MEVCUT DURUM ve ÇÖZÜM BEKLEYEN SORUNLAR GİRİŞİMSEL UYGULAMALARDA RADYASYON GÜVENLİĞİ MEVCUT DURUM ve ÇÖZÜM BEKLEYEN SORUNLAR Prof Dr Tamer KAYA

DOĞAL RADYASYON Kozmik ışınlar: Güneş ve yıldızlardan gelen Radyoaktivite: Yeryüzünden kaynaklanan (Uranyum, Toryum ...) Radon gazı (toprakta ve inşaat malzemelerinde)

GÖRÜLEBİLİR IŞIK 3

Elektromanyetik radyasyonlar GÖRÜLEBİLİR IŞIK ULTRAVİYOLE GAMMA IŞINLARI X - IŞINLARI İNFRARED MİKRODALGALAR RADYODALGALARI İYONİZAN RADYASYONLAR 4

İyonizasyon 5

Günlük Hayatta Radyasyon 120 yıl önce Günlük Hayatta Radyasyon Bugün

X - Işını

Elektrik ışığı X - ışını

X ışınının vücutla etkileşimi (Transmisyon Absorbsiyon Saçılma) Absorbsiyon Saçılma Transmisyon

RADYASYON DOZLARI Akciğer filmi 0,05 mSv Karın filmi 1 mSv Anjiografi (Tanısal Koroner) 7 mSv Akciğer tomografisi 8 mSv Karın tomografisi (Kardiyak) 15 mSv Radyoterapi (Meme kanseri) 50.000 mSv Akut radyasyon (Atom bombası.. ) 3.000 mSv Uçak seyahati (10 saat) 0,05 mSv Fukuşima reaktörü yakınında doz 4 mSv / gün Doğadan alınan 3 mSv / yıl Sigara kullanımı (günde 1 paket) 20 mSv / yıl Radyasyon çalışan 5 yıl ort yıllık üst sınırı 20 mSv / yıl

Radyasyonun Biyolojik Etkileri DOĞRUDAN ETKİ X - IŞINI Enzim DNA Protein Hücre Ölümü, Kanser, Mutasyon

DNA GUANİN SİTOZİN ADENİN TİMİN

DNA Kopyalama Hataları

DNA KOPYALAMA HATALARI Hücre Ölümü Kanser Mutasyon DNA KOPYALAMA HATALARI Yaşamın Çeşitliliği

Hücrelerin Radyasyona Duyarlılık Derecesi Hızlı çoğalan ve bölünme fazındaki hücreler DUYARLI HÜCRELER (Kemik iliği, Barsak mukozası, Üreme hücreleri) DİRENÇLİ HÜCRELER Kemik, Kıkırdak, Kas, Sinir, Bağ dokusu

Kronik Yüksek Doz Radyasyon Etkileri Deri: Eritem, pigmentasyon, radyodermit, cilt kanserleri, alopesi Lens: Katarakt Genital sistem: Geçici veya kalıcı sterilite Hemopoetik sistem: Kan hücreleri (Lenfosit granülosit trombosit ve geç dönemde eritrosit) sayısında değişiklik görülür. Geç dönemde aplastik anemi, lösemi Kanser Riski: Yüksek dozda radyasyona maruz kalanlarda kanser olasılığı artar (akciğer, meme, tiroid, sindirim sistemi kanserleri)

Radyasyonun Biyolojik Etkileri Stokastik etki: Radyasyonun etkilerinin oluşması için bir alt sınır eşik değeri yoktur. Non stokastik (Deterministik etki): Radyasyonun etkileri doza bağımlı olarak artar. Eşik değerin üzerindeki dozlarda görülmeye başlar. Radiation Dose Risk Severity

Deterministik Etki: Hasta

Çalışan

Deterministik Etki: Çalışan

Radyasyondan Korunmanın Amaçları Deterministik etkilerin ortadan kaldırılması Stokastik etkilerin en aza indirilmesi

Kolimasyon

Kolimasyon

Kolimasyon kullanmadan çekim Hasta dozu

Kolimasyon kullanmadan çekim Çalışan dozu

Kolimasyon kullanmadan çekim Görüntü kalitesi

RADYASYONDAN KORUNMADA TEMEL PRENSİPLER ZAMAN BARİYER UZAKLIK

3 2 1 1 1/4 1/9

FLOROSKOPİ

30 Frame / sn

10 Frame / sn

2 Frame / sn

mAs YÜKSEK mAs DÜŞÜK

KAYNAKLAR 1. Sherer MA, Visconti PJ, Ritenour ER: Radiation Protection in Medical Radiography 2. Kaya T, Adapınar B, Özkan R: Temel Radyoloji Tekniği 3. Bushong SC: Radiologic Science for Technologists: Physics, Biology and Protection