KELİME GRUPLARI Kelimelerin, bir varlığı, kavramı, niteliği, durumu, hareketi karşılamak üzere, belirli kurallar içinde yan yana gelerek oluşturdukları kelime topluluklarına kelime grubu denir.   Varlıklar, kavramlar, nitelikler, durumlar, hareketler birer kelimeyle de karşılanır. Ama bir kelime bunlardan birini karşılamaya yetmiyorsa, yani bir varlığı, kavramı, niteliği, durumu, hareketi ancak birden fazla kelimeyle karşılayacaksak kelime gruplarını kullanırız.

İsim tamlamaları İki ismin bir araya gelerek bir varlığı, kavramı anlattığı kelime gruplarıdır. Mehmet’in telefonu Tamlayan Tamlanan

Belirtisiz isim tamlaması Tamlayanın ek almayıp, tamlananın ek aldığı tamlamalardır. Kitap kapağı Yol kenarı Ayakkabı burnu Konuk giysileri

Belirtili isim tamlaması İki unsurun da ek aldığı tamlamalardır. kitabın kapağı yolun kenarı ayakkabının burnu konukların giysileri

Zincirleme isim tamlaması Ya tamlayanın ya tamlananın ya da her ikisinin bir isim tamlaması olduğu durumlara denir. Bilgisayar satıcılarının çantaları Gömleğimin kol düğmeleri Türkiye’nin turizm gelirlerinin toplamının faizi…

İsim Tamlamalarının Özellikleri →Tamlayanla tamlanan arasına başka kelimeler girebilir. Yemeğin nefis kokusu Ülkemizin değişik sebeplerle bir türlü toplanamayan, toplandığında gayri safi milli hâsılayı yükseltecek olan vergileri… → Tamlayan da tamlanan da sıfat alabilir. Yüksek dağların kokulu çiçekleri… Zirvelerden kopup gelen rüzgârın bedenimi buz gibi yapan soğuğu…

İsim Tamlamalarının Özellikleri → Tamlayanla tamlanan yer değiştirebilir. Bulutları dağıldı artık dağların. Şimdilerde saçları iyice ağarmış benim biricik babacığımın. → Zamirlerle isim tamlaması kurulur. Kimin nesi kaybolmuş. Bunların çoğu kayıp. → İsim ve zamir dışında başka kelimelerle isim tamlaması kurulmaz. Senin gibisini görmedim.

İsim Tamlamalarının Özellikleri → -den hal eki tamlayan eki yerine kullanıldığında da tamlama isim tamlamasıdır. Arkadaşlarından bazısı başarılı değil. Dükkânlardan üçü daha açılmamış. → Bir tamlayan birden fazla tamlanana bağlanabilir. Sabahleyin büronun halısını, paspasını, camlarını yıkadık. → Birden fazla tamlayan bir tamlananı tamamlayabilir. Ali’nin, Cem’in, Musa’nın notları eşit. → Cümlede tamlayan düşse de tamlanan tek başına da kullanılabilir. Yolculukta çantası kaybolmuş. Bana defterini verdi.

İsim Tamlamalarının Özellikleri → Belirtisiz isim tamlaması sıfat görevinde kullanılabilir. Su yeşili gömleğini giymişti. Göğü ateş rengi bulutlar kapladı. Bu, acemi işi bir resim. → Belirtisiz isim tamlaması sıfat tarafından nitelenebilir. Etkileyici çam kokuları arasında ilerliyoruz. Eski devlet bakanı…

Sıfat Tamlaması Bir sıfatın, ismin anlamını tamamladığı durumlara sıfat tamlaması denir. Mavi gömlek Küçük dereler Yeşil elmalar kızardı, olgunlaştı. Fuara birçok işadamı katıldı.

Sıfat Tamlamalarının Özellikleri Adlaşmış sıfatlar, sıfat tamlaması sayılmaz. Gençler yorulmak bilmiyor. Tatbikatta yeşiller mavileri yendi.

Bağlaçlı Grup Bağlaç; sözcükleri, söz öbeklerini ve cümleleri bağlayan sözcüklerdir. Kendilerinin tam bir anlamı yoktur. Edatlar grup oluşturduğu halde bağlaçlar grup oluşturmaz. Onun için “bağlaç grubu” yoktur “bağlaçlı grup” vardır. → Fakat, ama, ve, veya, ya da, de, ki, ne var ki, öyleyse, oysa, çünkü, nitekim, hem…hem, ne…. ne, ya…. ya… Bağlaçlar asıl görevlerinin yanında ek görevler de edinir. Hatta öyle olur ki bağlacın ek görevi bağlama görevinin önüne geçebilir. Aşağıda bunun birçok örneğini göreceksiniz. Fakat: Yıllar geçti; fakat sizi hiç unutmadım. (ekleme bilgi)

Ve: Ben ve sen ayrılmaz bir bütünüz. (zamirleri bağlamış) Köyünü ve annesini çok özlemiş. (nesneleri bağlamış) Ama: Bizimle gelebilirsin; ama yaramazlık yapmak yok. (koşul) De: Dostlarını aradı da bulamadı. (cümleleri bağlamış) Ki: Gül ki yüzünde güller açsın. (koşul) Ne…ne: Yanında ne kalemi var ne defteri. (nesneleri bağlamış)

Edat (ilgeç) grubu Edatlar cümleye çeşitli anlamlar katan sözcüklerdir. Görevleri anlam grubu oluşturmaktır. Kendilerinin tam bir anlamı yoktur ama cümleye anlam katar. → İçin, kadar, gibi, üzere, bir, dolayı, değil, -e göre, -e doğru, -e rağmen, -e karşı, -den başka, -den beri, -den yana, -den sonra, sadece, ile…

İçin: Hastalandığı için iki gündür gelmiyor İçin: Hastalandığı için iki gündür gelmiyor. (neden) Kadar: Bu kadar başarılı birini hiç görmedim (karşılaştırma) Gibi: Rüya gibi bir yazdı. (benzetme) ( sıfat yapmış) Üzere: Kitabı geri vermek üzere aldı. (koşul) -e göre: Babama göre, öğretmen olmalıymışım. (görüş) -e doğru: Akşama doğru size geliriz. (zaman)

Dikkat! Sonunda doğru adrese geldik. (sıfat) Tahtaya bir doğru çizdi. (isim) O her zaman doğru konuşur. (zarf) Bana doğru bağırdı. (edat) Bana doğru söyle, yalan konuşma. (zarf)

Ünlem grubu Bunlar, bir ünlemle bir ismin oluşturduğu gruplardır. Ünlem + İsim unsuru = Ünlem Grubu Yahu birader! Aman Tanrım, sen beni koru! Vah dostum vah! A hanım tuhaf laf ediyon. Peyami Safa

Unvan grubu Kişilerin mesleklerini, makamlarını, akrabalık ilişkilerini, lakaplarını, onlara duyulan saygıyı belirten sıfatlara unvan denir. Unvanlar insan isimlerini niteler. Bazen isimden önce, bazen sonra gelir. İsmet Bey, Teğmen Kasım, Ali Amca, Hasan Paşa, Ahmet Reis, Doktor Okan, Ayşe Hanım, Çolak Salih, Mustafa Öğretmen... Unvan bildiren kelimeler bazen isim göreviyle kullanılır: Paşa buraya gelecekmiş. Bunu doktor söyledi.

İkileme grubu Anlatıma akıcılık katmak, anlamı pekiştirip güçlendirmek, zenginleştirmek, çekici kılmak ya da değişik anlam ilgileri oluşturmak için iki kelimenin birlikte kullanılmasına ikileme grubu denir. Gün yavaş yavaş ağarıyor. Hastanın durumu pek iyi değil, şöyle böyle…

İkilemeler aşağıdaki gibi değişik şekilde yapılabilir → Aynı kelimenin tekrarıyla yapılır. Buzdolabındaki meyveleri soğuk soğuk yediler. → Karşıt anlamlı kelimelerle yapılır. Bazıları ileri geri konuşuyor. → Yakın anlamlı kelimelerle yapılır. Nişan törenine hısım akraba herkes geldi. → Anlamsız kelimelerle yapılır. Sözümü zırt pırt bölme → Biri anlamlı olan iki kelimeyle yapılır. Havuzun dibine çer çöp birikmiş. → Yansımalarla yapılır. Sen horul horul uyuyunca ben uykusuz kaldım. → Bir sözcüğe “m” sesi eklenerek yapılır. Kalem malem getirmedim.

UYARI İkilemelerde sözcükler ayrı ayrı yazılır, bitiştirilmez. Aralarına noktalama işareti konmaz. Fakat ikileme bir nesneye ad olmuşsa kelimeleri bitişik yazılmalıdır. Yeni gömleğe, düğme yerine çıtçıt diktik. Civciv, annesinin yanından ayrılmıyor. Saatlerdir dırdırla kafamızı şişirdi.