Spor ve MOTİVASYON Prof Dr Süheyla Ünal

Başarının koşulları Güdüleme Liderlik Disiplin

İstek ve Başarı “Başarılı insanla, başarısız insan arasındaki fark güç ya da bilgi eksikliği değil, istek eksikliğidir”

Güdü Bireyi bir amaca ulaşmak için davranmaya iten, harekete geçiren, bireyin davranışını güçlendiren, etkinleştiren, yönelten iç güç İşlevleri Davranışı başlatma işlevi Davranışın enerji düzeyini ve şiddetini tayin işlevi Davranışa yön verme işlevi Davranışın devamlılığını sağlama işlevi

Güdü döngüsü Gereksinme – Uyarılma – Davranış – Doyum (amaç) Evre: Gereksinim Evre: Uyarılma Evre: Davranış Evre: Doyum

Güdüler Birincil güdüler İkincil güdüler biyolojik temeli olan dürtülere dayanan güdülerdir (açlık, susuzluk, öğrenilmemiş güdüler) İkincil güdüler psikolojik ve sosyal temellidir. Bu güdüler öğrenilmiş veya öğrenilmemiş olabilirler. (sevecenlik ve birlikte olma isteği, sosyal onay, kendilik değeri ve başarı)

Güdülenmiş davranış Yönü bellidir Büyük bir enerji ile yapılır Kararlılık, devamlılık ve ısrar vardır davranışın yapılması için çaba göstermeye ve gerekli zaman harcamaya istek davranışa ilgi duyma ve dikkat etmede süreklilik konu üzerinde odaklaşma, kendini verme ve güçlüklerle karşılaştığında istenilen davranışı yapmaktan vazgeçmeme, sonuca gitmede ısrarlı olma ve kararlılık

Güdülenme-Motivasyon Hareketi Devam Ettirici Harekete Geçirici Bir veya birden çok insanı belirli bir yöne ve amaca doğru devamlı şekilde harekete geçirmek için yapılan çabaların toplamıdır. Olumlu Yöne Yöneltici

Motivasyon İhtiyaçları giderme arzusu Davranışı uyandıran ve yönlendiren iç mekanizmalar Bir hedef için harekekete geçmek Davranıştaki seçicilik, yoğunluk ve ısrarlılık

İhtiyaçlar Maslow’a göre

İhtiyaçlar McClelland’a göre; Başarı güdüsü yüksek olan birey, kendisine ulaşılması güç ve çalışma gerektiren anlamlı amaçlar seçer ve bunları gerçekleştirmek için gerekli bilgi ve yetenekleri elde edip, bunları kullanacak davranışı gösterir ç Bağlılık güdüsü başka insanlarla ilişki kurma, gruba girme ve sosyal ilişkileri geliştirmeyi ifade eder Güç güdüsü güçlü olan birey, güç ve otorite kaynaklarını genişletme, diğer insanları etki altında tutma ve gücünü koruma türünde davranışlar gösterir.

Alderfer’in ERG Kuramı İlerleme Gelişme ihtiyacı Gerileme İhtiyacı İhtiyacı Baglanma ihtiyacı Varolma ihtiyacı

Glasser’a göre Yaşamak ve üremek Sevmek ve sevilmek İktidar Özgürlük Eğlence

Başarı motivasyonu Bir işi ustaca yapma, mükemmel olarak başarma, engellerin üstesinden gelme, diğerlerinden daha iyi yapma Başarısızlığa direnme, bir görevi başarmak için uğraşma

Güdülenme İçsel kaynaklar Dış kaynaklar Biyolojik ihtiyaçlar (yemek, su, kan şekeri, sex vs.) Dürtüler Dış uyaranlar Güdüler Sosyal motivler

İçsel güdülenme Kişinin kendi içinden, kendi isteği ile başarılı olma arzusu Kişinin içinden gelen etkilere örneğin ilgi, merak, ihtiyaç vb. göre ortaya çıkar

İçsel güdülenme Uyarılmışlık hali İhtiyaç İnanç Amaç organizmanın verimli bir etkinlik için hazır ve tetikte bulunması İhtiyaç arzulanan veya gerekli olan bazı şeylerin eksikliği İnanç Amaç

Bandura’nın Amaç Kuramı Daha az etkin Daha çok etkin Belirsiz hedefler Özel hedefler Uzun süreli odaklanma Kısa süreli amaçların ardışıklığı Çok kolay ya da çok zor olma Güçlüğün orta düzeyde olması, ayarlanabilmesi Dışarıdan oluşturulması Kişinin kendisi tarafından oluşturulması Dış ödüller Kişisel ödüller Başkalarını etkileme Yeni beceriler öğrenme Benlik yönelimli olma Görev yönelimli olma

Hedef stratejileri Hedeflerin gözlenebilir, ölçülebilir, başarılabilir olması Gerçekçi ve mücadeleye davet edici olması Olumlu içerikte olması (Kaybetmemelisin değil, başarmalısın) Antrenörle sporcunun hedeflerinin uyumlu olması Hedeflerin bir yarışma için değil, performans ve teknik uygulama için olması

Başarı Yönelme – belirli amaçlar edinme Çaba – amaca ulaşmak için yoğun çaba sarfetme Sebatkarlık – amaca ulaşmak için çaba göstermede kararlılık ve devamlılık

İçsel güdülenme Başarılı deneyimler Olumlu geribildirim Farklı tarzda uygulamalar Gerçekçi hedef belirleme

Dışsal güdülenme Bireyin güdülenmesi özendirici hedefler seçilerek yada pekiştireçler kullanılarak geliştirilir Dışardan gelen ödül, ceza, baskı, rica gibi etkilerle ortaya çıkar

Ceza & Pekiştireç (+) Pekiştireç: Ödül; Davranışın sonunda hoşa giden bir sonuç elde etmek (-) Pekiştireç; Davranışın sonunda hoşa gitmeyen bir sonuçtan kurtulmak (+) Ceza; Davranışın sonunda hoşa gitmeyen bir sonuç ile karşılaşmak (-) Ceza; Davranışın sonunda hoşa giden bir sonucu kaybetmek

Motivasyon uygulama yöntemleri Uyararak motivasyon Korkutarak motivasyon Ceza ile korkutma Yaralanma tehlikesiyle korkutma Prestij kaybına dikkat çekerek korkutma Ödüllendirerek motivasyon

İçsel dışsal motivasyon etkileşimi Ödülün Fonksiyonu uygulayıcıya Etkisi içsel Mot. etkisi Kontrol etme amaçlı İçten dışa kaymayı algılama İçsel Mot. Düşer Ö D Ü L Ustalığın algılanmasına yardım eder İçsel Mot. Yükselir Bilgilendirme amaçlı İçsel Mot. Düşer Kişisel beceriksizliğin gösterilmesi

Spor yapmaya güdülenme Eğlence Hoşlanma, memnuniyet, psikolojik yararlar Yetenek Beceri gelişimi, kişisel mücadele, meydan okuma Fiziksel uygunluk Sağlık, kilo verme, fiziksel görünüm, kuvvet

Spor yapmaya güdülenme Bağlılık/bağlanma Sosyal tecrübe, arkadaşlık Başarı Yarışma veya kişisel gelişim

Genel spor motivasyonu Etkin olma arzusu Kendini bulma, kanıtlama Tanınma, ün kazanma gereksinimi Prestij, üstünlük sağlama ihtiyacı Egemen olma arzusu. Macera hevesi Bir karar verme halinde olma arzusu

Özel spor motivasyonu Hareket Oyun Hareket ederek rahatlama Yüksek kondisyona sahip olma Güçlü olma Sağlıklı olma

Özel spor motivasyonu Oyun sporu Sağlık sporu Performans sporu Boş zaman değerlendirmek, eğlenmek Sağlık sporu Sağlıklı yaşamak Performans sporu Başarmak

Sporu bırakma Başka ilgilere kayma İlerlemenin durması Sıkılma Zaman baskısı Antrenörden, aileden, arkadaşlardan aşırı baskı gelmesi

Düzey Yeterli motivasyon Yetersiz motivasyon ( Start tembelliği) Aşırı motivasyon (Start telaşı) Motivasyon, optimum bir seviyede tutulmalıdır Yüksek motivasyon da düşük motivasyon kadar tehlikelidir

Optimal motivasyon profili Kendini disiplinize etme Keyf alma Gerçekçi kendine güven Başarısızlığa karşı tutum Amaca yönelim

Motivasyon Güçleri Coşkunun gücü İyi bir belleğin gücü Yaratıcılığın gücü Bilinçaltının gücü

Motivasyon tarzları Uyararak motivasyon Korkutarak motivasyon Ceza ile korkutma Yaralanma tehlikesiyle korkutma Prestij kaybına dikkat çekerek korkutma Ödüllendirerek motivasyon

Mc Gregor’un X, Y, Z Teorisi “X” Teorisi insanların sıkça uyarılarak denetim altında tutulması esasına dayanır “Y” Teorisi insanların doğal olarak verimli olunması sağlanır “Z” Teorisi insanlar arasında arkadaşça bir tutum geliştirme ve fedakarlık esasına dayanır

Kendini düzenleme Kendini düzenleme eğitimi Otojenik eğitim Hayal etme Kalp hızı, beden ısısı, kas gerilimi, strese duygusal tepkiyi düzenleme Hayal etme Kendini şartlandırma (kendini hipnoz etme)

Otojenik eğitim Bedeni ve duyguları üzerine kontrol sahibi olmak Kendini disiplinize etmek

Disiplinize olma Kendine hedefler koyma Sorumluluk üstlenme Çabasını ve gelişimini gerçekçi değerlendirme Becerilerini geliştirme Zamanı iyi kullanma

Performans geliştirme İyi örnekleri izleme Öğreneceği hareketi küçük parçalara ayırmak Uygulamak, uygulamak, uygulamak Başarılı hareketi setler halinde uygulamak Her uygulamayı değerlendirme

Hayal etme Motive olmak Beceri kazanmak ve geliştirmek Isınmak ve odaklanmak

Hayal etme Oldukça gevşek ve rahat bir pozisyona geçer Sporcu kendisini belirli bir ortamda, belirli bir aktiviteyi gerçekleştiriken başarıyla yaparken hayal eder Bunu yaparken keyif aldığını ve başarılı bir performans sergilediğini düşünür İmajinasyon sırasında olabildiğince fazla duyusunu kullanır

Kendini başarıya şartlandırma Eğitim için hedef koyma Yarışma için hedef koyma Kısa ve uzun süreli hedefler oluşturma

Kendiyle konuşma “Antremanlarım bana dayanılmaz acı ve yorgunluk verdiği zaman, kendi kendime: “Kalk! Şampiyon olacaksın! Kazanacaksın!” diyor ve yeniden çalışmaya başlıyordum. Doğrusu, ilk maçımı her zaman “kendimle” yapıyordum. Muhammed Ali