ORTEZ

Tanım

ORTEZ KULLANIMININ AMAÇLARI Ortez kullanımında amaç; vücut segmentlerinin hareketlerinin kontrol edilmesidir İstenmeyen hareketi önlemeli Normal segmentlerin hareketine izin vermeli 7

Ortez kullanımının amaçları: Deformitelerin önlenmesi Fonksiyonun arttırılması Ağrının önlenmesi Mobilizasyonun kısıtlanması 8

1- Deformitelerin Önlenmesi Deformite: Şekil bozukluğu-doğuştan ya da sonraki yaşamda herhangi bir nedenle vücutta biçimsel değişiklik Deformite nasıl gelişir?? 9

Deformiteyi önleyici ortezler şu durumlarda uygulanabilir: Eklem çevresinde kas dengesizliği (kas gücü kaybı) Bağ dokusu hastalıkları (Dupuytren kontraktürü) Nedbe oluşturacak lezyonlar (yanık, tendon yaralanmaları) 4) Artritlerin ağrılı dönemleri 5) Paraliziler . 10

11

Deformite oluştuktan sonra önlenmesi güçtür!!!!!! Deformitelerin oluşmasını önlemeyi amaçlayan ortezler deformite oluştuktan sonra kullanılan ortezlerle karıştırılmamalıdır Deformite oluştuktan sonra önlenmesi güçtür!!!!!! 12

Deformite düzeltici ortezler belirli bir basıncı uzun süre sürdürebilecek şekilde olmalıdır (GERME YAPMALIDIR) Aktif kas gücünü devam ettirmek için eklem hareketine izin verilmelidir. 13 13

ORTEZ HASTA GEVŞEK İKEN TAKILMALIDIR Deformite Kas lifleri kısalır Uzatmak için CİHAZLA karşı güç uygulaması- GERME Kasta YIRTIK ve AĞRI Ağrı kasılmayı daha da uyarır Kas ortezin uyguladığı güce karşı direnç gösterir ORTEZ HASTA GEVŞEK İKEN TAKILMALIDIR 14 14

Tam iyileşme beklenirse tam eklem hareket açıklığı hedeflenmelidir Deformiteyi önlemek ve düzeltmek amaçlandığında, tedavi uygulama süresinde eklem mobilite değerlerindeki (eklem hareket açıklığı) artışa göre hastanın iyileşme potansiyeli belirlenir Tam iyileşme beklenirse tam eklem hareket açıklığı hedeflenmelidir 15

2) Fonksiyonun arttırılması Bireyin motor kas zayıflığı, instabilite, istemsiz hareket gibi nedenlerle yapamadığı hareketler ortezlerle desteklenerek veya istenmeyen hareketleri önlenerek fonksiyonu arttırılmaya çalışılır. Fonksiyona yardımcı olmak amacıyla yaylar, lastik bantlar, FNS (Fonksiyonel nöromüküler stimülasyon), sıkıştırılmış gazlar gibi yöntemler kullanılabilir. 16

KYC FOOT-UP ÇELİK TWİSTER 17

Fonksiyonel Nöromuskuler Stimulasyon 18 18

3) Ağrının Önlenmesi Kas iskelet sisteminde tendon, kas ve bağların gerilme ve gevşekliği, artritler, aşırı yorgunluk gibi nedenlerle ağrı olabilir. AMAÇ: Ağrıyı azaltmak 19

Statik el bileği splinti: KTS Elastik Dizlik: Gonartroz Statik el bileği splinti: KTS 20

4) İmmobilizasyon Hareketin önlenmesi amacıyla kullanılır Kırık veya çıkık immobilizasyonu, postoperatif rehabilitasyon sürecini kısaltmak, kontraktürleri önlemek amacıyla kullanılır. 21

ORTEZ YAPIMINDA KULLANILAN MALZEMELER Kullanılan malzeme hastanın ve yapılacak ortezin özelliklerine göre seçilmelidir En sık kullanılan malzemeler çelik deri alüminyum plastikler 22

Çelik Ortez yapımında kullanılan temel malzemedir, değişik tipleri vardır Avantajı: Dayanıklıdır, ucuzdur, kolay bulunur,diğer malzemelerle birleştirilebilir Dezavantajı:Ağır olması, kolay paslanması 23

Alüminyum Özel bir alaşımı olan duralüminyum da kullanılır. Avantajı: Hafif, dayanıklı, kolay şekillendirilebilir ve paslanmaz Dezavantajı: Çeliğe göre yüke dayanıklılığı azdır, kolay kırılır, daha pahalı 24

Plastikler 2 Tiptir: Termoset plastikler: Isıtılarak şekillendirilir, fakat soğuduktan sonra tekrar daha fazla ısıtılarak şekillendirilemez. Bu nedenle tekrar düzeltme yapılamaz Termoplastikler: Isıtıldıkça yumuşar, soğutulunca sertleşir. Tekrar tekrar ısıtılarak şekillendirilir. Plastik ortezlerin havalanmaya izin vermemesi dezavantajıdır. Bu nedenle delikler açılır. 25

Lastikler: Az güçle fazla uzama gerektiren durumlarda kullanılır. Soğuğa, bükülmeye ve yıpranmaya dayanıklı, buna karşın güneş ışığı ve bazı kimyasal maddelere dayanıksızdır. Diğer malzemeler: Deri, kösele, kalın keten kumaşlar ortezlerin kaplama, manşon, bağlama yerlerinde ve korselerin yapımında kullanılır. 26

27

SINIFLAMA Ortezler çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir. Genellikle yapılan sınıflama vücut bölgelerine göredir. 1) Üst ekstremite ortezleri 2) Alt ekstremite ortezleri 3) Spinal ortezler 4) Yürümeye yardımcı ortezler 28

Bir başka tip sınıflamaya göre: 1) Statik Ortezler: Uygulandığı eklemde hareketi kısıtlar, istirahat ve rijit destek gerektiğinde kullanılır. 2) Dinamik (Fonksiyonel) Ortezler: Ekstremitenin fonksiyonunu arttırmaya yardımcı ortezlerdir. 29

Ortez kliniğinde yapılması gereken çalışmalar Ortez öncesi değerlendirme Orteze karar verme-ortez reçetesi Ortez yapımı Ortez öncesi tedavi Ortezin ilk değerlendirilmesi Ortez eğitimi Ortezin son değerlendirilmesi Mesleki eğitim Hastanın ilk işine dönmesi Hastanın kendi işinde eğitimi Hastanın izlenmesi 30

1- Ortez öncesi değerlendirme Doktor Ortez uzmanı Fizyoterapist Hastayı beraber değerlendirip ortez kullanımına karar verilir ve ortez reçetesi yazılır 31

Cihaz yapımından önce bilinmesi gereken hususlar vardır: Kas, kemik, eklem durumu Nörolojik durum Deri durumu Yürüme bozuklukları Ağrı olup olmadığı Denge durumu Hastalığı dışında varsa diğer patolojiler 32

33

2- Orteze karar verme-ortez reçetesi Ortez öncesi değerlendirme sonucu öncelikle tıbbi tedavi (rehabilitasyon) veya gerekiyorsa cerrahi tedavi uygulanır Daha sonra ortez yapımına geçilir Hastanın hastalığına ve değerlendirilmesine uygun ortez reçetesi belirlenmeli Ortezin ne kadar süreyle kullanılacağı konusunda karar vermeli 34

Ortez kullanımının amaçlarını gözden geçirelim!!!!!!!! Kliniğe göre: Deformite? Fonksiyonun arttırılması? Ağrının önlenmesi? Mobilizasyonun kısıtlanması? 35

Hemiplejide Paralizik kaslar Spastisite Kontraktür DEFORMİTE Omuz subluksasyonu Omuz ağrısı-Mobilizasyon kısıtlaması 36

3- Ortez öncesi tedavi Fizyoterapi ekibi tarafından kasları kuvvetlendirmek eklem hareketliliğini arttırmak kas kısalıklarını ve ağrıyı gidermek amacı ile fizyoterapi yöntemleri uygulanmalıdır. 37

38

4- Ortez yapımı Ortezin önerilen reçeteye ve tedavi amacına uygun materyali hafif, doğru seçilmiş ve emniyetli olması gerekir Bu hususlar gözönünde tutularak ortez uzmanı ortezi yapmalıdır. 39

FONKSİYON 40

5- Ortezin ilk değerlendirilmesi Hasta-ortez birleşiminin biyomekanik açıdan ilk değerlendirilmesidir Ortez teslim edilmeden önce bu değerlendirmede biomekanik yönde kalite, etkinlik, şekil ve rahatlık açısından kontrol yapılmalı, karar verilen ortezin uygun olup olmadığına bakılmalıdır 41 41

6- Ortez eğitimi Ortezin hastaya uygunluğu sağlandıktan sonra cihazın hasta tarafından tam kontrolu ve maksimum fonksiyon sağlanması için fizyoterapist tarafından eğitim yapılması gerekir. Ortezin başarılı kullanımı fonksiyonel oluşuna ve hastaya uygulanan eğitime bağlıdır. Cihazın rahatsızlık vermemesi ve görünümü önemlidir. Normal taraf ile hasta taraf arasında mümkün olduğu kadar hareket ve uyum sağlanarak hastanın ortezinin daha az dikkat çekmesi sağlanmalıdır. 42

Eğitim programında alt ekstremite ortezi kullanan hastalarda Ortezle hastanın kendini emniyetli hissetmesi Normal hızla yürümede hastada minimum yorgunluk olması Kasların kuvvetlendirilmesi ve koordinasyon arttırılması Deformitelerin önlenmesi amaçlanmalıdır 43

Üst ekstremite ortezi kullanan hastalarda eğitim Kas zayıflığında fonksiyona yardımcı olmak Kontraktürleri önlemek ve düzeltmek Hastanın bağımsızlığını arttırmak amacı ile uygulanmaktadır 44

45

7- Ortezin son değerlendirilmesi Hastanın ortezini giyip çıkarması Fonksiyonel kullanıp kullanmaması Mekanik prensiplere uygunluğu Dış görünümü değerlendirilmelidir 46

8- Hastanın izlenmesi Hastanın aralıklı kontrolü yapılmalıdır. Hastalığa göre süre değişebilir ve kontroller giderek artan sürelerde yapılabilir. Hastanın izlenmesi, hasta-ortez uyumu tekrar gözden geçirilir, hastalığın seyrine göre yeni ortez planlanabilir. Ortezin mekanik işlerliğindeki bozukluklar belirlenir 47

Statik el- elbileği splinti (polietilen mold) 48

Metal AFO-Fonksiyonel Plastik AFO İSTİRAHAT FONKSİYONEL Metal AFO-Fonksiyonel 49

WALKER TRİPOD 50