın gramajı: Baskının yapılacağı kağıdın gramajı kağıdın kaç kere katlanabileceğini belirler. Her gramaj için önerilen kırım sayısı vardır. Önerilenden fazla sayıda katlamaya çalışmak, kağıtta deformasyona ve çarpık katlamalara neden olur. Örneğin; 80 gr/m2’ye kadar olan kağıtlar 4 kırım yapılabilir. 90-135 gr/m2 kağıtlar 3 kırım, 170 gr/m2 kağıtlar ise 2 kırım yapmaya müsaittir. Baskısı yapılacak kitap veya derginin sayfa sayısı: İşin sayfa sayısı, montajın kaç forma halinde yapılacağının bulunması için gereklidir. Forma: Çok sayfalı kitap, dergi türü çalışmalar forma düzeninde montajı yapılır ve bu düzende basılır. 16 sayfalık her bölüme “bir forma” denir. Forma bir tabaka kağıdın üç kez katlanmasıyla oluşur. 8 sayfaya “yarım forma”, 4 sayfaya “çeyrek forma” denir.

Çevirme şekillerine göre montaj çeşitleri Ön ve arka yüz montajları: Basılacak işin ön ve arka yüzleri aynı kalıba sığacak şekilde değilse, kağıdın ön ve arkası birbirinden farklı ise ön yüzün montajı ayrı arka yüzün montajı ayrı yapılır . Şekil aşağıda gösterilmiştir. Çevirmeli (Revoltalı) montajlar: Basılacak işin ön yüzü ve arka yüzü birarada kalıba sığıyorsa, kağıdın ön ve arkası aynı ise, işin ön yüzü ile arka yüzendeki renkler ortak ise montaj revoltalı yapılır. Revoltalı montaj kalıptan ve baskıdan %50 tasarruf sağlar.

Revoltalı Montaj Türleri Yanı üzeri çevirmeli revolta: Çok yaygın kullanılan bu çevirme şeklinde, basılacak kağıt dikey olarak ortadan ikiye ayrılır. Bir bölümüne işin ön yüzü, diğer bölümüne işin arka yüzü yerleştirilir. Kağıdın bir yüzüne baskı yapıldıktan sonra kalıp değiştirilmeden aynı kalıpla, kağıt yatay olarak çevrilerek arka yüzüne baskı yapılır. Etek-Makas revolta: Bu çevirme şeklinde ise basılacak kağıt yatay olarak ortadan ikiye ayrılır. Bir bölümüne işin ön yüzü, diğer bölümüne işin arka yüzü yerleştirilir. Kağıdın bir yüzüne baskı yapıldıktan sonra kalıp değiştirilmeden aynı kalıpla, kağıt etek- makas yönüne çevrilerek kağıdın arka yüzüne baskı yapılır. Bu revolta şeklinde kağıdın hem etek tarafına hem de makas tarafına makas payı bırakılır.

Çalışmaları çıkışa gönderirken dikkat edilmesi gereken noktalar Bir tasarıma başlamada önce yeni bir klasör oluşturarak tüm belgeler bu klasöre kaydedilmelidir. Çalışmada, matbaa baskılarında CMYK renk modu kullanılmalıdır. RGB renk modunda resimler kullanılmamalıdır. Çalışmada resimler için TIFF, vektörel grafikler için EPS formatı kullanılmalıdır. Çıkışta yazılarda font hatası vermemesi için yazılar, çizime (convert) dönüştürmelidir. Çıkışa gönderilecek çalışma az yer kaplaması için sıkıştırma uygulanmamamılıdr. RGB RENKLER CMY RENKLER

Çalışmada kullanılan resimlerin çözünürlüğü 300 piksel/inc. olmalıdır Çalışmada kullanılan resimlerin çözünürlüğü 300 piksel/inc. olmalıdır. 300’den yüksek olursa dosyada fazla yer kaplar, az olursa resimde detay kaybına yol açar. Baskı yapılacak kağıda ve baskı tekniklerine göre tram seçimi yapılmalıdır. Kuşe kağıtlarda 60-70 nokta/cm, Gazete kağıtlarında 40-48 nokta/cm, 1. hamur kağıtlarda 54-56 nokta/cm’lik tram önerilir.

TRAM Yarıton orijinalleri tek tona indirmeye yarayan noktalar veya dokular topluluğudur. Baskı sistemlerinde kalıp yoluyla resim basmaya yarayan noktacıklardır. Bu noktacıklar koyu baskı yapması gereken yerlerde, noktalar büyür, açık baskı alınması gereken yerlerde noktalar küçülür. AÇIK VE KOYU TONLAR ORİJİNAL TRAMLI HALİ

Tram çeşitleri Düzenli tramlar: Çizgi, daire, elips, kare vs. çeşitleri olduğu gibi RIP ve film çıkış makineleri üreticileri tarafından üretilmiş çeşitleri de mevcuttur. Bu tramlara AM (Amplitude-Modulated Screening) tram’da denir. Düzensiz tramlar: Açısı olmayan dağınık noktalardan oluşan noktalar topluluğudur. Bu tram çeşidi ile tramlanan işlerde tram dokusundan kaynaklanan muareler olmaz. Bu nedenle CMYK renklerinden başka özel renkler bu tramla tramlanıp baskı yapılabilir. Bu tramlara FM (Frequency- Modulated Screening) veya ‘kristal tram’ (Diamond Screening)’da denir.

Bir cm’de ki nokta sayısı veya 1 cm’deki çizgi sayısıdır. Tram büyüklükleri Bir cm’de ki nokta sayısı veya 1 cm’deki çizgi sayısıdır. Örneğin 70’lik nokta dendiği zaman 1 cm’de 70 adet nokta var demektir. Birimi 70 LPCM. 1 inç’deki nokta sayısı ise LPI (Lines Per Inch)’i olarak verilir. 33 LPI 35 LPI 57 LPI

Değişik açılardaki tramların görünümü Tram açıları Tram nokta dizilişinin yatayla yaptığı açıdır. Değişik açılardaki tramların görünümü Muare durumu 75 LPI, 0 Derece 75 LPI, 20 Derece

Renkli baskılarda tramlar Renkli baskılarda tramlar farklı açılardadır. Trikromi baskılarda cyan, magenta ve siyah dominant (baskın) renklerdir. Filmdeki dominant renklerin tram açıları 45° fark yapacak şekilde verilir. Örneğin; Sarı 0, Cyan 75, Magenta 15, Siyah 45 derece ile verilebilir. Y=0° C=75° M=15° K=45° RENKLİ BASKI

Tramların detaya etkisi Tramlar büyüdükce resimde detay kaybolur, tramlar küçüldükce resimdeki detaylar daha iyi görünür. Tram büyüklüğünü kağıdın cinsi belirler. Gazete kağıtlarında 40-48’lik, kuşe kağıtlarda ise 60-70’lik tramlar verildiğini daha önce belirtmiştik.

TRİKROMİ BASKI

FİLM Film, işin montajı bilgisayarda yapıldıktan sonra gerçekleşen bir süreçtir. Trikromi baskı 4 rengin (CMYK) birleşiminden oluşur. Renkli baskının gerçekleşebilmesi için bu 4 rengi ayrı filmelere alınmasına ihtiyaç vardır. Renk evreni trikromiden daha geniş olan hekzakromi baskı 6 rengin (CMYK+OG) birleşiminden oluşur. Renkli baskının gerçekleşebilmesi için burada da 6 rengi ayrı filmlere alınması gerekmektedir. Bu filmlerin üretilmesinde film çıkış cihazları (RIP ünitesi, pozlama ve banyo ünitesi) kullanılmaktadır. Film pozlama ve banyo makinası RIP (Tramlama) Ünitesi

Montajı yapılmış renkli bir çalışma, film çıkış cihazına gönderildiğinde, o işin cyan, magenta, sarı ve siyah renkleri herbiri ayrı filmlere alınır. Aynı çalışma, trikromi yerine hekzakromi renklerde basılacak ise burada da aynı işlem yapılır. Daha sonra bu filmler ozasol kalıplara çekilir. Kalıplar baskı yapılmak üzere baskı atelyesine gönderilir. FİLMLER KALIPLAR TRİKROMİ BASKI

KALIP Dijital baskı tekniği hariç, tüm baskı işlemleri için kalıp hazırlanması gerekir. Ofset baskı endüstrisinde, konvansiyonel ve CtP (bilgisayardan kalıba sistemleri) kalıpları en yaygın kullanılan kalıplardır. Konvansiyonel kalıp Konvansiyonel yönteminde, ışığa duyarlı emülsyonlarla kaplanmış, alüminyum metal kalıp (ozasol) plakaları kullanılır. Kalıbın emülsiyonu ile filmin emülsiyonu çakışacak şekilde film kalıba yerleştirilir ve kalıp pozlama şasesinde pozlandırılır. Ardından kalıbın banyo işlemi yapılarak kalıp kurutulur ve baskı atelyesine gönderilir. Kalıp pozlama şasesi Kalıp banyo makinası

CtP Kalıplar (Computer to Plate) CtP sistemi, bilgisayardan kalıba pozlandırma yöntemidir. Bu yöntem, bilgisayarda montajı yapılmış çalışmanın, film çıkış almaya gerek kalmaksızın kalıba aktarılmasını sağlar. Bu yöntem, baskı öncesi işlemlerini kısaltmış ve nokta kaybının en az olması nedeniyle de kaliteyi artırmıştır. Bilgisayarda montajı yapılan işin, önce RIP ünitesinde tramlaması yapılır ve pozlama ünitesine pozlandırılır. Pozlama işleminden sonra banyosu (açması) yapılıp kurutulur baskı atelyesine gönderilir. Poz ünitesi RIP ünitesi Banyo ünitesi

CtP Kalıp Pozlama Makinaları Flatbed (Düz Yataklı) Sistemler: Gazete matbaalarında gazete sayfa kalıplarında kullanılır. Internal Drum (İç Tamburlu): Işık kaynağının kalıba uzaklığı nedeniyle termal kalıplar bu yöntemle çalışmaz, sadece Violet Kalıp CtP sistemleri için uygundur. External Drum (Dış Tamburlu): Kalıp aynı baskı makinelerinde ki bir kalıp kazanını andıran bir yöntem ile emülsiyon dışa gelecek şekilde sarılır. Bu yöntemde diyotlar ısı verecek şekilde yeteri kadar yanaştırılabilir. Termal Kalıplara uygun bir sistemdir.

CtP kalıp çeşitleri Termal kalıplar: Baskı tirajı 150 bin. Gün ışığında çalışılabilir. UV mürekkeplere uygundur. Violet kalıplar: Gümüş emülsiyonlu ve fotopolimer olmak üzere iki çeşidi vardır. Gümüş emülsiyonlu olanların baskı tirajı 350 bin. UV mürekkeplere uygundur. Fotopolimer olanların ise baskı tirajı 400 bin. Negatif çalışır. UV mürekkeplere uygun değildir. Gazete matbaalarında kullanılır. CtcP kalıplar: Ozasol kalıpların, CtP teknolojisiyle çekilmesidir. Ucuz ve bol olması nedeniyle sektörde en çok tercih edilen kalıplardır. Baskı tirajı 300 bin kadardır. Gazete ctp kalıp ünitesi Dış tamburlu ctp kalıp ünitesi

İlginize teşekkür ederim. Öğr. Gör. Niyazi KANSU niyazi.kansu@gmail.com