GÜZELYURT ve ÇEVRESİNDE YER ALAN SU KAYNAKLARININ HİDROJEOLOJİK İNCELENMESİ OĞUZHAN EMEKLİ T.C. Aksaray Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü ÇALIŞMANIN AMACI Bu çalışma Aksaray Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümünde Mühendislik Uygulaması dersi kapsamında hazırlanmıştır. Çalışmada Güzelyurt ve çevresinde yer alan su kaynaklarının hidrojeolojik özellikleri İncelenmiştir. Çalışma 3 ayrı evrede tamamlanmıştır. Birinci evre arazi çalışmalarını kapsar. Arazi çalışmalarında 8adet sulama amaçlı açılmış kuyu, 1 adet gölet, 3 adet sıcak su kaynağı örneklenmiştir. Örnekleme çalışmaları 15 Eylül 2014 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Örnekleme çalışmaları sırasında 1 litrelik çift kapaklı polietilen örnekleme şişeleri kullanılmıştır. Örnekleme alımı sırasında şişede hava kabarcığı kalmasına izin verilmemiştir. Çalışmanın ikinci evresinde laboratuar çalışmalarında örneklerin tuzluluk,elektriksel iletkenlik,toplam çözünmüş madde,PH ve sıcaklık tayinleri yapılmıştır. Son evrede ise büro çalışması yapılarak AquaChem programında Durov,Piper ve Scholler diyagramları çizilmiştir. İNCELEME ALANININ KONUMU Aksaray 30-35° meridyeni ile 38-39° kuzey Paraleli arasında yer almakta olup yüz ölçümü 7626km²dir.. Çalışma alanı Aksaray ili Güzelyurt İlçe sınırları içerisinde yer alır.Çalışma alanının Kuzeyinde Gülağaç Güneyinde Ihlara Doğusunda Niğde, Batısında Demirci yerleşim alanları bulunmaktadır. . BÖLGENİN GENEL JEOLOJİSİ Güzelyurt sınırları içerisinde magmatik, metamorfik sedimenter ve karasal kökenli kayalar mevcut olup bunlar metamorfik kayaçlar, plütonik kayaçlar, sedimanter kayaçlar, volkanik kayaçlar, gölsel ve volkanosedimenter kayaçlar, güncel oluşuklar, allokton ofiyolit karmaşığıdır. Stratigrafik olarak en altta metamorfik kayaçlar üzerine volkanosedimenter kayaçlar ve volkanik kayaçlar, tüm bu kayaçların üzerinde ise Holosen yaşlı alüvyon çökeller gelmektedir. Çizelge 1. Güzelyurt Su Kaynaklarının İyon Analiz Sonuçları (Eylül 2014) Şekil 1.İnceleme alanı ve çevresinin yer bulduru haritası ARAZİ ÇALIŞMASI 8 adet sulama amaçlı açılmış kuyu, 1 adet gölet, 3 adet sıcak su kaynağı örneklenmiştir. Örnekleme çalışmaları 15 Eylül 2014 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Örnekleme çalışmaları sırasında 1 litrelik çift kapaklı polietilen örneklemae şişeleri kullanılmıştır. Örnek alımı yapmadan önce şişeyi 3 defa su ile çalkaladıktan sonra örnek alımına başlanır. Örnek alımında şişede hava kabarcığı kalmamasına dikkat edilmiştir. Şekil 2. İnceleme alanının jeoloji haritası LABORATUVAR ÇALIŞMASI Araziden alınan örneklerin tuzluluk, elektriksel iletkenlik, toplam çözünmüş madde, PH ve sıcaklık tayinleri yapılmıştır. Bazı değerlernormal çıkmamıştır, bu değerleri saf suyla seyreltme yöntemi ile seyreltilip normal değer verecek şekilde işlem yapılmıştır. BÜRO ÇALIŞMASI Yer bulduru haritası yapılmıştır. Laboratuvar’da verilerin değerlerini AquaChem programında Durov, Piper ve Scholler diyagramları çizilmiştir.Çizilmiş değerlerin hidrolojik açıdan yorumlanması yapılmıştır.Verilerin tablosu oluşturulmuştur.Power Point programından yararlanılarak poster oluşum aşamaları yapılmıştır. Şekil 4.İnceleme alanındaki suların Piper üçgen diyagramı Şekil 6. İnceleme alanındaki suların Durov diyagramı İnceleme alanındaki kaynak suyu 5.bölgedeki Bulunduğundan bu bölge sularında karbonat Sertliği %50’den fazladır. Yani karbonat sertliği Karbonat olmayan sertlikten büyüktür. Bunlar CaCO3 ve MgCO3’lı sulardır. Durov diyagramında ise , Akiferdeki sular Çoğunlukla kalsiyum , magnezyum ,bikarbonatlı klorür (Ca, Mg, HCO3 ), su tipini yansıtmaktadır. Beslenme alanlarında karbonatlı kayaçlarda bulunduğu için Ca , Mg , ve HCO3 tipli sular olağandır. SONUÇLAR Örnek alınan bölgelerde suların Mg ,Ca,HCO3,CaCO3,MgCO3 sular olduğu yapılan laboratuar çalışmları sonucunda ulaşılmıştır. Kaynak sularının meg/l değerlerini birleştiren doğruların birbirine paralel geçtiği görülmektedir. Buda suların benzer beslenme ve hazne kayaç tipine sahip olduğunu göstermektedir. Schoeller diyagramı, Ana anyon ve katyonların kullanıldığı bir yöntemdir. Sebebi ise ; bu diyagramların incelenen suların aynı kökenli olup, olmadığı ve muhtemelen ne tip formasyonlarla temasta olduğunu konularına da yaklaşım sağlamasıdır. Kaynak sularının meg/l değerlerini birleştiren doğruların birbirine paralel geçtiği görülmektedir. Buda bu suların benzer beslenme ve hazne kayaç tipine sahip olduğunu göstermektedir. Diyagramda, Kalsiyum iyonları yoğun olarak gözlenmiştir KAYNAKLAR Şekil 3. Aksaray ve çevresinin genelleştirilmiş kolon kesiti Şekil 5.İnceleme alanındaki suların Schoeller diyagramı Gökçen DURU , 2006 , Yüksek Lisans Tezi Dr. Ramazan DEMİRTAŞ , Nurcan AŞÇI ÖZDEMİR, 2010 , Jeolojik Etüt Raporu Selçuk ÖZCAN , 2009, Yüksek Lisans Tezi